Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa: dramatismoa gora, hitanoa behera

  • Euskal Herriko Bertsolari Txapelketaren bilakaera aztertu du IXA ikerketa taldeak, 1986ko sariketatik abiatu eta 2013kora arte. Besteak beste, erabilitako neurriak, doinuak eta euskara alderatu dituzte. Datu bat: 2013an gaien % 77 dramatikoa izan da eta %23 umorezkoa.

Arzallus, Lujanbio eta Gaztelumendi, 2013ko txapelketan. (Arg: elcorreo)

2014ko urtarrilaren 22an - 00:00
Azken eguneraketa: 2015-02-26 13:37
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Aurtengo Txapelketa Nagusia hastearekin batera argiratu zuten 1986tik 2009ra arteko zortzi txapelketen analisia, Elhuyar aldizkarian.

Orain, 2013koaren datuak gehitu eta lana osatu dute. Horregatik, bi atal dauzka txostenak: batetik, iazkoak utzitako joeren analisia; eta bestetik, 1986tik aurreragoko lehiaketen konparaketa.

2013: gai tristeak nagusi eta hikako erregistroa galbidean

2013an gaien %77 izan da dramatikoa eta %23 komikoa. Egileek diotenez, “gaiaren komikotasun esplizitua” hartu dute kontuan kategoria batera edo bestera atxikitzeko.

Bestalde, hikako erregistroak beherako joera nabarmena izan du. Txapelketa osoan bertsoen %5 inguruan egin dute hitanoz. Finalean, %0,01ean baino ez; soilik Arzallusek eta Lujanbiok hautatu zuten zenbait bertsotan.

Nola aldatu diren gauzak 1986tik 2013ra

Esan bezala, hitanoaren erabilpena murriztu egin dute bertsolariek. Alderatuz gero argiago ikusten da: 90eko hamarkadan, bertsoen %10ean jarduten zuten hikako erregistroaren bidez. Azken hamar urtetan aldiz, %5ean –Irudian, hitanoaren erabilpena txapelketetan. Txapelketaz txapelketa ikusita–.

Gehien erabilitako errimei dagokienez, aurten ena, eba, iba, ela, abo eta aba izan dira. Kuriositate bezala, 2009an ere horiek izan ziren erabilienak.

Neurriei so, geroz eta luzeagoak nagusitzen ari dira. 1986an, kartzelako lanen herena inguru zortziko handian egiten zuten, beste herena hamarreko txikian eta gainontzekoa neurri berezietan. Egun, kasik ehuneko ehun neurri berezietan. –Irudian, kartzelako lanen neurrien azterketa. Urdinez, zortziko handiko lanak; laranjaz, hamarreko txikokoak; horiz, neurri bereziak–.

 

Bukatzeko euskararen nolakotasuna izan dute aztergai. Datuek diote batua orokortzen ari dela oholtzan. Orain, ia %91 egiten da batuan; 1986an, %84 –Irudian, batuaren erabilpenaren gorazko joera adierazten duen grafikoa. Behean, urteak; alboan, portzentajea–.

Bide beretik jo eta euskara batuan ez dauden hitzen estimazioa ere irudikatu dute grafiko honen bidez –Irudian, euskalkietako hitzen beherazko joera antzeman daiteke. Behean, urtean; albo batean, ehunekoak–.

Bukatzeko, erderakadak aztertu dituzte. Orain dela hamar urteko saioen aldean, egun erdarakada gehiago entzuten den arren, %1era baino ez dira iristen. IXA taldekoen aburuz, ez da zifra “esanguratsua” –Irudian, erderakaden kopuruaren estimazioa–.

Azterketaren inguruko xehetasun gehiago Bertsozale aldizkarian argitaratutako artikuluan aurki daitezke. 

 

 

 

 


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Euskara
Joxe Azurmendi idazle eta pentsalaria hil da

Joxe Azurmendi (Zegama, 1941-2025) idazle, filosofo eta saiakeragilea zendu da. Literatura eta pentsamenduaren arloan lan itzela egindakoa, intelektual gisa ez ezik, euskararen eta kulturgintzaren aldeko mugimenduetan engaiaturik eman zuen bizitza osoa. Besteak beste, Udako... [+]


Teknologia
Isileko itzultzaileak

Pasa den astean kontabilitatea egiteko software libreko programa instalatu nuen ordenagailuan. Ez dakit lurralde guztietan berdin izango den, baina Bizkaian jarduera ekonomiko bat garatzen dugunok Batuz atarian egin behar ditugu fakturak. Batuz ataria ondo dago, baina... [+]


Euskara erdigunean jartzeko konpromiso zehatzak hartu dituzte Aiaraldeko hamabi ikastetxek

Urtebete baino gehiago eman dute hausnarketa prozesuan Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin batera, eta agerraldi bateratua egin dute ateratako ondorioak plazaratzeko. Familiak eta erakunde publikoak ere interpelatu dituzte. 


EEPren aurrekontuaren eztabaidan, egitura “iraunaraztea” du helburutzat Behotegi lehendakariak

"Egungo baldintzetan" EEP Euskararen Erakunde Publikoak berritzeko hitzarmena sinatuko ez duela mehatxu eginda, Euskal Hirigunearen Elkargoak sei hilabete eman die erakunde publikoa osatzen duten partaideei Parisekin negoziatzen jarraitzeko. Astelehenean agerraldia egin... [+]


Seaskak bigarren lizeo bat irekiko du 2027ko irailean, Donapaleun

Kanbon egin duten urteko biltzar nagusian ontzat jo dute lizeo berriaren garapenari buruzko txostena. Donapaleuko ikastolaren ondoan egongo da, eta hasiera batean 180 ikasle hartu ahal izango ditu, Seaskako arduradunen arabera. Lizeo berriaz gain, urteko biltzarrean azken... [+]


Frantziako Estatuak EEPn 100.000 euro gehiago inbertituko ditu, baina helburuetatik urrun

Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]


Euskara osasungintzan

Osakidetzak berak aitortzen duenez, “komunikazioa tresnarik garrantzitsuenetako bat da jarduera asistentzialean; beraz, zerbitzuaren kalitatea bermatzeko, ezinbestekoa da paziente eta erabiltzaileak erosoen eta seguruen sentitzen diren hizkuntza ofizialean jardutea”.


Amurrioko hizkuntza aniztasunaren elkargunea euskara dela aldarrikatu dute

Aiaraldeko Hizkuntzen Mapa proiektuarekin bat egin dute Amurrioko Amaurre, Zaraobe, Aresketa Ikastola, Mendiko Eskola eta Zabaleko ikastetxeek. Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin elkarlanean udalerrian presente dauden hizkuntzak ikertu dituzte.


Lanbide Heziketa euskalduna, noizko?

Zergatik eskaintzen dira Lanbide Heziketako hainbeste ziklo erdara hutsean EAEn? Zergatik jarraitu behar dituzte ikasketak gaztelaniaz ordura arte D ereduan euskaraz aritu diren ikasle andanak? Lanbide Heziketa euskalduntzeko behingoz plan estrategiko bat gauzatu dezala eskatu... [+]


2025-06-26 | Antxeta Irratia
Euskararen Mapa osatu dute Urruñan engaiatu diren herriko 42 eragilerekin

Bai Euskarari ziurtagiria lortzeko interesa agertu duten herriko 42 elkarte eta establezimenduekin Euskararen Mapa osatu dute Urruñan. Euskara «biziago» egiteko pausoak emateko prest liratekeen eragileak identifikatu ondoren, urratsak egiteko laguntza emango zaie,... [+]


2025-06-25 | Onintza Enbeita
Oihana Bartra. Bertsolaria
“Bertsolaritzan ere badago aurrerapenaren kontra dagoen korronte erreakzionarioa”

Lau urtero hiru txapelketa jokatzen ari da Oihana Bartra Arenas azken hogei urteetan. Bertsolaritza lehia baino gehiago dela jakitun da, baina lehia uzteak ekar lezakeen amildegiak beldurra ematen dio.


Ezusteko bila

Madrilgo presidente Ayuso faxistak itsuskeria egin dio EAEko lehendakari Pradalesi, euskaraz aritu delarik, harrokeriaz, aldibereko itzulpen sistema erabiltzeari uko egin eta alde eginda. PPko senatari batek ere “txorradatzat” hartu du “hogei... [+]


Ea hurrengorako ikasten duzun...

“Ea hurrengorako ikasten duzun…”. Horrela agurtzen zuen amak onkologoa, kariñoz eta lotsarik gabe, kontsultatik ateratzen ginen bakoitzean. Hamar bat kontsulta egingo genituen bospasei urteren bueltan, eta agurra beti bera izaten zen. Emakume atsegina... [+]


Mizgin Ronak
“Turkierak hautsi zuen nire pertsona”

Egungo kurduerazko idazle esanguratsuenetakoa da Mizgin Ronak. Zortzi liburu ditu idatzita, bost eleberri eta hiru olerki liburu. 16 urte zituenean ihesera jo zuen, eta urte eta erdiren ondoren haren jaioterrian atxilotu zuten, Diyarbakirren. 1992an, 18 urte besterik ez zituela,... [+]


EAJren hizkuntza eskakizunetarako proposamena “atzerapausoa” dela salatu dute ELAk eta LABek

Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]


Eguneraketa berriak daude