Milaka urtedun kontzeptu berria, baso jangarria
Munduko herri guztietan ematen dira lekuko klima eta kulturari lotutako ekosistema agroforestalak. Ez bakarrik haien konstantzia marraztu edo idatzia dugulako, baizik eta bizirik dirautelako gaur egun, kasu batzuetan, milaka urteren ondoren. Biziraute horrek ekoizpen mota horren erresilientzia eta sostengarritasuna frogatzen dituzte eta klima aldaketarako tresna boteretsu bilakatu.
Eraldatutako ekosistema natural hauen adibide ezagunenak klima tropikaletan ematen dira. India hegoaldean adibidez kulturaren parte dira estratu anitzeko baso jangarriak. Keralako probintzian nahastuta landatzen dituzte kokondoak goi mailan, bainila eta piperbeltza zurtoinetik gora korapilatuta, bertako fruta-arbolak beheraxeago, kafe eta kakaoa zuhaixka horien itzaletan, bananak, kardamomoa eta piñak lurzorutik gertu, kurkuma eta jengibrea lurrazpian... imajinatu baso horretan ibilaldia, ederra!
Tropikoetan bezalaxe klima lehorretan ere erabiltzen jarraitzen dituzte gaur egun baso jangarriak, Marokoko Atlas mendikatean, adibidez. Paisaia idor horietan erreka lehorren inguruan eraikitzen dituzte basoak, lurrazpiko urak aprobetxatu ahal izateko. Gerizpea sortu eta lurrunketa murrizteko asmotan datil palmerak landatzen dituzte lehenik. Horien azpian fruta-arbola espezie ugari daude: laranjaondo, granadondo, pikondo, olibondoak... eta horien guztien artean nahasita mahatsondoak, libreki haziz. Zuhaitzen arteko hutsuneetan artoa, garia eta beste labore batzuk ereiten dituzte. Behin uzta jasota, labore arrastoak aprobetxatzeko eta belarraren hazkuntza kontrolatzeko, asto, ahuntz eta ardiak bazkatzen dituzte. Horrela bada, aniztasun gutxiko inguruneak diruditen lekuetan ere badago paradisuak sortzeko aukera.
Aipatutako bi adibide horiez gain, mundu guztian barreiatuta daude antzeko agroekosistema naturalak: Chinampak Mexikon, Quesungual Hondurasen, subak sistemak Balin, milpa landaketak Ertamerika guztian zehar, dehesa sistemak Espainiako Estatuan...
Gurean ere badugu naturaren gestio mota honen ezagutza. Baserri inguruetan betidanik landatu izan dira fruta-arbola ezberdinak elkarkidetzan: sagarrondo, makatzondo, pikondo, okan, mahatsondo...
Horien mugetan sendabelarrak izaten ziren askotan eta zuhaitzpeetako bedarra aprobetxatzeko animalia mota ugari bazkan. Izen modernorik gabe, gure arbasoen senetik jaiotzen zen ekosistema ingurune hauek sortzeko beharra, energia gutxi txertatuta jaki anitzak eskaintzen zituena.
Gure klimaren ezaugarriek baso irekiak diseinatzera behartzen gaituzte, zabaltasun horrek argia sartzen utzi eta umeltasuna murriztu ditzan. Horrela, ekoizpena areagotu, fruituak heltzen lagundu eta umeltasun maila altuak sorturiko gaitz arazoak kontrolatzen dira.
Nahiz eta milaka urte dituen jakintzaz ari, garai modernoek izena ez ezik beste hobekuntza batzuk ere ekarri dituzte. Gaur egun mundu osoko espezie eta barietateak landatzeko aukera dugu, baita atzerriko teknika ezberdinak erabiltzekoa ere. Horrez gain, teknologiak ingurunearen ezagutza sakonagoa eskaini eta berari moldatutako sistemak diseinatzeko tresnak eskaintzen dizkigu. Horregatik, milaka urte dituen kontzeptu berri batez ari gara: baso jangarria.
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Baso naturaletan estratu eta funtzio ezberdinak betetzen dituzten espezieak aurkitzen ditugu. Batzuek gaina hartuko dute, eta mende ugari bertan igaroko dituzte. Beste batzuek lehen urratsak emango dituzte, baso-kideengatik sakrifikatuko dira eta beraien gorpu ustelak sistemari... [+]
Urteak daramatzate Atxondoko Biezko baserrian bizitzen eta lanean Aner Garitaonandiak eta Oihane Lekunberrik. “Kaletarrak ginen gu, nik enpresa eta turismo ikasketak egin nituen, baina mundu hori ez zitzaidan gustatzen…”, azaldu du ekoizleak. Lekunberrik,... [+]
Baso jangarria edo oihan baratzea lantzen dute duela 14 urtetatik Odei Etxeberriak eta Gorka Torrek. Zuhaitzak eta barazkiak uztartzen dituen sistema honen oinarriak azaldu ditu Torrek Egonarria saioan, Mattin Jauregiren galderei erantzunez. Urte hauetan guztietan hainbat... [+]
Bidaia hau hasi nuenean, ikuspuntu erromantikoz imajinatzen nituen baso jangarriak: zuhaitz artean ibili, fruitu goxoak dastatu, loreak usaindu... baina baso jangarriek badituzte arantza ugari ere, porrotak, erratak... Gaur, ikasketa politak eskaini dizkidaten porrot horietako... [+]
Baso jangarria bizi beharreko basoa da, elkarrizketa bat sortuz, hartu-eman bat. Elkarrizketa horretan, ekintza zehatz batzuk burutzen dira eta basoaren erantzuna jasotzen da bueltan.
Azaroaren 26an ospatu zuten Biriatun lehenbizikoz Arbolaren Besta. Audrey Hoc eta Aimar Rordriguezek bultzatu dute eguna, hango udalarekin elkarlanean. Aurtengoak formatu xumea izan arren, besta eguna urtero antolatzen segitzea dute asmo, eta pixkanaka egunari indar handiagoa... [+]
Gogoratzen dut nola goiz hartan ez nintzen konbentzimentu handiz jaiki. Gogotsu bai, edozer gauza ikasteak nire barne ingeniaritza itzartzen duelako, baina esperantza gutxiz kontzeptu hark nire ikuspegia zer edo zertan aldatuko zuen: nekazaritza sintropikoa.
Gero eta gehiago entzuten ari dena, gutxi batzuk zer den erantzuten dakitena eta are gutxiago dira horrelako bat inoiz ikusi dutenak: baso jangarria. Baina lasai, organizazio ez sekretu honetatik kontaktu zuzena izan dugu berarekin eta hurrengo paragrafoetan kontzeptua... [+]
2018an sortu zuten Iñaki Etxebeste Larrañagak eta Markel Arriolabengoa Martiarenak Errez Kooperatiba Elkarte Txikia. Basogintzako kudeaketa eta aholkularitza enpresa da beraiena, baina jardun horri ikuspegi desberdin bat ematen diote. “Kooperatiba sortu... [+]
Pandemia dela eta ez dela, gero eta jende gehiago ari da hurbileko mendietara jotzeko ohitura hartzen, eta dirudienez, gure basoen egoeraren inguruan hausnartzeko aukera ere ematen ari da. “Pinuaren gaitzak zuhaitzok hondatu edo egoera oso kaxkarrean utzi ditu, eta... [+]
Oihanak atzeraka ari dira mundu osoan. Oso-osoan? Ez, badira txoko batzuk non zuhaitzak ugaritzen ari diren haiekiko harremana aldatu duten baserritarren lanari esker. Hauek ikasi behar izan dute arbolak ez direla laboreen etsaiak, zuhaitz eta zuhaixken esku dagoela lurzoruaren... [+]
Otsailaren 5ean, Aitziber Sarobe biologoak eta Naturkoneko kideak hitzaldia eskaini zuen Soraluzen Gipuzkoarako baso politika berri bat izenburupean. Hizketagai izan zituen pinuaren gaixotasuna eta basogintzaren krisia, eta eman zituen "gertatzen ari... [+]
Papua Ginea Berria ekialdetik mendebaldera mendilerro garai batek zeharkatzen du. Bere bi aieketan mendixkak eta bailara itxiak daude, eta han, milaka urtean bakarturik bizi izan diren tribuek kultura eta hizkuntza aniztasunaren sona ematen diote lurralde hari. Mendilerro... [+]
Boladan dira baso jangarriak; bai, bai, baso jangarriak. “Baso jangarriak” deitzen dira, batez ere elikaduraren aiekatik begiratuta egiten direlako basoaren sorkuntza eta zaintza.
Lehenaz gain, gero eta ohikoagoa da basotik hartutako zerbait jateko baliatzea... [+]