Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak estaltzea”.
PSNk, EH Bilduk eta Geroa Baik joan den azaroan onartu zuten Iruñeko Erorien Monumentua adieraberritzeko akordioa, eta ostegun honetan Nafarroako Legebiltzarrean onartutako aldaketarekin Iruñeko Udalak errazago eman ahal izango ditu urratsak monumentuan aurreikusitako aldaketak egiteko.
2013ko lege honen aldaketarekin, aldeko taldeek monumentuaren esanahi frankista ezabatu nahi dute, “egiarako eskubidea gordetzea eta, aldi berean, hausnarketa egitea faxismo-forma berriek dakartzaten arriskuei buruz”. Hori guztia egin nahi dute “giza eskubideen alorrean dauden nazioarteko estandarrei atxikiz, bateragarri bihur dadin memoria historiko kritiko batekin, demokraziaren, aniztasunaren eta justizia sozialaren berezko balioekin bat etorrita”.
40 urtez altxamendu faxista eta haren ondorengo 40 urteetan erregimen frankista goresteko balio izan duela diote legearen bultzatzaileek, eta “totalitarismoaren propaganda horri” amaiera emateko borondate adierazi dute. Helburu horrekin, “sistema zapaltzaile haren tesi eta oinarriak” gogorarazten dituzten sinboloak erretiratuko dituzte.
Azken 80 urteetan aldaketa gutxi egin zaizkio eraikinari. Artzapezpikuak 1998an Iruñeko Udalaren eskuetan utzi ondoren, hark kripta isolatu zuen, gorespenezko inskripzioak estali zituen eta eraikina erakusketa areto gisa erabiltzeko moduan jarri zuen.
Adieraberritzea bultzatzen duten aipatu hiru indarren gehiengo osoa bildu du proposamenak eta gainerako indarrek –UPNk, PPk, Contigo-Zurekinek eta Voxek– aurka egin dute.
Ezetza eman diete Contigo-Zurekin-en lau zuzenketei
Contigo-Zurekin-ek egindako lau zuzenketei ezetza eman die legebiltzarrak. Eskatzen zuen monumentua eraistea, monumentua eta honek batzen dituen edozelako osagai babesteko edozein era debekatzea. Horrez gain, nahi zuen deklaratzea desjabetzen ahal dela "eraikina bera edo haren atal edo guneetatik erabiltzeko edo gozatzeko edozein eskubide”. Carlos Guzmán koalizioko parlamentariaren esanetan, “parlamentu honen gertuko historian pasarte ilunenetakoa idazten ari gara gaur”.
UPNk esan du taldeen eta herritarren parte hartzerik gabe egiten ari dela proposamena, ez duela kontsentsurik bilatzen eta horregatik baztertzailea dela. Kritikatu du ere eraikinari erabilera bakarra emango zaiola, hau da, frankismoaren biktimak oroitzea, “gauza gehiagotarako ere erabili daitekeenean”.
PPk uste du eztabaida hau ez dagoela kalean eta kontu hau ez dagoela herritarrak arduratzen dituzten gaien artean. Voxentzat eztabaida hau denbora galtzea da eta eskatu die proposatzaileei ardura daitezela herritarrei benetan inporta zaizkien gauzekin.
EH Bildu: eraistea ez da bideragarria
Proposamenaren aldekoen artean, PSNk gogoratu du eraikina ez atzera ez aurrera zegoela eta egoera horrekin amaitu behar zela. Kritika egin dio eraisteari, iraganeko arrasto guztia ezabatzearekin, iraganetik ikasteko eta historia erakusteko aukera bat galtzen delako.
EH Bilduren ustez, gaur egungo Nafarroan monumentuaren eraisteak ez du gehiengo politikorik, eta oztopo juridikoak ere handiak dira. Horregatik, eraistearen aukera ez da bideragarria. Geroa Bairen aburuz, halaber, aurkeztutako bidea gutxieneko akordio batean oinarrituta dago eta horrek aurrera egitea ahalbidetzen du.
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.