“Literatura hezkuntzaren zimendua da”
Euskara eta euskal literatura, programaketatik ikasgelara jardunaldia antolatu dute elkarlanean Seaskak eta UEUk Baionan, Udako Ikastaroen barruan, eta bertan parte hartuko du Katixa Dolhare Zaldunbidek. Ezpeletan sortu zen 1982an, Lapurdin, eta familiarekin Nafarroa Beherean errotu da duela dozena bat urte, Bankan, hain zuzen ere. Goi-mailako ikasketa literarioak egin zituen classes préparatoires aux grandes écoles direlakoetan, Bordeleko Montaigne lizeoan, bi urtez (hypokhâgneetakhâgne), eta ondotik literaturan berezitu zen Bordeaux-Montaigne unibertsitatean, doktoregoraino, 2010ean.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Letretako agregazioa pasatu zuen 2005ean, eta geroztik irakasle da. Hemezortzi urtez irakatsi du bigarren hezkuntzan eta unibertsitatean, bietan, bai eta AEKn eta Seaskako barne-formakuntzaren arloan ere. 2023ko irailaz geroztik, osoki ari da Bordeaux-Montaigne unibertsitatean literatura-irakasle gisa, Euskal Ikasketak sailean, Baionako campusean.
Zer ekarpen egiten dio literaturak hezkuntzari?
Nire ikuspegitik, literaturaren irakaskuntzan aurki daitezke lehenagoko humanitateak, literaturaren baitan atzeman daitezkeelako historia, hizkuntzak, filosofia, estetika. Zorroztasuna eta irudimena biak uztartzen ditu, seriotasuna eta umorea bezala. Nire irudiko, literatura hezkuntzaren zimendua da, gazteen gogo-bihotzen loratzea ahalbidetzen duelako. Gizakiaren eta munduaren konplexutasuna ulertzeko bidelagun paregabea da.
Nola landu euskal literatura bigarren hezkuntzan? Gai horren inguruan arituko zara ikastaroan.
Bigarren hezkuntzan, literatura ezberdinki landua da Euskal Herriko hezkuntza-sistema ezberdinetan. Frantzian eta Iparraldean, literatura, frantseseko programaren zentroan da, eta frantseseko programa curriculum osoaren zentroan dago. Literatura kosmobisio oso baten bideratzaile gisa ikusia da, hertsiki lotua historia, filosofia, hizkuntza eta arteari, eta biziki zehazki landua da, modu akademikoan zein modu ludikoan. Ez dira testuliburuak baitezpada erabiltzen, baina bai liburu osoak irakurtzen.
Hegoaldean, berriz, helburu soziokomunikatiboek dute lehentasuna, eta literatura bigarren maila batean utzia da.
Frantziako hizkuntza-programetan (barne: euskara-programan), hiztunen formakuntza da xede nagusia: literatura tresnatzat har daiteke hizkuntza lantzeko, baina ez du, berez, leku handirik. Ondorioz, Ipar Euskal Herrian, euskal literaturak ez du kasik presentziarik bigarren hezkuntzan. Frantseseko programa eredugarri iruditzen zaigun literaturazaleontzat, frustrazio izugarria sortzen du egoera horrek.
Zein da ikasleen erantzuna?
Bigarren hezkuntzako ikasleek ez dute euskal literatura behar bezala ezagutzen.
Eta zein erronka nagusia?
Euskal literatura bigarren hezkuntzan: zertarako, zer eta nola irakatsi?
Esperientziak partekatzeko gunea izango da. Zer da ikastarotik lortzea gustatuko litzaizukeena?
Nahiko nuke motibazioa sentitu ekintzetara pasatzeko, kolektiboki: curriculum bat eraikitzeko, euskarri pedagogikoak sortzeko, irakasle irakurzale sare bat sortzeko…
Zerbait nabarmentzerik nahi?
Saio hori lan kolektibo erraldoi baten urrats ñimiñoa baizik ez da izanen…
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Itzulpena: Garazi Ugalde
Igela, 2022
-----------------------------------------------------
Batek baino gehiagok askatu ezin duen ideia faltsua da Europa jende berdinez soilik dagoela eraikita. Eta ez bakarrik faxistek. Egiatan, gutako... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
2024an sortu zuten Kontalaritza Eskolari buruz hitz egiteko elkartu gara Ane Gebara, Ane Arrugaeta eta Itziar Rekalde ipuin kontalariekin. Kontalaritzaren izaera artistikoaz, bat-batekotasunaz, formakuntzaz, emanaldiez eta abarrez mintzatu dira. Besteak beste, eskolak eman dien... [+]
Carmilla
J. T. Sheridan Le Fanu
Itzulpena: maialen berasategi
Erein, 2025
------------------------------------------------------------------------
Literatura unibertsala bilduman argitaratu berri dute J. T. Sheridan Le Fanu irlandarraren 1872ko Carmilla. Maialen... [+]
Berritu ala hil. Hori esaten diogu geure buruari. Ariketetatik ariketa gabeko alera, narraziotik gertuago, metaforarik gabe, zuzenago. Orain? Orain gehiago behar dugu. Narrazioago, ezmetaforatuago, ariketagabeago.
Pertsonaia bat sortuko dugu. Pertsona bat. Istorio batean... [+]
Agur Karibu
Marian Porcel
Elkar, 2025
Parranda dezente egindakoa naiz Kardaberazen –Hernanin izen hori zeukan kalean, alegia–, baina ez nuen asko espero festa egin ahalko nuenik inoiz Kardaberazekin: a ze dibertimendua 1761ean argitaratu zuen Euskararen berri onak. Idatzi zituen beste lan gehienak ez... [+]
Urte luzeak daramatza Laura Macayak indarkeria jasan duten emakumeei lagun egiten, arlo instituzionalean, militantzian, bai eta beste justizia-eredu batzuetatik abiatuta ere. Horri guztiari buruzko liburu bat kaleratu berri du: Gatazka eta abusua ez dira gauza bera (Katakrak,... [+]
Ekain amaieran iragan da Banka eta Urepeleko eskola publiko uztartuetako urte hondarreko ikusgarria. Eskola gehienetan bezala, Bankako ama-eskolako irakasleak eta Urepeleko lehen mailako bi irakasleek, hirurek elkarrekin, urtero antolatzen dute haurren emanaldi nagusia:... [+]