Gatibuak, trabajadore
Historia. Garapena. Kobazuloetako margoetatik hologrametara. Denboraren joanak arrastoak uzten ditu, eta Euskal Herria ez da gutxiago. Azken mendeetako gerrek aztarna mordoa utzi dituzte, eta horietako askok guregana bisitan datozenei erakutsi eta dirua ateratzeko balio dute: Gallarta eta Zugaztietako meatzaritza bisitak, Donostiako Setioak utzi zituen kanoiak… baina badira beste batzuk zeresan eta fama handirik gabe hor dihardutenak, eta jende gutxik ezagutzen dituenak. Hala, Oarsoaldeako azpiegitura asko nola eraiki ziren argitu digu Trabajadoriak dokumentalak.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Oarsoaldea eta Bidasoa-Txingudi ingurua leku berezia da. Mugatik gertuenen dauden Gipuzkoako eskualdeak izateak haren garapenean eragin handia izan du. Komertzioak, adibidez, pisu handia izan du Irunen, eta horregatik gaur egun jende gehien bizi den Gipuzkoako bigarren udalerria da. Gaur egungo migrazio-krisia dela eta, Frantziara eta Europako beste herrialdeetara joan nahi duten migratzaile ugari dago. Bestelako hiria da. Donostiaren ekialdean dagoen esparru honek, baina, historia oso berezia izan du, 1936ko Gerratik hona batez ere. Irun eta beste herri txiki batzuk kenduta, oso eremu menditsua eta “birjina” zen, baina Francok Gipuzkoa hartu bezain laster, leku estrategikoa zenaz ohartu zen. Muga eremua zenez, konexioak hobetzea eta gotortzea beharrezkoa zela ikusi zuen, etorkizunean gerta zitekeenari aurre egiteko. Beste gauza batzuen artean, gerraren ostean errefuxiatuen etorrera kontrolatzea zen helburua.
Muga gotortzeko eta Gipuzkoa eta Nafarroa arteko konexioak hobetzeko, baina, langileak behar ziren, eta Francok gerrako presoak erabili zituen, gatibuak. Hala, historialarien kalkuluen arabera, 40.000 anarkista, sozialista, komunista eta abertzale jarri zituen diktadoreak “trabajatzen”. Lekukoek giza eskubideen urraketak etengabeak zirela salatu dute, eta batailoiak miseria eta izuaren pedagogian oinarritzen zirela diote. Presoen Kontzentrazio-Esparruen Ikuskaritza izeneko erakundea sortu zuten 1937ko udaberrian, presoak lan-eremuetara bideratu eta lana kontrolatzeko. Hogei orduko jardunaldiekin eta etengabeko jipoiekin gaur egun erabilgarri dauden hainbat azpiegitura eraiki zituzten, Oiartzunetik Lesakarako errepidea eta Aritxulegiko tunela adibidez. Lan istripuak eta tifusa bezalako gaixotasunak etengabeak ziren, eta nahiz eta erietxera eraman, berehala berriz lanean ziren. Euskal Herriko presoez gain, Andaluzia, Extremadura eta Salamancako gatibu asko zeuden. Presoek ez zuten naziorik, delitu bakarra antifaxista izatea zen.
Jaizkibelgo errepidea, Lesakara doan errepidea, Aiako Harrian dauden bunkerrak… ezer jazo izan balitz bezala igarotzen gara gehienetan, baina batzuetan ondo dator gogoratzea zenbateko sufrimendua eta odola isuri zen asfalto horren gainean.
Frankistek Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urte bete direnean, ekitaldi jendetsua egin du Sortuk Iruñeko Anaitasuna pabiloian. “Bakarren batzuk haien memoria kriminalitzatzen eta jazartzen jarraitzen dute”, esan du alderdiko idazkari nagusi Arkaitz... [+]
Frankismoaren azken exekuzioak hartu ditu hizpide Javier Buces historialariak, Askatasun Haizea (Txalaparta) liburuan. Estatuak eragindako biktimak, "bigarren mailako biktima" izaten jarraitzen dutela uste du Bucesek.
"Frankismoaren adierazpen zehatzen" eta "faxismoaren berrindartzearen kontra mobilizatzera eta antolatzera" deitu dute.
Azaroaren 15ean kalera irtetera dei egin dute, PSN, EH Bildu eta Geroa Baik “ezarritako arrabolari erantzuteko”. Frankismoaren biktimak gutxietsiak sentitzen dira Iruñeko Udal Gobernuaren partetik.
Guardia Zibilak "jardunaldi irekiak" antolatu ditu irailaren 27an Bilboko Ramon de la Sota moilan, Karola garabi ezagunaren ondoan, eta armak eta ibilgailuak erakutsiko dituzte, besteak beste. Naiz-ek argitaratu duenez, erakustaldia egiteko Bilboko Udalaren baimena dauka... [+]
"Oraindik korapiloa askatzeko" dagoela gogoratzeko eta Txiki eta Otaegiren fusilatzeen 50. urteurrena kari, Sortuk bi pankarta handi eskegi ditu Cuelgamuroseko monumentuko arku batetik. 1975ean bertan lurperatu zuten Francisco Franco diktadorearen gorpua, 1936ko gerran... [+]
Iratzar eta Olaso Dorrea fundazioek antolatu duten erakusketa ibiltaria ezin izango da Zarauzko areto publikoetan ikusi. Udalak argudiatu du errelato "partziala" eta "ideologizatua" eskaintzen duela. EH Bilduren lokalean paratuko dute azkenean.
Duela mende erdi frankismo gotorrenak bere aurkako ahotsak isilarazi nahi izan zituen ETAko eta FRAPeko bost militante hiltzen. 1975a zen, eta irailak 27 zituen. Baina alderantzizkoa lortu zuen, eta zenbaitek nahi luketenaren kontrara, askatasunaren aldeko borrokalari gisa... [+]
50 urte dira Francoren diktadura garaiko azken bost fusilamenduetatik. Jon Paredes, Txiki eta Angel Otaegi ETAko kideak, eta Sánchez Bravo, Humberto Baena eta Ramón García Sanz FRAPekoak. Txikiren abokatuetakoa izan zen Magda Oranich, mende erdia eta gero... [+]
Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
