“Hasiberriek ere erraz egiteko moduko sendabelar baratzea proposatu dugu”
Garbiñe Larrearen Sendabelarrek dakitena liburuak iaz izandako arrakastaren ondoren, proposamen berri batekin datorkigu aurtengoan: Sendabelar baratzea. Aurreko lanean sakonean landutako 12 sendabelar aukeratu eta horiekin baratzea sortzea proposatu digu, horretarako aholku eta gomendio praktiko zehatzak eskainiz. Honezkero eskuragarri duzue ohiko liburudendetan eta ARGIAko Azokan eta Durangoko Azokan ARGIAren mahaian egongo da liburuak sinatzen. Hauxe kontatu digu egileak.
Formatu berezia du liburuak. Sendabelar baratze horri emateko forma biribila irudikatu duzue, ezta?
Bai, hor bada landareen sailkapenean lan handia egin zuen botaniko suediar bat, Carl von Linneo, eta berak aztertu zuen erlojuaren norabidean nola loratzen ziren landareak. Batik bat loreekin egin zuen lan, baina sendabelarrekin ere badira horrelako planteamenduak, eta hori ekarri nahi izan dugu. Dena dela, ez da proposamen itxia, norberak nahi duen eran landatu dezake: karratuan, triangeluan…
Iaz atera zenuen Sendabelarrek dakitena liburutik zertan desberdintzen da hau?
Hasteko, tamainan, hau liburuxka dela esanen nuke. Bestetik, aurreko liburuan planteatzen genituen "ezagutu/bildu/erabili" aditz horietan, ikusi dugu "bildu" hori askotan "landatu" izaten dela, eta horretan jarri dugu arreta. Kasu honetan lorezain izan behar da prozesu osoa zaintzeko, eta horrek ematen digun autonomia hedatzea izan da asmoa, norberarentzako adinako botikin bat egiteko aukera emanez, adibidez. Gainera, aurrekoan kanpoan utzi behar izan nituen hainbat eduki ere sartu ditut, lan honetan planteatzen den praktikotasunari begira egokia baitzen horiek erabiltzea.
12 sendabelar aukeratu dituzue, zergatik horiek?
Gogorrak eta sendoak direnak aukeratu ditugu, mantenu errazekoak eta gain-gainean egotea eskatzen ez dutenak. Nahi nukeena da hasberri batek erraz egiteko modukoa izatea. Ezohiko hautu bat ere egon da malbaren kasuan: lekutik hartu eta baratzera ekarri behar den landare basatia da, eta horrexegatik aukeratu dut. Bestetik, hain komertzialak eta ezagunak ez diren landareak ere badaude, pixa-belarra kasu, horiek sustatzea eta hedatzea gure ondarea zaintzea ere badelako. Bestela, gehienak oso arruntak dira: erromeroa, salbia, ezkaia, ilena, garraixka, mendabeltza… Dena dela, ziur horien artean berbena, pasmobelarra, asuna eta bere burua gonbidatuko duten beste zenbait sendabelar aterako direla, bada, horiek bizitzen uztearen aldekoa naiz. Eta, noski, nik egindako aukerak norbaitentzat egokiak ez badira, beste landare batzuekin egin daiteke.
Historian egon al da gurean sendabelar baratzeak lantzeko ohiturarik, edo berriagoa da kontu hau?
Tira, berria edo zarra baino, nik esango nuke historian zehar munduko leku askotan egon direla: Alhambran badira, Hernán Cortés gaurko Mexikora iritsi zenean Moctezumak horrelako baratze bat zuenaren erreferentziak badaude… Gurean, sendabelarrak baratze bazterretan egon izan dira maiz, edo barazki artean horien onurarako, osagarritasunari begira. Haiekin baratzea egitea bitxiagoa da, baina hori interesatzen zait niri.
Sarraskiak ez du etenik Palestinan, eta lurraldeko txoko guztietara hedatzen ari da. Uztailaren 31n, Hebrongo (Zisjordania) Hazien Bankuaren Ugalketarako Unitateari eraso zion Israelek; bulldozer eta makineria pisutsuarekin bertako instalakuntza eta azpiegiturak suntsitu zituen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
