Asturieraren ahalduntzea
Asturiera –llingua asturiana edo asturianu– desagertze bidean dagoen Europako hizkuntza da, nahiz oraindik ere, posibilitate berri bat daukan normalizatzeko eta bizirik irauteko. Haren aukera datorren legealdian ofizialtasuna lortzea da.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Lehen aldiz, bere alde dauden diputatu kopurua gehiengoa izan liteke. Iaz, helburu hori lortzeko, Estatutu d'Autonomía erreformatzeko saiakera izan zen. Ez zen lortu. Alabaina, belaunaldi aldaketa eta sozialisten jarrera aldaketarekin, legealdi berri baten aroaren atarian egon ez ezik, legea onartua izatea posible izango da. Betiere, baldin eta gure demokraziako hauteskundeen joerak berdin segitzen badu. Asturiera litzateke 40 urteko demokrazian ahalduntzen den lehenbiziko hizkuntza.
Hizkuntza bat berreskuratzea ez da zeregin erraza. Nahimena, denbora eta esfortzu handia behar dira. Lortu den normaltasuna, eskolaratzea, literatura oparoa, hedabideetan lekua izatea eta haren aldeko sostengu ekimenak ezagutu ondoren, logikoena litzateke gazteleraren legezko berdintasuna lortzea asturiar eremuan.
Zein da giltza? Askatasuna ematea hiztunei nahi duten moduan adieraz daitezen.
Hizkuntza bat mendetan barrena baztertua izan denean, eta are indar gehiagoz diktadura garaietan, ez da erraza instantzia guztietan komunikatzeko bere balorea berritzea eta maila sozial orotan hori egitea ere. Orain, inoiz baino argiago ikusten dugu tunelaren bukaera, iraganean jasan zuen diskriminazioa garden ageri da. Urrats bat gehiago eman behar dugu, Konstituzioaren 3. artikulua bete ahal izango da.
Ez da soilik "asturfalantes"-en aldeko eskubide bat, Asturiasko herritar guztientzat aurrerapena baizik. Sinpleki esana: hizkuntzaren normaltasuna eta bere ikusgarritasuna lortu nahi dugu gure lurraldean, baita lurraldetik kanpo ere. Gure ondoko komunitateetan bezala, geurezko dugun hizkuntzan bizi nahi dugu egunero
Beste urrats bat gehiago eta herritarren arteko desberdintasuna desagertuko da hizkuntzaren erabilera dela eta. Ez da soilik asturiera hiztunen –asturfalantes– aldeko eskubide bat, Asturiasko herritar guztientzat aurrerapena baizik. Sinpleki esana: hizkuntzaren normaltasuna eta bere ikusgarritasuna lortu nahi dugu gure lurraldean, baita lurraldetik kanpo ere. Gure ondoko komunitateetan bezala, geurezko dugun hizkuntzan bizi nahi dugu egunero, alegia.
Hizkuntzen Eskubideen Deklarazio Unibertsala egin zenetik 23 urte joan dira eta puntu horietako batzuetan pertsonen berezko lurraldeko hizkuntza harremanak gauzatzeko moduak aipatzen dira.
12.1. Eremu publikoan, pertsona orok dauka eskubidea bere aktibitate guztiak bere hizkuntzan garatzeko, bertako hizkuntza berezko hizkuntza baitu.
15. 1. Komunitate linguistiko orok eskubidea dauka bere hizkuntza ofizialtzat hartua izateko, baita erabilia izateko ere.
16. Komunitate linguistiko bateko kideak eskubidea dauka harremanak bere hizkuntzan izateko, baita botere publikoen zerbitzuetan bere hizkuntzan tratatua izateko. Hala nola, administrazio zentraletako erakundeetan, territorialak, lokalak edo lurraldearen gainekoetan. Izan ere, hizkuntza lurralde horri osoari baitagokio.
19. 1. Ordezkoen Batzarrek egokitu eta aintzat hartu behar dituzte lurraldeko hizkuntza edo hizkuntzak direnak, berau errepresentatzen dutelako.
29.1. Jende guztiak eskubidea dauka bizi den lurraldeko hizkuntzan irakaskuntza jasotzeko.
Ofizialtasunak berriz ere gure herrialdearen atea jo du. Izan dezala gure artean merezi duen lekua. Orain da momentua.
Xuan Porta (Biologoa eta idazlea).
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Batzuontzat ikusezintasuna ez da berria. Edozein mailatan, edozein esparrutan. Ikusezinak gara. Asko jota, pasa gaitezke ikusezinak izatetik itzalak izatera. Zorionekoak, hazpegiak antzemanez gero. Askori egingo zaizue ezaguna. Edozein mailatan, edozein esparrutan. Baina gaurko... [+]
Setioa hausteko Palestinara janaria zeramaten aktibista batzuk atxilotuta jarraitzen duten bitartean, honako gogoeta hau:
Bigarren Mundu Gerra hasi aurretik, Hitlerrek beste herrialde batzuetako lurrak konkistatu bazituen ere, Mendebaldeko potentziek ez zuten ezer egiten... [+]
Gaur bi urte bete dira estatu sionistak Palestinako herriaren aurka martxan zuen genozidioa bizkortzen hasi zenetik. Bi urte, non haurrak, eskolak, ospitaleak eta ametsak bonben jomugan egon diren, munduaren isiltasunak krimen horiek estali dituen bitartean.
100 urte pasatxo... [+]
Gazako genozidioak presioa areagotu du entitate sionistaren kontra arlo askotan, eta sionisten konplizeetara ere heldu da. Shapir enpresa israeldarraren eskutik CAF Jerusalemgo tranbiaren proiektuan sartzea salatu du hasieratik BDZ mugimenduak. Sei urte pasatu dira jada. Gazako... [+]
Asilo-leku sakratua Erdi Aroko lege bat zen, zeinaren bitartez justizia atzetik zituztenek elizaren eta monasterioen babesari hel ziezaieketen. Akaso, bi mila urtetan ongia egin zuten apurra. Eta, jakina, ahal bezain azkar, lege hura desegitera jo zuten, desagertu zen arte. A ze... [+]
Bilboko Udalak iragarri du Lancor-Elgorriaga eta Consonni pabiloiak berehala eraitsiko dituela, eta segidan, Udalbatzan aurkeztu du lan horiek bizkortzeko proposamena, kontuan hartu gabe 80 pertsona inguru bizi direla bertan baldintza negargarrietan: euren ondasun urriak... [+]
Gaua egiten denean, eraikin asko ipurtargi bilakatzen dira hormigoizko basoan. Egunez ezkutuan gorde duten barnealdea eszena pusketetan voyeaur begibistara agertzen dira, argiztapen artifizialaren magia bitarteko. Gaueko auto zein oinezko paseoetan lurraldea eta eraikinak... [+]
1. Bernedo terrorismorik gabeko eremu bat izango da, erradikalik gabea, eta ez da mehatxu bat izango bizilagunentzat.
2. Bi aldeak proposamenarekin ados badaude, gerra berehala bukatuko da. Patriarkatuaren indarrek adostutako lerrora egingo dute atzera, bahitutako dutxak... [+]
Gero eta ahots gehiagok –ez eskuinetik bakarrik– “migrazioaren arazoari” ausarki helduko diotela aldarrikatzen dute. Narrazioa nahi baino ezagunagoa da: lanpostuen, zerbitzu publikoen eta baita etxebizitzaren gaineko lehian ere, baliabideak omen direlako,... [+]
Kosta egiten da hitz autorizatuak eraikitzea gaur den egunean, nahiz eta hitz horiek zerbaiti buruzko ezagutza sakona duten pertsona batzuenak izan. Maria Teresa Andruetto idazle argentinarrari entzuna nion ohartarazpena: jakintzarekiko eta lan iraunkorrarekiko... [+]
Hasiera batean, memea ez nuen behar bezala ulertu, hitz hori entzuterakoan gustu txarreko irudiak zetozkidan burura, ustez grazia egin behar lidaketenak. Memeka zebilen mundu guztia nire inguruan, mugikor bidez irudi horiek igorriz, nire ustetan hutsalkeriak zabaltzeko besterik... [+]
Onartzen dut sare sozialek nahi baino denbora luzeagoa kentzen didatela hainbatetan, eta guztiak ezabatzeko ideia buruan ibiltzen dudala maiz. Debate antzuak gogaikarriak eta bortitzak iruditzen zaizkit batzuetan, eta geroz eta zabalagoa den eskuin muturreko ideien presentzia... [+]
Heziketan egin beharreko aldaketak etengabe dira hizpide, gizarte-eraldaketari begira heziketak duen garrantziaz jakitun, horra begira jarri beharra duelako modu batean ala bestean bizitza-eredua aldatu nahi duen edozeinek. Eginkizun horretara jarritakoan, baina, curriculumaz... [+]
Txikitan, Txiki eta Che Guevara nahasten nituen. Umetako lainoarte baten moduan gogoratzen dut, baina gerora ulertu dut: Txikik Che miresten zuen. Horregatik, haren aurpegi mitikodun kamisetarekin agertzen da bere argazki gogoangarrian, eta Askatasun haizea poema euskarara... [+]
