Keak ematen du usain berezi bat. Seguru asko kontserbatzeko teknika bat izango zen jakiak ketzea. Keak atzera ere eragiten du. Garai batean suaren epelean kea hutsala izango zen. Kearen usaina, hutsaltasun hori, gaur egun eraman ezina zaigu eta arropan eransten den kiratsa areago. Garai hartan jakiak ketu egiten ziren iraun zezaten. Gazta sasoi batean egiten zen, beste batean txerria hiltzen, arrainak beste sasoi batean. Elikagai horiek urte guztian eskuera izateko aukera ematen zuen ketzeak. Lehortu egiten du keak eta usteldurak eragotzi, baita intsektuak uxatu ere. Gaur egun ez dugu keztatze horren beharrik jakien kontserbatzeko; baina ke gustu horrekiko menpekotasuna oinordetzan jasoa du gure ahosabaiak. Tamainan ketutako edozein jakik ahogozamena dakargu ahosabaia eta sudur-mintza bat egiten diren eztarri muturrera.
Sudur-mintza bera ere oroimenak berritzeko tresna ezin hobea da. Kearen dastak ahosabaia zirikatuko du, baina usainek burua hankaz gora jar dezakete, erotzeraino. Nori ez zaio gertatu: usain bat aditu eta lelotuta, adurra dariola bezala gelditu, usain horren iturria ezin asmaturik. Usainak dira gure bizitzako istorioetako sarrailen giltza. Beraiek garamatzate azkarren gure gertakizunen biltegira. Edo bizitzako pasadizo nabarmen bakoitzak usain bat du?
Ezagutzen dut bere usain garrantzitsuena kanelarena (Cinnamomum verum) duen jendea. Amonak prestatzen zuen arroz-esneak barruan zeraman kanela zotzarena eta gainazalean zuen kanela hautsarena. Nork ez du arnasa sakon hartu orbel berriaren lurrinarekin topatu denean? Zuhaitz arte ospel samar batera hurbildu eta onddo usain heze barnekorrak ez al du onddoarenak berak baino gehiago asetzen? Ni behinik behin bai!
Badut nik pituitariak adi-adi erne jartzen dizkidan lurrin bitxi bat. Gazte denboratako usain bat da. Beste mende batean gazte hausle edo bide berrien urratzaile sentitzen ziren askok, bereziki hippyek, lurrin berezi bat zeramaten kokospean. Kopla handirik gabe ederki zipriztintzen zuten lepamagaletik belarri azpirainokoa. Eta nonahi nabarmentzen ziren. Patxuli (Pogostemon cablin) usaina zen. Gaur egun miraria da kalean patxuli usainarekin topo egitea. Niri oso gutxitan gertatzen zait eta beti manifestazioetan eta kale agerraldietan izaten da. Ez dut batere gustuko, baina agian gehiago erabili beharko litzateke. Kearen moduan, intsektuak behintzat uxatzen ditu...
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]