Euskarazko Wikipediak ekimen interesgarri bati ekin dio 2024 honetan. Euskal Herriko Historia 100 objektutan. Ideia hartu zuten wikilari euskaldunek antzeko motiboarekin apailatutako liburu batzuekin. BBC-k eta British Museum Londreskoak Munduaren Historia bat egin zuten 100 objektutan, eta Irlandan bertako egunkari batek antzeko ekimena bultzatu zuen (ingelesez) bertako akademia batekin eta museo nazionalarekin. (Artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren uztaileko azken alean; hemen testu eran daukazue).
Gorago aipaturiko bi ekimen horiek, British Museumekoa eta Irlandakoa, nahiko ondo dokumentatuta daude ingelesezko Wikipedian. Euskarazkoan, ordea, kontrako norabidean garatzen hasi da ekimena: Wikipedian aukeratu eta zerrendatuko dira objektuak, eta hortik liburua egin ahal izango da, dena ondo bidean.
Euskal Wikilarien Kultur Elkarteak zenbait museo eta erakunderekin kontaktatu du jada, bakoitzak bere fondoetatik zer proposa dezakeen ikusteko. Dagoeneko, ehun elementuko zerrenda probisional bat badago, eta ekarpenak egin eta eztabaidatzeko espazio bat ere ireki da.
Zerrenda egitea bera, nire iritziz, ariketa intelektual eta kultural interesgarria da eta, wikipedista izan ala ez, denok gonbidatzen ditut bertatik pasatzera, hausnarketa egitera ze objektu kulturalek edo antropologikok edo auskalologikok osa dezaketen Euskal Herriaren historia.
Hor dago noski, Irulegiko eskua, objektu bakan bat. Beste gauza batzuk, hala nola laborantzako laia edo zestapunta, ez dira item bakar batekin ordezkatzen, kategoria batekin baizik. Edo kasu batzuetan, kategoria bat definitu daiteke item zehatz batekin, hala nola proposatu denean Ikurriña, Sabino Aranak diseinatutako bandera, agertzea zerrendan Kortabarriak eta Iribarrek elkarrekin Atotxara atera zuren ikurrin zehatzarekin (gordea baitago Donostian).
Beste objekturen batzuk, berriz, Euskal Herrian sekula egon gabeak izan daitezke: Errolanen olifante edo adarra, ustez Orreagan jo zuena Karlomagnori deitzeko, erlikia faltsu bat Okzitanian gordetzen dena; edo Luis Carrero Blancoren automobila, euskal wikilarien ekimenez berriki Madrilgo koartel militar batean argazkiz dokumentatu ahal izan dena...
Beste batzuk ere esango ditut: Heraclio Fournierren kartak, trikitixa, Crosseta bizikleta, wolframioa, almadia, Isturitzeko xirula, txanpon baskonikoren bat, San Frantzisko Xabierren beso usrtelgabea, Xabiertxo liburua, Euzkadi eta Eguna egunkarien errotatiba, Caracasko konpainia esklabujabearen akzio bat, emakumezkoen burukoa hala nola Mari Domingirena...
Etorri Wikipediako 100 objektuen zerrenda osatzen laguntzera, eta behin ehun objektuak erabakitakoan, haien gainekoak dokumentatzera. Ehun objektuk historia egin zuten, eta egin dezagun guk historia haiekin.
Bisitatu Euskal Herriko Historia 100 objektutan.
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]