Oraindik ere nabarmen gutxiago dira seme-alabei lehenengo abizena amarena jartzen dietenak
Seme-alabari lehenengo abizena amarena jartzea baimentzen du legeak Hego Euskal Herrian, duela urte batzuetatik, baina sozialki oraindik urrun dago parekidetasuna. Tradizio patriarkalak, inertziak, aitak (eta haren familiak) gaizki hartzeak, baita ofentsatzat ere… pisua dute oraindik, dirudienez.
2017tik, bikote heterosexualen kasuan lehenengo abizena aitarena ala amarena jarri erabaki daiteke Espainiako Estatuan, dokumenturik aurkeztu gabe. Eta 2021etik, zehaztu egin behar da zein abizen nahi diozun jarri lehenengo –alegia, ez da aitarena lehenesten ez bada kontrakorik esaten, ordura arte bezala–. Bada, erraztasunak erraztasun, 2021eko lege aldaketatik hona %11,1ak baino ez dio jarri seme-alabari amaren abizena lehenengo, Espainiako Estatuan. Beste era batera esanda, azken hiru urteetan jaiotako umeen %88,9ak aitaren abizena darama lehenengo.
Argi dago, inertzia patriarkalari buelta ematea kostatzen da, kasu honetan bai behintzat, ohitura eta tradizioen pisua handia da, eta horregatik, haurrari lehenengo amaren abizena jartzea "araua haustea" da hainbatentzat, arraroa, ezberdina, zerbaitengatik egin den seinale. Eta "zerbaitengatik" hori aitaren kontra egitea dela ulertzen duenik ere bada, nahiz eta ez hanka ez buru ez duen horrek. Aitaren abizena lehenengo ez joatea, abizena "galtzea", desohoretzat hartzen duelako oraindik hainbat gizonek, baztertua izan balitz bezala. Hala diote El Paíseko artikulu batean. Kurioski, amaren abizena lehenengo ez joatea eta haren abizena "galtzea" normaltzat hartzen da. "Emakumea ezabatzea normalizatu egin dugu", diote artikuluan.
Aitaren abizena lehenengo ez joatea, abizena "galtzea", desohoretzat hartzen du hainbat gizonek, baztertua izan balitz bezala. Amaren abizena lehenengo ez joatea, baina, normaltzat hartzen da
Zergatik amarena lehenengo?
Esan bezala, 2017an erraztu zuen aldaketa Espainiako legediak, eta 2022ko datuen arabera, %0,5ak baino ez zuen baliatu, amaren abizena lehenesteko. Handik bi urtera, datuak %11,1era egin du gora, oraindik parekidetasunetik oso urrun, baina joera pixkanaka aldatzen ari den isla ere izan daiteke.
Emakumeak haurdunaldiaren pisua eraman duelako eta hari aitortza egiteko, edota oraindik aitaren abizena lehenesten denez feminismo ariketa bat delako, horra emakumearen abizena lehenengo jartzen duten bikoteen argudioetako batzuk. Baina bestelako irizpideak ere hartzen dira kontuan: bikoteak zein abizen duen gustukoen, zein abizen den ezohikoagoa, edo euskalduna, alfabetikoki abizena A-tik edo Z-tik hasteak eragin dezake eskolan zenbatgarren egokituko zaizun… Tratu bitxien berri ere izan dugu inguruan: "Zuk izena aukeratu, eta trukean nire abizena eraman dezala lehenengo".
Ipar Euskal Herrian ere aukeratu daiteke lehen abizena amarena jartzea, baina ez bada espresuki adierazten, automatikoki aitarena jartzen zaio umeari, ezkonduta dauden bikoteen kasuan. Pentsa, beste ohitura bat bizi mantentzen da oraindik Frantziako Estatuan: ezkontzerakoan, emakumeak gizonaren abizena hartzea.
Irungo udal gobernua ez da gai izan 29 urte luzetan alardeari lotutako gatazka konpontzeko… ez duelako nahi izan, beste alde batera begiratu duelako, alarde baztertzailea babestea aukeratu duelako, ausardia politiko falta eta arduragabekeria instituzional itzela erakutsi... [+]
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]
Mauleko Chaumes gasnategian langile eta CGTko sindikatu ordezkaria izandako gizon baten kontrako lau salaketa dira pausaturik, eta Larraine gaineko Iratiko Txaletetan lankide ukandako bosgarren emakume batek ere gehitu du berea. Uztailaren 3an iraganen da auzia Pauen. Erasoa... [+]
Gazte batek etxetik atera eta psikologoarenera joateko bizi dituen beldurrak eta barne gatazkak lantzen ditu ‘Barruko dardara’ film laburrak. Maider Arrutik (Errenteria, Gipuzkoa, 2003) sortu du, eta agorafobia nola bizi duen ikusaraztea du helburu. Bere bizipenetan... [+]
Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.
Javier Escudero Pascual (Iruñea, 1979) “poz-pozik” dago erretiroa hartuta nahi beste gauza egiteko astia duelako. Nafarroako Aspace kirol klubeko motordun aulkiko futbol taldeko jokalaria da. Duela urtebete sortu zuten taldea, eta hirugarren geratu dira... [+]
Lagun marika batek deitu dit galdetzeko nola salatu dezakeen hurrengoa: joan zen Akarlandara, EHUren parean dagoen parkera, eta komun publikoetan bi tiporekin zegoela, udaltzainen bizpahiru kotxe agertu ziren super azkar, poliziak sartu ziren komunera borrekin hormak kolpatzen,... [+]
Irungo Alarde Parekidean sortu berri den Meaka konpainiako kapitaina da Nagore Olaskoaga. Alarde Tradizionala vs. Parekidea, “kopuruak direnak dira, baina oso pozik gaude gazte askok eta askok hartzen dutelako parte Alarde Parekidean, eta beraiek dira gure herriaren oraina... [+]
Ekainaren 14an egingo da Hernanin San Juan jaiak iragartzen dituen 30. Preludio kontzertua. Aurten emakume bat izango du zuzendari musikal: Judith Montero Imaz. Behin batuta hartuko, eta emakumeek musika ondarean egindako ekarpena ekarri du fokupera. Berarekin eta Hernaniko... [+]
Señora Sariketaren V. edizioa izan da 2025ekoa, benetan berezia: aurtengo bertsolari parte-hartzaileak plazak utziak zituzten andre eta genero disidenteak izan dira. Binaka egin dute plazara itzulera, saioetarako giro goxo eta xamurra lagun.
Neska transexual baten ama, haurtzaroan bere genero identitateagatik bullyinga jasan zuen gizona edota LGTBI kolektiboko nikaraguar erbesteratua ezagutu eta horietakoren batekin bizipenak partekatu eta solastatu nahi duenak aukera izango du datozen egunetan Nafarroako sei... [+]
Sexu-erasoak, bikotekideen edo bikotekide ohien erasoak eta bestelako senideek egindakoak hartu dituzte kontuan zenbaketan. Bizkaian, %29 egin dute gora salatutako sexu-erasoek.