“Kultura, liburuetan ez ezik, esperientzia pertsonal eta komunitarioetan ere badago”
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten hazien liburutegia ezagutu genuen, eta ideia ederra iruditu zitzaigun. Formakuntza jaso, eta antzeko proiektua Nafarroan abiatzea erabaki genuen”. Interes handia piztu zuen hasieratik ekimenak, eta lurralde osoko 23 liburutegi dira proiektuko kide.
“Liburutegiak kulturarako guneak dira, eta, gure ustez, kultura ondarea ez dago liburuetan soilik, esperientzia pertsonal eta komunitarioetan ere badago”, azaldu du Flamariquek. Kultura eta "kultibo" hitzek jatorri etimologiko bera dutela gogorarazi du, eta, beraz, zergatik ez dira liburutegiak hazien eta lurraren kultura zabaltzeko eta babesteko gune aproposak izango? Lotura horri tiraka jarri zuten martxan proiektua. Hasteko, haziak gordetzeko armairuak banatu zituzten 23 liburutegietan eta Nafarroako Hazien Sareak eta INTIAk emandako haziekin hornitu zituzten guztiak. Oinarrizko bilduma horrez gain, herri bakoitzean, bertako haziak emateko aukera dute herritarrek. Eta, bistan da, emateko ez ezik, hartzeko ere bai.
Baina, hazien liburutegi fisikoaz gain, nekazaritzari lotutako ondare immaterialari ere balioa eman nahi izan diote proiektuko "Mintegi"ekimenarekin. Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin elkarlanean, lurrari eta nekazaritzari lotutako hitzak eta esaera zaharrak jasotzen ari dira bertan. Gainera, 2022an, hazien liburutegi proiektua martxan jarri berritan, liburutegi iberoamerikarrei zuzendutako diru-laguntzara aurkeztu zuten egitasmoa, eta proiektua garatzeko diru-laguntza jaso zuten. “Horri esker, haziei eta nekazaritzari lotutako egitarau zabala programatzeko aukera izan dugu: antzinako barietateen informazioarekin osatutako egutegia atera genuen, ereite tailerrak egin genituen, hitzaldiak, proiekzioak…”.
Orain hazien zaindari bila
Proiektuaren alderik aberatsenetako bat hazien liburutegiak Nafarroako eskualde askotara eraman izana da. “Beti saiatzen gara saretik proiektu kolaboratiboak bultzatzen, lurralde osora zabalduko direnak, liburutegiak sustatzaile izan daitezen”, dio Flamariquek. Hazien liburutegiak martxan dituzte Leitzan, Olaztin, Aurizberrin, Erronkarin, Garesen, Lizarraldean, Artaxoan, Allon, Tafallan, Erriberrin, Mendabian, Castejonen, Arguedasen, Cintruenigon, Ribaforadan, Monteagudon eta Iruñerriko zenbait auzotan. “Herri bakoitzeko haziak ere bildu ditugu, hasieran ez genituenak baina gerora jasotzen joan garenak”, azaldu du Flamariquek.
Nekazaritzaren eta elikadura burujabetzaren bueltako elkarte eta taldeekin elkarlanean egin du proiektuak urteotako bidea, eta balorazio oso positiboa egin dute. Aurrera begira, beste erronka bat dute esku artean orain: hazien zaintzaileak topatzea, bildutako haziak zaindu, mantendu eta ugaltzeko.
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.