Haurtzaroa eta gaztaroa Altsasun bizi zuen. Eta horrek haren lanetan eragina izan duela aitortzen du.  Euskadiko Filmategiak Helena Taberna zinemagilearen lanak hartu ditu, eta abendura arte proiektatuko ditu Donostiako Tabakaleran. Gainera, aste honetan Filmategiak Bilboko Arte Ederretako museoan egoitza mustu du eta Tabernaren atzera begirakoa izanen da ere.

Atzera begirakoa antolatu du Filmategiak. Nola sentitzen zara?
Oso pozik nago. Gauzak ongi ateratzen ari dira. Zure filmek garai batean oihartzuna izan zutela ikustea, eta oraindik ere garrantzia dutela jakitea gauzak ongi egin nituela esan nahi du. Egin dudana hutsala ez dela sentitzen dut. Lehenengo emanaldia Yoyes izan zen, aurreko asteko ostegunean, eta sala bete zen. Ez nintzen bukaera arte gelditu, baina esan zidaten azken kreditura arte isiltasun osoa zegoela. Bigarren egunean Agnieszka Holland Poloniako zinemagilearekin solasaldia egin nuen. Asko gustatzen zait Holland oso zuzendari sakona delako.

Liburua ere argitaratu dute.
Carlos Roldanek egin du liburua: La luz de un sueño. Nire filmen analisia ez ezik, elkarrizketa dago ere. Carlos zinema egiten hasi aurretik ezagutzen dut zinemazaleak garelako. Kafea hartzera gelditzen ginen eta filmei buruz hitz egiten genuen. Liburua egiteko berdina egin dugu, zazpi arratsaldez egon gara eta nire lanetatik errepasoa egin dugu lehenengo film laburretik azkenengo luzemetraira. Haurtzaroaz hitz egin dugu ere. Oso polita gelditu da. Irakurterraza da. Atal akademikoa badu, baina ez da liburu akademiko handi horiek bezalakoa. Itxuraz oso sakona da, baina edukiz ez. Estimulantea da ere, izan ere, nire karrera estimulantea da. Gauzak kontran nituen eta aurrera egin nuen.

Nolakoa da zure estiloa?
Nire herriko errealitatean oinarritutako zinema egitea gustatzen zait. Gainera, herriaren eraldaketan lagundu izana ere gustatzen zait. Nire tresna zinema da. Lehenengo filmetan ere ikusi daiteke hori: Altsasu sakonetik sortutako feminismoa ikusi daiteke, edota Marino osabaren justizia soziala ere ikusi daiteke. Altsasun asko markatu ninduten gauzak kontatzen ditut; nire haurtzaroa eta nerabezaroa. Hezitzen garen herria oso garrantzitsua da markatzen gaituelako. Niretako ere oso garrantzitsua da estetiko zinematografikoa. Edertasuna eta poesia zinema film baten parte izan behar dira, ezin da historia besterik gabe erakutsi.

Benetako istorioak kontatzen dituzu.
Ni neu sakontzera behartzen nauten istorioak gustatzen zaizkit. Gaur egun albisteak oso azkar egiten dira eta ni ez naiz titularretaz fidatzen. Zinemak abantaila hori dauka; prozesua ikusteko eta prozesuaz ikasteko aukera duzu. Beraz, dokumentatzen zaren bitartean ikasten ari zara eta gero filmean erakutsi daiteke. Nire bi pasioak uztartzen ditut: zinema eta istorioak kontatzea. Biak ere giza gaiekin uztartuta daude. Hala ere, nire zinema ez da panfletarioa. Nik gertaerak erakusten ditut, informazio hori antolatuta dago eta kontakizun bat sortzen dut. Nagore-n, esaterako, epaileek esandakoa baino ez dut erakutsi. Gero ikus-entzuleek erabakitzen dute gehiago sakondu nahi duten. Kontakizuna ikusi ondoren galderak egitea nahi dut. Entzuten duten lehenengo albistearekin ez gelditzea, bizitza askoz konplexuagoa baita.

Zure estiloa aldatu edo garatu dela nabaritu duzu?
Elkarrizketaren eta Carlosen analisien bitartez ikusi dut koherentzia eta etengabeko garapen bat dagoela. Baita etengabeko arriskua ere. Izan ere, iruditu hala ez, gauza berriak frogatzea, arriskatzea eta erronka berriak jartzea gustatzen zait. Hauek dira kreatibitatea eta bizitza estimulatzen dutenak, eta horrela izan behar dela uste dut. Acantilado, nire azken luzemetraia ezberdina da, eta kritiko batek esan zidan ezberdina dela nabaritzen dela; generoa ukitzen nuela, filma helduagoa zela eta oso ongi errodatuta zegoela. Baina esan zidan betiko obsesioa ikusten zela ere esan zidan, eta uste dut Altsasutik datorrela gure kuadrilla kulturarekin zerikusia duelako: nola uztartu norberaren askatasuna eta talde bateko kidea izan. Norberaren askatasuna talde bateko kidea izatearekin urratzen da, baina, aldi berean, taldeak laguntzen dizu eta beroa ematen dizu. Ariketa hori askotan ikusten da nire filmetan, baita bizitza pertsonalean ere. Filma prestatzen ari ginenean sektei buruz hitz egin genuen sektez inguratuta gaudelako: bikotekide harreman bat sekta izan daiteke, kuadrillan sortzen diren harremanak... Yoyes-en edo Marino Ayerraren istorioetan ere ikusten da: aske izateko beharra zuten, baina, aldi berean, taldearen beharra zuten.

Altsasutik Zinemaldira joateko autoestop egiten zenuela aitortu duzu. Txikitatik nahi zenuen zinemagilea izan?
Neska nintzenez ez nuen planteatzen ere egiten zinema zuzendaria izan nahi nuela, izan ere, mundua oso mugatua zegoen. Gaur egun ezberdina da, nire lagunen alabek esaten dute zinema egin nahi dutela erreferenteak dituztelako. Lehen ez zeuden. Baina izugarri gustatzen zitzaidan zinema.

Zinemaren mundua, gizartearen edozein arlo bezala, oso maskulinizatuta dago, are gehiago hasi zinenean. Zaila izan zen sartzea?
Emakumeen begirada isildua izan da. Baita literaturan ere. Oraindik ez dago zinemagile edota idazle aipagarrien zerrenda handia. Eta garrantzitsua da erreferenteak izatea. Agnieszka Holland zinemagilearen film bat proiektatu zuten Iruñeko Emakumea eta Zinema erakustaldian eta bere filma ikusi nuenean pentsatu nuen hori zela nik egin nahi nuen zinema. Eta posiblea zela zinema handi bat egin. Beraz, motore bat behar dugu, erreferenteak behar ditugu. Idazleekin berbera gertatzen da. Feminismoak lan handia egin du istorioak eta pertsonaiak azaleratzen. Esaterako, Emiliana de Zubeldiarena. Konpositorea izan zen duela mende bat eta munduan zehar bidaiatu zuen. Berak egin bazuen, nola ez dut nik egingo?

Nola da gaur egungo egoera?
Oraindik maskulinizatuta dago. Film bat egitea bizitza kostatzen zait. Yoyes egin ondoren, arrakasta handia izan zuenez eta sariak irabazi zituenez  nire hurrengo filma bakarrik salduko zela pentsatzen nuen. Madrileko ekoizleek esan zidaten oso opera prima ona zela, ea nola egin nuen. Eta nik uste nuen nire lagun gizonek bezala errazago izango nuela dena. Ekoiztetxe bat etorriko zela edozein lana egiten proposatuz. Baina nik bizitza bilatu behar izan dut, ekoiztetxea sortu behar izan nuen, eta idazteaz eta zuzentzeaz gainera zailena egiten dut ere: finantziazioa lortu.

Etengabe borrokan.
Bai, beti borrokan. Baina oso une onean gaude. Energia handiko une batean gaude. 2018 urtea argitasun beteriko urtea izan da feminismoaren garapenean. CIMA emakume zinemagileen elkartea sortu genuenean jendeak ez zuen momentu hau iritsi zela irudikatzen ere egiten. Hollywoodeko emakumeek gure diskurtso berbera dute. Madrideko artistak ere mugitzen ari dira. Feminista hitza duela ez hainbeste iraindutako hitz bat zen, eta gaur egun erabiltzen da. Film bat aurkezten nuenean eta honi buruz galdetzen zidatenean aho txikiarekin esaten nuen film porrotera eraman nezakeelako. Baina oso denbora gutxian indar handia hartu du. Eta jarraitu behar dugu.
 

Elkarrizketa hau Guaixek argitaratu du eta Creative Commons lizentziari esker ekarri dugu.