“Hasiberriek ere erraz egiteko moduko sendabelar baratzea proposatu dugu”
Garbiñe Larrearen Sendabelarrek dakitena liburuak iaz izandako arrakastaren ondoren, proposamen berri batekin datorkigu aurtengoan: Sendabelar baratzea. Aurreko lanean sakonean landutako 12 sendabelar aukeratu eta horiekin baratzea sortzea proposatu digu, horretarako aholku eta gomendio praktiko zehatzak eskainiz. Honezkero eskuragarri duzue ohiko liburudendetan eta ARGIAko Azokan eta Durangoko Azokan ARGIAren mahaian egongo da liburuak sinatzen. Hauxe kontatu digu egileak.
Formatu berezia du liburuak. Sendabelar baratze horri emateko forma biribila irudikatu duzue, ezta?
Bai, hor bada landareen sailkapenean lan handia egin zuen botaniko suediar bat, Carl von Linneo, eta berak aztertu zuen erlojuaren norabidean nola loratzen ziren landareak. Batik bat loreekin egin zuen lan, baina sendabelarrekin ere badira horrelako planteamenduak, eta hori ekarri nahi izan dugu. Dena dela, ez da proposamen itxia, norberak nahi duen eran landatu dezake: karratuan, triangeluan…
Iaz atera zenuen Sendabelarrek dakitena liburutik zertan desberdintzen da hau?
Hasteko, tamainan, hau liburuxka dela esanen nuke. Bestetik, aurreko liburuan planteatzen genituen "ezagutu/bildu/erabili" aditz horietan, ikusi dugu "bildu" hori askotan "landatu" izaten dela, eta horretan jarri dugu arreta. Kasu honetan lorezain izan behar da prozesu osoa zaintzeko, eta horrek ematen digun autonomia hedatzea izan da asmoa, norberarentzako adinako botikin bat egiteko aukera emanez, adibidez. Gainera, aurrekoan kanpoan utzi behar izan nituen hainbat eduki ere sartu ditut, lan honetan planteatzen den praktikotasunari begira egokia baitzen horiek erabiltzea.
12 sendabelar aukeratu dituzue, zergatik horiek?
Gogorrak eta sendoak direnak aukeratu ditugu, mantenu errazekoak eta gain-gainean egotea eskatzen ez dutenak. Nahi nukeena da hasberri batek erraz egiteko modukoa izatea. Ezohiko hautu bat ere egon da malbaren kasuan: lekutik hartu eta baratzera ekarri behar den landare basatia da, eta horrexegatik aukeratu dut. Bestetik, hain komertzialak eta ezagunak ez diren landareak ere badaude, pixa-belarra kasu, horiek sustatzea eta hedatzea gure ondarea zaintzea ere badelako. Bestela, gehienak oso arruntak dira: erromeroa, salbia, ezkaia, ilena, garraixka, mendabeltza… Dena dela, ziur horien artean berbena, pasmobelarra, asuna eta bere burua gonbidatuko duten beste zenbait sendabelar aterako direla, bada, horiek bizitzen uztearen aldekoa naiz. Eta, noski, nik egindako aukerak norbaitentzat egokiak ez badira, beste landare batzuekin egin daiteke.
Historian egon al da gurean sendabelar baratzeak lantzeko ohiturarik, edo berriagoa da kontu hau?
Tira, berria edo zarra baino, nik esango nuke historian zehar munduko leku askotan egon direla: Alhambran badira, Hernán Cortés gaurko Mexikora iritsi zenean Moctezumak horrelako baratze bat zuenaren erreferentziak badaude… Gurean, sendabelarrak baratze bazterretan egon izan dira maiz, edo barazki artean horien onurarako, osagarritasunari begira. Haiekin baratzea egitea bitxiagoa da, baina hori interesatzen zait niri.
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.