Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin nahasten da… horri buruz hitz egitea harea mugikorretan ibiltzea bezalakoa da: pauso bakoitzean gero eta sakonago hondoratzen zara. Hala ere, zailtasunak zailtasun, zintzotasun ariketa bat egitea beharrezkotzat jotzen dut, estropezu egiteko arriskua egon arren, baita zapaltzen dudan lurra desegonkor badago ere.
Nazioarteko erakundeek klima aldaketaren mugak gainditu izatean gure arreta jartzen duten arren, egia da beste bost muga ere neurri handiagoz gainditu ditugula. Adibidez: erakunde berri sakabanatuak, biosferaren osotasuna edo bio-geokimiko fluxuak. Horietako batzuk planetako bizitzarako are eraginkorragoak dira. Ez nago guztiz informatuta horren arrazoia jakiteko, baina uste dut arrazoi honako hau izan daitekeela: erregai fosilak erretzea da klima aldaketaren eragile nagusia, eta gainera –eta hau da gakoa–, horiek agortzen ari dira, eta euren ustiaketa gero eta errentagabeagoa da. Beraz, erabaki argia da: energia ekoizpen ereduen trantsizioa fosil gabeetara jo behar dugu. Ez da soilik klima aldaketaren eraginaz hitz egiten, fenomeno meteorologiko bortitzak, desplazamendu behartuak, desertifikazio… baizik eta ekonomiaren ziurgabetasuna ere duen eraginaz.
Auzia da trantsizio hori posible egiteko behar diren baliabideak ere murrizten ari direla, eta teknologia batzuk, erabili izandakoak zein irtenbide gisa aurkeztutakoak, arazo ugari agertzen hasi direla. Horrela, porrot izugarria eta kolapso (edo egokitzapen bortitza, ekofaxismoa, alegia) orokor bat aurreikusten da.
Testuinguru horretan, Europako erakundeek, beti bezala, ihes egitea aukeratzen dute, eta erabaki egin dute –gure industria eta eredua mantentzeko– garraioa elektrifikatzea, eta energia berriztagarrietan ahalegin betean inbertitzea. Horrela, Europar Batasunak REPowerEU plana abian jartzen du, eta estatuetako, eskualdeko, tokiko administrazioek… dirulaguntzak galtzeko beldur direla eta, hainbat plan gauzatzen dituzte, guztiak izen ponpoxoekin. Hau da, “aurrera jarraitu” ereduaren adibide klasikoa, eta testuinguru horretan “kapitalak” bere El Dorado berria aurkitzen du.
Eta ihesaldi honetan gorpuzkiak utzi dituzte, izan ere, deskarbonizazioaren aldeko ekintzak, oinarrian, klasistak dira: soilik ahal duenak ordaintzen du; produktua, isuna, pribilegioa edo kutsatzeko ahalmena ordainduko ditu.
Hala ere, estrategia hori porrot egitera kondenatuta dago, izan ere, erro ideologikoa arazoaren berbera delako: hazkunde ekonomikoa baliabide gero eta eskasagoen bitartez lortzeak, eskuragarri ez daudenak, eta askotan garestiagoak, ez du zentzurik. Berde etiketa duen estraktibismoa da, baina estraktibismoa, azken finean. Behar dugun aldaketa ez da soilik energia arlokoa, izan ere, arazoak dimentsio handiagoa du.
Deskarbonizazioaren aldeko ekintzak, oinarrian, klasistak dira: soilik ahal duenak ordaintzen du; produktua, isuna, pribilegioa edo kutsatzeko ahalmena ordainduko ditu
Horregatik, mende honen hasieran, ekologia politikoarekin lotutako gizarte mugimenduak, trantsizio ekosozialaz hitz egiten hasi ziren, sistema krisi globala eta justu bati erantzun bat eskaintzen dion kontzeptua baita; ekosistemak erortzea, baliabideen agortzea, inpaktuen iraunkortasuna... guztiak gizartean bizirauteko faktore garrantzitsuak dira. Ez litzateke sistema egokitu beharko egoera zail horretara. Aldaketa sakon bat da, erroetatik abiatuta; izan ere, jakin badakigu sistemak (neoliberala) kasu hauetan, erritmoa betetzen ez dutenak baztertzen dituela metodo gisa. Ezkerreko alderdi politikoek aspaldi bere hartu dute uste hori, hazkunde ekonomikoa gure ongizatearen gakoa dela. Egia esateko, denok sinetsi dugu hori. Hala ere, orain argi ikusten ditugula hainbat seinale gaiak ez duela gehiago ematen adieraziz, norbaitek adierazi beharko luke gizateriaren etorkizunak norabide aldaketa erradikala behar duela: ezin dugu jarraitu hazten, edozein preziotan.
Teorian, hainbat adierazpenetan antolatutako gizarte zibilak, klase politikoari ausardia eskatzen dio, energia berriztagarriak integratzeko transformazio soziala sor dezaten. Baina, arlo sozialak ikusi behar izan du egiazko kontakizunerako sortu den borroka. Nire ustez, diskurtso ofizialetik desberdina den edozein analisi azkar eta egoki etiketatzen da, “ukazioaren” edo “dena ezetz” etiketa jartzen zaio. Nahiz eta “ezkerreko” alderdi autoizendatuak, beren kontraesanak islatzen dituzten auzokideen aurrean, kezkaz jokatzen dute, energia trantsizioaren diskurtsoan moldatzen dira, baina ez dute (edo ez dute nahi) erantzukizuna hartu hazkunde ekonomikoaren oinarrian dauden proposamenak defendatzeko. Bide ezkutuaren amaieran gaudelako sentsazioa dute, eta hori ez da hauteskundeetan erraz onartzen, fidagarritasuna galtzen baita botere handien aurrean, eta itxaropena galtzen da. Horren aurrean, gizarte mugimenduek –bere autonomia mantentzen dutenean– ez dute marketin estrategia kalkulatzen edo botere kuotak lortzeko asmorik, ez dute interes pertsonalik edo hipoteka, ez dute onura edo lekuko abantailarik bilatzen. "Ez hemen, ez inon!", sistema hori iraunarazi nahi denean, gizartearen eta gizakiaren segmentu gehiago baztertzen dituen eredua jarraitu nahi denean.
Baina, auzokide eta elkarte mugimenduan, interes politiko edo instituzionala sartzen denean, emaitza aurreikusgarria da. Narrazio funtzionala nagusitzen da, gurpila martxan jartzeko, klase ertaineko aurrerakoiak lasai egon daitezen eta pentsamendu eraldatzaile edo apurtzaileak –eta, batzuetan, estigmatizatzen edo baztertzen dituztenak– baztertzeko, baita garapen jasangarriaren kontzeptua (edo oximorona) ez ulertzea ere, propaganda instituzionalaren errepide nagusitik kanpo utziz. Talde batzuetan, ideologia hegemonikoa inposatzea, edozein eztabaida ukatzen duena, estigma, eraso pertsonal eta lotsagabe bihurtu da. Diskurtso politikoaren kontrolak eta pentsamendu librea ukatzeak, askok, urruntzera eraman ditu, isildu dira bizikidetza apurtu ez dadin edo euren osasun mentalaren defentsan. Industria Energia Berriztagarrirako estrategia sozialetik defendatzea –baldintza eta planekin ere–, zintzoa bezain inozoa izan daiteke. Azpikeria erabiltzea eta zalantzatan jartzen duen pentsamenduaren gakoak baztertzea, asmo txarrekoa eta etikoki kritikagarria da.
Jasangarritasunaren kontzeptua bat dator politikaren patxadarekin, eta ez da ausartzen kolapsoaren gangaren gakoa zalantzan jartzera: kontsumo-gizartea, garapen ekonomikoa dogma gisa eta BPGren hazkundea neurketa-unitate bakar gisa. Erakutsi digute kontsumoa gizartearen bihotza dela, zoriontasuna erosteko ahalmena dela, eta gero eta gehiago eduki, beraz, inork ez digu mugarik aipatu nahi. Galdera, kontzientziatik beste honako hau da: posible al da planeta osorako garapen iraunkorra? Etikoa al da energia-iturri alternatiboak bilatzea gure bizimoduari eusteko bakarrik, hori izanik, hain zuzen ere, honaino ekarri gaituena? Gizarte-mugimenduetatik iraunkortasunaren eslogana barneratzea errazten badugu, iruzur historikoa egiten ari gara etorkizuneko belaunaldientzat eta gure buruentzat.
Hasierara itzultzen naiz, Yayo Herrerorengana itzultzen naiz:
"Ekonomiaren eremu materialaren beherakada ez da onartu, ala onartu nahi ez dugun proposamen bat, datu bat baizik. Desazkundea ez da proposamen politiko etiko bat, baizik eta elkar-bizitzarako testuinguru material ezinbestekoa".
Erronka zera da: nola bultzatu beharrezkoa den aldaketa kulturala, trantsizio energetiko eta ekosozial justu baten aldeko beherakada planifikatzeko.
Iñaki Rodrigo Etxebarriarteun, Zigoitiko bizilaguna
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
2024ko irailaren 11n, "Lortzear ote gaude?" izeneko artikulua argitaratu ziguten hainbat hedabidetan. Urtebete igaro da eta garbi esan dezakegu: EHUko gobernu aldaketak (Ferreira zen buru, Bengoetxea da orain) ez digu aurrerabiderik ekarri. Orduko zailtasunek zailtasun... [+]
Aurtengo ekainaren 25ean Eutanasiaren legeak laugarren urtemuga bete zuen. Nire iritziz, lege hori hainbat biztanleren lanari esker lortu da, eta, nolabait, pentsa dezakegu merezitako saria izan dela; izan ere, lege hori lortu bitartean pertsona askok erailketa salaketak,... [+]
2023ko uztailean jaso genuen berria antzuolarrok. Irimon bi aerosorgailu erraldoi jartzeko proiektu bat aurrera eramateko eskaera jaso zuela Udalak. Hasieran zalantzak eta galderak: nor zegoen proiektuaren atzean? Zein zen proiektuaren benetako helburua? Zein izango... [+]
Horixe da datorren irailaren 10ean Frantziako Estatua hankaz gora jarriko duen deialdi herritar berriaren lema. Sarean gaia lantzen ari diren gune asko daude, baina bi interesgarrienak aipatzearren, hor daude, besteak beste, @lessoulevements edota @bloquonstout atariak.
Izan... [+]
Donostia arpilatua, bortxatua eta propio erreta Espainiako independentziaren alde 1813ko abuztuaren 31n.
1808an Napoleon enperadoreak Baionan bildu zituen elkarren aurka borrokatzen ari ziren Espainiako errege aita-seme borboiak, Carlos IV.a eta Fernando VII.a, biek nahi... [+]
Sarriegi jokatzen dugu erreaktiboki Euskal Herrian eta Euskalgintzan. Albiste bat, elkarrizketa bat, epai bat, eraso bat. Ondoren, erantzuna. Tamalez, berriro ere inertzia berak nakar Ander Gurrutxagaren elkarrizketa euskarafoboa aztertzera. Gustura gelditu zen, tartean zera... [+]
Euskararen (euskaldunon) aurkako oldarraldiak ertz ugari ditu; horietako bat fronte mediatikoa da, Voxento taldea buru eta PSOE-CCOO-UGTko kide ezagunak ekintzaile nagusi. Sarri eskaintzen digute idatziren bat, barnera dezagun Euskal Herriko hizkuntza ofizialetatik zein diren... [+]
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]