Klima larrialdiaren aurrean Pirinioak lurralde “erresiliente” bihurtzeko plana diseinatu dute
Pirinoetako Lan Elkarteak egindako ikerlan baten arabera, mendikateko glaziarren erdia galdu da 1983tik, tenperaturaren batez bestekoa 1,6 gradu beroagoa da eta duela hamarkada batzuk baino %8 euri gutxiago egiten du orain. Datu kezkagarri horien aurrean, Klima Aldaketaren Pirinioetako Estrategia diseinatu dute, lurralde "erresiliente" bihurtzeko.
Zenbait lurraldetan klima larrialdia gehiago nabaritzen ari direla gauza jakina da. Pirinioak, Europa hegoaldeko mendikate zabal eta naturaz aberatsenetakoa, ez daude inertzia horretatik salbu, eta horren erakusgarri da ostegun honetan Bilbon Pirinioetako Lan Elkarteak (PLE) aurkeztu duen txostena. Elkarte horretan daude, besteak beste, Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Akitania Berria eskualdea, eta ikerturiko eremuak Euskal Herriaren zati handi bat hartzen du, Erronkaritik ia Enkarterrietaraino.
Pirinioetako Klima Aldaketaren Behategiak egina, Adapyr izeneko proiektuaren barruan, bi urtez ikertu dituzte mendikateko hainbat eta hainbat ezaugarri, karbono emisioen eta habitat zein biodibertsitate galeraren ondorioz gizakiok eragin ditugun aldaketak neurtu asmoz.
1983tik Pirinioetako glaziarren erdia galdu egin da dagoeneko, eta 20 baino ez dira geratzen "oso egoera zaurgarrian". Esaterako, Anetoko glaziarrak azaleraren erdia galdu du 30 urtetan. Gainera, tenperaturaren batez bestekoa 1,6 gradu igo da 1959-2020 arteko epean, euri kopurua %8 gutxitu da, eta "uda" hilabete batez luzatu.
Horrela jarraituz gero, 2050 urtean elurraren sakontasuna erdira jaitsiko litzateke 1.800 metrotik gorako garaieran
Proiekzio batzuk ere egin dituzte. Horrela jarraituz gero, 2050 urtean elurraren sakontasuna erdira jaitsiko litzateke 1.800 metrotik gorako garaieran; zohikaztegiek –oso habitat bereziak milaka urtetan sortuak izan direlako– CO2a harrapatu beharrean isuri egingo lukete; ur-emariak gutxitu egingo lirateke; eta biodibertsitate galera handia espero da.
Gaur egun Pirinioen %59 basoek osatzen dutela dio txostenak –basoak baino mono-landaketak direnak kontuan hartzen badira, beti ere–. Hain justu, beste ikerketa baten arabera, arbola espezie batzuk zabaltzen ari dira goi mendietan, pinuak kasu, tenperatura igoeraren eta larreen esplotazioa gutxitzearen ondorioz garaiera altuagoan hazten ari direlako. Baina ikerlariek ohartarazi dute baso horiek CO2a harrapatzeko duten gaitasuna ahultzen ari dela.
Lurralde "erresilientea"
Nolanahi ere, datu kezkagarri horien aurrean, bestelako lurralde eredu bat sortzeko plana diseinatu dute, EPiCC izenekoa: Ekintza klimatikoan lankidetzan aritzeko estrategia bat deitu diote. Plan hori Europan "bakarra" dela azaldu dute eta hainbat irizpide jasotzen ditu, Pirinioak 2050 urterako lurralde "erresiliente" bihurtu daitezen.
Ikuspegi "sistemikoaren" bidez lortu daiteke ahaleginak modu inklusibo batean biltzea gako izan daitezkeen eremuetan, planaren egileen arabera
Zehazki, bost "sistema" definitu dituzte: klima; mendiari egokitutako ekonomia; natur ekosistemak erresilienteak; lurraldea eta bertako biztanleak; eta lankidetza bidezko gobernantza. Ikuspegi "sistemiko" horren bidez lortu daiteke ahaleginak biltzea modu inklusibo batean gako izan daitezkeen eremuetan, planaren egileen arabera.
Erronka batzuk ere jarri dituzte bide horretan, eta horiei nola aurre egin daitekeen azaldu: biodibertsiate galeraren aurrean, egungo inpaktuen ezagutza hobetu eta espezie zaurgarrienak babestu; eskaintza turistiko jasangarriagoa bultzatu, estazionalizazioa saihesteko eta tokiko ekoizpena kontuan hartzeko; eremu urbanoetan efizientzia energetikoa hobetu; lurraldeetako eragileekin elkarrizketak sustatu...
Hori guztia aurrera eramateko hainbat aholkularitza eta jarraipen batzorde sortu dituzte jadanik, eta Europar Batasuneko Life finantza tresnaren diru-laguntza eskatu dute.
Ez da lehen aldia Pirinioak bestelako eredu ekonomiko jasangarriago baterako erreferentzia direna. Nafarroan, Pirinioetako Planaren barruan sorturiko Pirinioetako Mahaiaren Ekintzailetza Lantaldeak hainbat ekimen bultzatu ditu Nafar Pirinioak ekintzailetza eraldatzailearen "ekosistema" izan daitezen.
Larunbat gauean hasi zen sutea Zarrakaztelu eta Figerol lotzen dituen errepideko pinudi batean. Herritarrentzat arriskurik ez dago momentuz, gobernuak adierazi duenez. Gizakiek eragindako sutea dela jakinarazi du gobernuak.
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Ekainak bost ditu gaur; udara atarian gaude eta giroak badaki. 15:00ak dira, sorbeltz saldoa aztoratuta dabil, udara beteko zeruan, kirrinka batean, eltxoak ehizatzen. Azpitik Ibaik erreparatu die sorbeltzei, eta tartean dauden enara azpizuriei; gorde ditu basozain arropak,... [+]
Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]
Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]