Inperio onaren kondaira
Historia bera politikaren joko zelaia da eta eskuinak ere iraganari begiratzen dio. Joera politiko ultren gorakadarekin batera, azken urteetan korronte historiografiko bat berpizten ari da Espainian. Kutsu frankistako narrazio historikoa duten liburuak barra-barra saltzen ari dira, Kondaira Beltzaren salaketa egiten dutenak.
Baina, zer da Kondaira Beltza delako hori? Elvira Roca Barea, Pedro Insua edo Santiago Armesilla bezalako idazle eta iritzi-emaileen aburuz, nazioartean Espainiako historiaren aurkako gorrotoa zabaltzen duen kontakizun bat dago, gutxienez XVI. mendetik heldu dena. Esaten dutenaren arabera, Kondaira Beltz hori Ingalaterrak eta Herbeherek asmatu zuten, orduan munduan nagusi zen Monarkia Hispanikoaren izen ona zikintzeko, eta Espainiarekiko aurreiritziok mendeetan barrena mantendu dira, gaur egungo espainiarrek ere ongi barneratu arte. Ustezko Kondaira Beltz horri aurre egiteko, Espainiako eskuinak herrialdearen iragana berreskuratzeko operazioa martxan jarri du. Kutsu biktimista duen diskurtso batekin, espainol izatearen lotsa gainetik kendu nahi dute, konplexuak astindu eta Espainiak munduko historiari egindako ekarpenak harrotasunez aldarrikatu.
Afera da, kontzeptua bera metodologikoki oso malgua dela, eta ondorioz, Kondaira Beltza sustatzea leporatzen diote nazionalismo espainiar kontserbadorearen kontakizun historikoarekin bat egiten ez duen orori. Konparaziora, susmagarritzat hartzen dute Iberiar penintsulako ondare musulmana, Erdi Aroko Birkonkista prozesua, morisko eta juduen kanporaketa edota Inkisizioa kritikoki berrikusi nahi izatea.
Baina eginahal gehienak Espainiar Inperioaren ondarea aldarrikatzen zentratu dituzte; Roca Vareak, esaterako, inperiofobia existitzen dela salatu du. Sarraskitzeak, esplotazioa, esklabotza eta akulturazioa gertatu izana erlatibizatu edo ukatzen dute; aldiz, harro-harro goraipatzen dituzte elkartruke kulturala, mestizaia eta garapen ekonomikoa. Gustavo Bueno filosofoak esanen lukeen bezala, defendatzen dute Monarkia Hispanikoa Inperio Sortzailea (Imperio Generador) izan zela, hau da, koloniak ustiatu eta arpilatu beharrean zibilizazioa zabaldu zuen inperio ona. Horretarako, sarri cherrypicking-a bezalako praktiketara jotzen dute; aipatzen ohi dute Isabel Katolikoak 1500. urtean esklabotza legez debekatu zuela, XIX. mendera bizi-bizirik egon zela frogatzen duten milaka dokumentu eta ikerketa dauden arren.
Eztabaidak ertz ugari ditu eta ñabardurak asko dira. Esaterako, egia da Monarkia Hispanikoaren etsaiek kolonizatzaileen sarraskiak puztu zituztela beren propagandan, eta haiek egiten zituztenak ezkutatu ohi zituztela. Egia da, halaber, indigenismo antikolonialak gizarte prekolonbinoa erromantizatu izan duela. Historian ñabardurak eta zehaztapenak garrantzitsuak dira. Dena ez da zuri edo beltz, gauzak konplexuagoak dira. Baina Espainiako eskuinak Inperioaren inguruko kontakizun horrekin bere diskurtsoa eta identitatea indartzea bilatzen du eta horretarako errebisionismo historikora jo du.
Nire uste apalean, ezinbestekoa da historiak iragan ezerosoak ikertzeko ausardia izatea. Euskal Herriak ere iragan kolonial eta esklabista izan du, eta Axier Lopezek egin duen bezalaxe, bada garaia hura ere kritikoki berraztertzeko.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]