Martxan den proiektu bat, Euskal Herriko Historia 100 objektutan
Euskarazko Wikipediak ekimen interesgarri bati ekin dio 2024 honetan. Euskal Herriko Historia 100 objektutan. Ideia hartu zuten wikilari euskaldunek antzeko motiboarekin apailatutako liburu batzuekin. BBC-k eta British Museum Londreskoak Munduaren Historia bat egin zuten 100 objektutan, eta Irlandan bertako egunkari batek antzeko ekimena bultzatu zuen (ingelesez) bertako akademia batekin eta museo nazionalarekin. (Artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren uztaileko azken alean; hemen testu eran daukazue).
Gorago aipaturiko bi ekimen horiek, British Museumekoa eta Irlandakoa, nahiko ondo dokumentatuta daude ingelesezko Wikipedian. Euskarazkoan, ordea, kontrako norabidean garatzen hasi da ekimena: Wikipedian aukeratu eta zerrendatuko dira objektuak, eta hortik liburua egin ahal izango da, dena ondo bidean.
Euskal Wikilarien Kultur Elkarteak zenbait museo eta erakunderekin kontaktatu du jada, bakoitzak bere fondoetatik zer proposa dezakeen ikusteko. Dagoeneko, ehun elementuko zerrenda probisional bat badago, eta ekarpenak egin eta eztabaidatzeko espazio bat ere ireki da.
Zerrenda egitea bera, nire iritziz, ariketa intelektual eta kultural interesgarria da eta, wikipedista izan ala ez, denok gonbidatzen ditut bertatik pasatzera, hausnarketa egitera ze objektu kulturalek edo antropologikok edo auskalologikok osa dezaketen Euskal Herriaren historia.
Hor dago noski, Irulegiko eskua, objektu bakan bat. Beste gauza batzuk, hala nola laborantzako laia edo zestapunta, ez dira item bakar batekin ordezkatzen, kategoria batekin baizik. Edo kasu batzuetan, kategoria bat definitu daiteke item zehatz batekin, hala nola proposatu denean Ikurriña, Sabino Aranak diseinatutako bandera, agertzea zerrendan Kortabarriak eta Iribarrek elkarrekin Atotxara atera zuren ikurrin zehatzarekin (gordea baitago Donostian).
Beste objekturen batzuk, berriz, Euskal Herrian sekula egon gabeak izan daitezke: Errolanen olifante edo adarra, ustez Orreagan jo zuena Karlomagnori deitzeko, erlikia faltsu bat Okzitanian gordetzen dena; edo Luis Carrero Blancoren automobila, euskal wikilarien ekimenez berriki Madrilgo koartel militar batean argazkiz dokumentatu ahal izan dena...
Beste batzuk ere esango ditut: Heraclio Fournierren kartak, trikitixa, Crosseta bizikleta, wolframioa, almadia, Isturitzeko xirula, txanpon baskonikoren bat, San Frantzisko Xabierren beso usrtelgabea, Xabiertxo liburua, Euzkadi eta Eguna egunkarien errotatiba, Caracasko konpainia esklabujabearen akzio bat, emakumezkoen burukoa hala nola Mari Domingirena...
Etorri Wikipediako 100 objektuen zerrenda osatzen laguntzera, eta behin ehun objektuak erabakitakoan, haien gainekoak dokumentatzera. Ehun objektuk historia egin zuten, eta egin dezagun guk historia haiekin.
Bisitatu Euskal Herriko Historia 100 objektutan.
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
2025. urtean konkistatzaile baten omenezko monumentu bat egitea "lekuz kanpo" dagoela adierazi dute oposizioko kideek.
Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]