Herriak faxismoa gelditu zuenekoaren lekuko den zubia Donostian

  • Loiolako kuartelen salerosketa behingoz sinatuta, udalak auzune berri bat sortuko du han. Beste esku hartze batzuen artean, kuartelen eta Loiolaren arteko zubia botako dute, ibaiarentzako oztopo bat delako. Aurretik, ordea, komeni zubi esanguratsu horren historia errepasatzea.


2024ko urtarrilaren 18an - 07:50
Urdintzuko zubia, 1920ko hamarkadan. Argazkia: Martin Ricardo/Kutxateka
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Urumeako ibarreko auzoetan uholdeak saihesteko, ibaiarentzat oztopo arkitektonikoak ziren hainbat zubi botatzen eta berreraikitzen joan dira azken urteotan, hala nola, Astiñenekoa eta Espartxokoa. Ordea, dituen zutabe handiengatik ibaiarentzako oztopo den zubi bat gelditzen da oraindik hirian: kuartelak eta Loiola auzoa lotzen dituen Urdintzuko zubia.

Kuartelen salerosketa sinatuta, Donostiako Udalaren esku egongo da gunea aurrerantzean, eta militarrak joaten direnean —lau urteko epea dute horretarako—, auzune berri bat eraikiko dute bertan, 1.700 etxebizitzarekin. Etxeak eraikitzeaz gain, beste esku hartze batzuk ere egingo dituzte, tartean hainbat gertakari historikoren lekuko izan den Urdintzuko zubiaren eraisketa.

Loiolako kuartelen inaugurazioa, 1926an, Alfonso XIII.a Espainiako erregearekin, haren ama Maria Kristinarekin eta Primo de Rivera
diktadorearekin, beste hainbat agintariren artean; atzean zubia ikusten da.

1926tik zutik

Urdintzuko zubia 1926an inauguratu zuten, kuartelekin batera. Inaugurazio ekitaldi hartan, beste hainbat agintariren artean, Alfonso XIII.a Espainiako erregea, haren ama Maria Kristina eta Primo de Rivera Espainiako diktadorea egon ziren.

Hain zuzen ere, Alfonso XIII.aren izena jarri zioten militarrek zubiari, segur aski, berak inauguratu zituelako instalazio militarrak. Aldiz, inguruko bizilagunek Urdintzuko zubia deitu izan diote, han inguruan izen hori zuen etxe bat baitzegoen.

Horregatik, 1998an, udalak izen hori sartu zuen bere kale izendegi ofizialean. Aldiz, 2015ean, gatazka sortu zen horren harira, militarrek Puente de Alfonso XIII zioten plakak jarri baitzituzten zubiaren erdian, Espainiako armarriarekin. Herritarrak mobilizatzen hasi ziren, eta udalak plaka horiek kendu eta ofiziala jarri zuen. Militarrek, ordea, berriz jarri zituzten Juan Carlos I.a Espainiako errege emerituaren aitonaren izena daramaten plakak, eta han jarraitzen dute.

Zubiaren izena adierazten duen udal plaka ofiziala.

36ko gerra

Zubiak bizi izan duen gertakaririk garrantzitsuena 36ko gerran izan zen, bertan adostu baitzuten militar kolpisten errendizioa eta, beraz, Donostiako herriaren garaipena.

Izan ere, altxamendu frankista 1936ko uztailaren 18an hasi bazen ere, Loiolako kuarteletako tropak ez ziren 22ra arte atera hiria hartzera. Atera zirenean, ordea, herritar ugariren erresistentzia aurkitu zuten; sozialistena, komunistena, abertzaleena eta, bereziki, anarkistena. Borrokaldi gogorrak izan ziren hiriko hainbat tokitan, eta kolpistek baino askoz baliabide eta formakuntza gutxiago izanda ere, herriak atzera egitera behartu zituen militarrak, kuarteletan setiatzera iritsi arte.

Militarrek zubian jarritako plaka, ‘Puente de Alfonso XIII’ dioena.

Ametzagainatik, Polloe ingurutik, Txomiñenetik zein beste hainbat tokitatik setiatu zuten kuartela, militarrek Agintarien Batzordearekin biltzea baino beste aukerarik izan ez zuten arte. Horrela, Manuel Irujo, Rafael Pikabea, Jose Maria Lasarte eta Juan Antonio Irazusta jeltzaleak eta Miguel Amilibia sozialista zubian bildu ziren Jose Vallespin, Leon Carrasco eta Enrique Erce agintari militarrekin, Loiolako kuartelen errendizioa adosteko.

Vallespinek ez zuen amore emateko asmorik, baina kolpistei ez zitzaien beste aukerarik gelditu, eta uztailaren 28an errenditu ziren, Vallespinek ordurako ihes egin bazuen ere. Horrela, milizianoak kuartelera sartu eta arma onak eskuratu ahal izan zituzten, ondoren frontean faxismoa borrokatzeko erabili zituztenak.

Mario Salegi gudari donostiarra izan zen setioan parte hartu zuenetako bat, eta errendizioa nola bizi zuen kontatu zuen Verano del 36. Memorias de un gudari liburuan (Txalaparta, 2005): «Bat-batean, garrasiek lurra astindu zuten. ‘Errenditzen dira! Errenditzen dira!’ Ehunka eztarritatik ateratzen zen zalaparta handi bat sortu zen. Une batez geldirik geratu ginen, pozezko burrunba baten erdian, entzuten genuena sinetsi gabe».

Gerrak aurrera egin zuen, eta azkenean, irailaren 15aren bueltan, tropa frankistek hiria hartu zuten. Baina ez da ahaztu behar Donostiako herriak, formakuntza militar handirik gabe eta baliabide gutxirekin, bi hilabetez faxismoa gelditzea lortu zuela, eta Urdintzuko zubia horren sinbolo bat da. Beraz, Dinamita Tour egitasmoak aldarrikatzen duen moduan, zubia botatzea beharrezkoa bada ere, guneak ez al du merezi gertatutakoa aitortu, oroitu eta azalduko duen oroigarriren bat?


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Oroimen historikoa
2025-07-09 | Ahotsa.info
Familiek 47 urteko zigorgabetasuna salatu dute Germán Rodriguezen eta Joseba Barandiaranen hilketen ostean

2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]


2025-07-09 | Irutxuloko Hitza
‘Atzera begira, Dinamitarekin’, Donostia beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldi historikoa

IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]


Martutenek emandako ihesaldi dantzagarrienak 40 urte

Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».


Zirgariak etorbidea: Erandiok itsasadarraren langileei aitortza egingo die kale izen aldaketagaz

Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Iragan-minez

Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]


Joxe Austin Arrieta. Irabazlearen errelatoaren aurka
“Memoria-ariketa da ‘Palinpsestoa’, ahal izan dudan zorrotzena eta zintzoena”

Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]


GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.


Urgulleko ‘Jesusen Bihotza’ eskultura “erregimen frankista goraipatzeko” sinboloa dela ebatzi dute

Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.


2025-05-07
Carme Puig Antich. Lekukoaren zuzia
“Saiatzen zara hau eta hura egiten, baina hortxe da beti Salvadorren heriotzaren zauria”

Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]


Nazien kontzentrazio esparruetara deportatutako 253 euskaldun omendu ditu Eusko Jaurlaritzak

Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]


Memoriaren herbarioak

Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.


Mikel Gardoki omendu dute, haren erailketaren 50. urteurrenean: «Egia jakiteko garaia da»

50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.


Naziek deportaturikoen oroimena, diru-zorro batean

1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.


Ezkabako ihesaldia gogoratzeko, La Fuga mendi-martxa

Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.


Eguneraketa berriak daude