Baina zer gertatu zaio Fagor elektrotresna kooperatibari? Mondragon taldearen antzera Fagorrek etengabe hazteko nahiak jarri du kinka larrian. Pentsatu da bizirauteko derrigorrez hazi egin behar dela eta lehia bizian sartu zen bere sektoreko enpresa erraldoiekin. Antzeko zerbait gertatu zaio Eroskiri ere eta egin zituen inbertsio asko eta asko desinbertitzen ari da, handi izateak ez baitu ziurtatzen bizirauteko indarra izango duenik.

Fagorren inbertsio erraldoi horien artean Frantziako Brandt enpresa erostea izan zen eta estu eta larri dabil irteerak aurkitu nahian. Inbertsio erraldoiak ere egin ditu Txinan, Polonian Marokon eta beste hainbat herrialdetan. Azken finean, neurriz haratago hazteko estrategiak itoarazi egin du kooperatiba.

Fagor Elektrotresnak merkatura mehartuta irtengo da berregituraketa gogorra burutu ostean. Merkatutik produktu asko erretiratu beharko ditu lehiakorra izan nahi badu. Bien bitartean, pozik geratuko dira Fagorrek galdutako merkatuen zatia eskuratuko duten multinazionalak. Batzuentzat sufrikarioa, besteentzat poza izango den bitartean.

Honen guztiaren ondorioz 1.700 bazkide eta kontratupeko langile kalean geratuko dira. Horietatik batzuk erretreta hartuko dute, bazkide diren 1.000 inguru Mondragon taldeko beste kooperatibetan kokatzen saiatuko dira eta beste batzuk langabeziara joango dira, langabetuen kopuruak oraindik gorago egingo duen bitartean. Hainbestetan azpimarratu izan dugun mitoa erabat hutsala bihurtuko da: kooperatibek ez dute langabeturik sortzen. Hemendik aurrera hori ezin izango dugu aitortu.

Eta erantzulerik ba al dago? Noski egon badaudela. Izan ere, aspaldi hasi ziren esaten Espainiako eraikuntzan ematen ari zen fenomenoak burbuilaren usaina zuela; guztiau duela hamar bat urte argitaratu zuen The Economist astekariak eta beste hainbat aldizkarik. Baina nola jaramon egin dirua esportaka enpresetako kutxetan sartzen ari zen bitartean? Kontrol neurri eta balio handiagoko ondasunak bilatu ordez, ekoizpen hedakorrari jarraitu zitzaion, Espainiako etxebizitzen eraikuntza bertan behera geratu arte. Hortik datoz Fagorren gaurko komeriak.

Estrategia oker hori bideratzeko asmoarekin Mondragon taldeko erakundeek eta bazkideek 70 milioi euroko dirua utzi zioten Fagorri duela sei bat hilabete, baina ez du ezertarako balio izan. Beranduegi zen erratutako estrategia birbideratzeko. Orain, berriro saiatu dira Mondragon taldeko dirua eskuratzen, baina talde osoa kinka larrian sartu baino lehenago ukatu egin zaio diru laguntza berri hori. Hortik berregituraketaren premia eta aipatu ondorio mingarriak.

Jakina da edozein giza erakundetan agintari talde bat eratzen dela, teknoestruktura deritzana, eta talde horrek bereganatzen du enpresako erabakigune oro. Eta arazo honen guztiaren erdian talde agintari hori azaltzen zaigu eta oraindik ez dirudi kontuak eskatuko zaizkionik. Duela urte batzuk talde agintari horren boterea orekatzeko Gizarte Kontseilua erantzule  izatera heldu zen, baina eszenatik desagertu zen edo zuten, eta oztopo gutxirekin jarraitu ahal izan zuen inbertsio erraldoiak gauzatzen, teknoestruktura ororen jokaeraren ezaugarria hori baita: botere politiko ekonomikoa areagotzea.

Egoera honen aurrean, espero dut kooperatibako bazkideek esku hartuko dutela beraien interesak bideratu ahal izateko, kooperatibista gisa inoiz utzi behar ez zuten autokudeaketarako eskumena erabiliko dutela, Fagor berriro bideragarri izatera heltzeko.