Endometriosisa diagnostikatu berri dizute, baina duela lau urte hasi zinen sintomak nabaritzen. Nolakoa izan da prozesua?

Duela lau urte hasi nintzen odol galerekin, eta larritzen hasi nintzen. Ez zen hilerokoa jaitsi behar zitzaidanean. Bazen harreman sexualak izan eta gero edo bitartean, edo hilerokoa izan eta bi astetara…

Orduan, apur bat kezkatzen hasi nintzen, ikusi nuelako hori ez zela normala. Diarreekin ere hasi nintzen, botaka egiten, idorreriarekin… sintoma batzuekin apur bat larrituta. 

Medikura joan nintzen eta zer gertatzen zitzaidan azaldu nion: odol galerak nituela, harreman sexualetan min pilo sentitzen nuela (unean bertan edo ordu zein egunak pasata)…  Ginekologora bideratu ninduen berak. Bertan behaketa bat egin zidaten eta ikusi zuten kiste bat nuela ezkerreko obulutegian. Baina ginekologok ez zion aparteko garrantzirik eman. Nik jarraitzen nuen oso gaizki egoten, minarekin, ia hamar kilo argaldu nituen oso denbora gutxian… 

Gauzak hala, nire kabuz aztertzen hasi nintzen, nire sintometatik abiatuta. Orduan ikusi nuen endometriosia izan ahal zela. Hurrengo kontsultan ginekologoari galdetu nion ea hori izan zitekeen eta berak baietz esan zidan. 

Orduan diagnostikatu zizuten gaixotasuna?

Ez. Beste proba batzuk egin zizkidaten eta lau urte behar izan dituzte diagnostikoa osatzeko. Niri orain egin didate erresonantzia magnetikoa, abendu-urtarrilean.

Eta nola igaro dituzu lau urte hauek?

Ginekologoak hasieran ez zion garrantzi askorik eman, esan zidalako kistea ez zela oso handia printzipioz. Izan nuen bigarren kontsultan ornibela jarri zidan (baginan jartzen den eraztun antisorgailua), hormonazioa frenatzeko. 

Hiru hilabetero behatzen egon ginen, kistearen bilakaera ikusteko. Ginekologoak uste zuen nire gorputzak agian birxurgatu zezakeela, baina ez zen horrela izan. Nik jarraitu nuen nire kabuz ikertzen ea zer gehiago egin zitekeen, oso gaizki egoten jarraitzen nuelako. 

2024ko maiatzean nik eskatu nuen erresonantzia magnetikoa egitea. Gaiaz irakurri nuen eta elkarte batekin harremanetan jarri nintzen, eta bertan esan zidaten nire eskubidea zela proba hori egitea, jakiteko benetan endometriosia zen nuena eta jakiteko ea sakona zen edo ez. Ginelokogoari eskatu nion hori, eta esan nion baita ere uste nuela nire gorputzak ez ziola berak jarritako tratamenduari ondo erantzun. 

Horren ostean, Osakidetzan nire bolantea galdu zuten, eta sei hilabetez egon naiz itxaroten, Usansoloko Ospitaletik deitu zidaten arte. Urtarrilaren 3an ginekologoak, sekulako hoztasunarekin, esan zidan banuela endometriosia ezkerreko obulutegian, eskumakoan ere apur bat hazi zitzaidala eta orduan bai, banuela pelbiseko endometriosi sakona. Horrez gain, apur bat igotzen hasi omen zait, eta badut gaixotasuna baita digestio hodian. 

Hori ikusita, tratamendua aldatu didate eta une honetan hilerokorik gabe nago.

Nola zaude?

Ez nuen oso ondo hartu. Antsietate askorekin atera nintzen kontsultatik. Negarrez hasi nintzen, beldurrarekin. Oso bakarrik sentitu naiz prozesuan osoan, ez didate informaziorik eman.

Zer sintoma nituen edo nola sentitzen nuen esaten nuenean beti gutxietsi dute nik sentitzen nuena. Horregatik, behin diagnostikoa emanda… gaizki, apur bat sentitu nintzelako beldurrarekin, etsipenarekin… etapa berri bat hasten da. Nik, adibidez, ama izan nahi dut eta gaixotasuna honek, adibidez, aukerak murrizten ditu. Horregatik, une honetan ez nago oso ondo. 

Arreta psikologikoa eskatu dut, uste dudalako une honetan behar dudala. Hor daude nire familia, bikotea eta lagunak, baina uste dut profesional baten laguntza behar dudala. Baina nire medikuak ez du horrela ikusten eta eman didan gauza bakarra lorazepam pilulak izan dira.

Nik ez dut pilula gehiago behar, arreta psikologikoa da behar dudana. Orain banago dieta aldatzen, zoru pelbikoko fisioterapeutara joaten, osteopata batekin… alternatibak bilatzen, aukera bakarra ez dadin hormonazioa izan. Gogorra da psikologikoki eta emozionalki. 

Eta sintomak nolakoak dira?

Sintomak ere oso gogorrak dira. Adibidez, jan behar dudan bakoitzean urduri nago ez dakidalako digestioa ondo egingo dudan, tripa puztuko zaidan edo komunera korrika joan beharko naizen. Antsietatearekin, beldurrarekin, etsipenarekin eta ezjakintasunarekin nabil uneoro. Ze, gainera, gaixotasun kronikoa da, ez du sendatzeko modurik. 

Orain, adibidez, hamar egun igaro ditut kakapirriarekin, buruko minarekin, oso nekatuta… horrela nola jarraitu dezakezu zure egunerokotasunarekin? Fisiokoki eramateko oso zailak diren sintomak dira, nire ustez. 

Zertan datza endometriosia?

Ea ondo azaltzen dudan (barreak). Endometriosia, esan dudan bezala, gaixotasun kroniko bat da, emakumeok soilik pairatzen duguna. Hilerokoa jaisten zaigunetik menopausiara arteko tartean agertu daiteke.

Gertatzen dena bada endometrioak itsaspenak sortzen dituela gorputzaren beste organo batzuetan. Hilerokoaren prozesu horretan dena bota beharrean, endometrioaren zati horiek hasten dira gorputzaren beste organo batzuetara itsasten.

Oso ikerketa gutxi daude. Ez dakite zergatik agertzen den ezta zer adin den probableena. Edozein adinetan agertu daiteke. Hortaz gain, hainbat endometriosi mota daude: obulutegietan ematen dena (“txokolatezko kistea” deitzen dena marroi kolorekoa delako), pelbisekoa (sakona edo ez hain sakona izan daitekeena)…

Amenorrea izan daiteke sintometako bat, hilerokoan min pilo sentitzea. Nik ez dut hori bizi izan. Egia da batzuetan mina izan dudala hilerokoan, baina ez da izan berebizikoa. Idorreria eta kakapirria ere aipatu ditugu, sexu harremanetan mina sentitzea (unean bertan zein beranduago), digestio txarrak (goragalea, tripa puztea…)…

Une honetan endometriosia tratatzeko dagoen metodo bakarra hormomala da, edo ebakuntza. Baina bigarren aukera hori soilik baliatzen da gaixotasuna oso garatua dagoenean, bestela batzuetan txarragoa izan daitekeelako.

Sintoma fisikoez gain, psikologikoak ere daude, ez?

Bai, nik asko nabaritu dut hori. Uste dut nik hasieran sinistu nahi nuela nire gorputzak berak kistea xurgatuko zuela, banuen itxaropen hori. Baina azken diagnostiko honetan, ikusita sintomak handitu egiten zirela, hor bai psikologikoki eta emozionalki sentitu dudala beherakada oso nabarmen bat, sekulako inpotentzia.

Askotan gauzak egin nahi ditut, baina ezin dut. Nire kasuan, askotan egin diot aurre minari, nire burua derrigortuz buruan nituen planak egitera. Baina askotan ezin duzu. Orain banago fase batean zeinetan asko entzuten dudan nire gorputza. Gorputzak esaten badit gaur etxean geratu behar garela mantarekin eta ezer egin gabe, egiten dut. 

Zer aholku emango zenioke endometriosia izan dezakela sumatzen duen emakume bati?

Bai ala bai medikuarenera joatea. Sintoma horiek ez dira normalak. Niri batzuetan esan didate oso pertsona urduria naizela eta gertatzen zitzaidana antsietateagatik izan zitekela, edo nengoelako etapa batean zeinetan urduariago nengoen… ez, hor jarraitu behar duzu temati, probak egitea eskatzeko.

Gaiari buruzko liburu bat irakurtzen nabil uneotan, eta bertan esaten da oso erraza dela diagnostikoa egitea, emakumeak esaten duena entzuten bada. Baina normalean gertatzen dena da osasuneko profesionalek ez dutela hori egiten eta horregatik behar da horrenbeste denbora diagnostikoa egiteko.

Alternatibak bilatzea ere gomendatuko nuke. Nik, adibidez, yoga praktikatzen dut, paseoak egiten ditut, ariketa fisikoa… kaka bat da, zuk ordaindu behar dituzulako kontu horiek guztiak, osasun publikotik ez delako ezer sartzen. Baina, hala ere, aholkatzen dut jendeak bere kabuz berari ondo datorkiona egitea. 

Eta diagnostikoa lortzeko, zer urrats jarraitzea gomendatuko zenuke?

Medikura joatea eta bai ala bai ginekologora bidaltzea. Ginekologoari eskatuko nioke behaketa egitea ekografia bidez, eta Usansoloko ospitaleko endometriosi unitatera bidaltzea, eta bai ala bai erresonantzia magnetikoa egitea jakiteko zer organotan dagoen endometriosia. 

Tratamenduari dagokionez, aldiz, pertsonaren arabera moldatu behar dela uste dut, denak ez garelako berdinak. 

Nire kasuan profesional guztiak izan dira emakumezkoak eta bai gustatuko litzaidake euren partetik enpatia eta asertibitatea jaso izana.  Sekulako hoztasuna nabaritu dut.  Kontsultatik ateratzean batzuetan pentsatu dut ea ez naizen zoratua egongo, agian dena nire buruaren barruan dagoen zer edo zer dela eta egiatan ez dela hainbesterako izango. 

Munduko emakumeen %10ak pairatzen du gaixotasun hau, jende pilo bat. Kontua da ez dutela inbertitzen, eta gaur gaurkoz uste dut Osakidetzako profesional askok ez dutela honen gaineko informaziorik. Niri lau urte hauetan ez didaten aipatu zer ariketa egin, zer dieta jarraitu… ez didate ezer esan.

Adibidez, min asko nabaritzen nuen ornibela sartzean. Endomertriosi unitatean behaketa egin zidatenean esan zidaten logikoa zela mina sentitzea, kontraktura bat nuelako barruan.

Niretzat tratamendu berria izugarria izaten ari da. Ez dut hilerokorik. Amatasunari dagokionez, gomendatu didate ez atzeratzea asko. Nik ama izan nahi dut, baina uste dut une hau ez dela egokiena ume bat mundura ekartzeko, ez nagoelako ez fisikoki, ez psikologikoki ez emozionalki ondo. Baina, aparte, ama izan nahi dut nik eta nire bikoteak erabakitzen dugunean, ez esaten didatenean. 

Presio psikologiko nahikotxo ekarriko du horrek.

Bai, eta ez dut nik soilik pairatzen. Nire bikoteak egunero nabaritzen du, familiak…

Kontu orokortua da diagnostikoak berandu egitearena?

Bai. Normalean diagnostikoa ematen 7-10 urte tardatu dezakete. 

Eta hori zergatik, ezezagutzagatik?

Nire iritzi pertsonala da erresonantzia magnetikoak garestiak direla eta saiatzen direla hori ahalik eta gehien atzeratzen. Gero horri gehitu behar zaio dagoen ezjakintasuna, baina bai uste dudala atzean dagoena diru kontua dela. 

Horrez gain, badakigu gaur egun nola dagoen Osakidetza. Medikuari ere asko kostatzen zaio zu ginekologora bideratzea. Kolonoskopia eta bestelako probak egin zizkidaten, eta ez zen ezer ateratzen, dena endometriosiak eragindakoa zelako. Desastre hutsa izan da. 

Uste dut askotan ezjakintasuna dela, ez dagoela interesik. Erabat konbentzitua nago baita ere hau gertatzen dela emakumeok pairatzen dugun gaixotasuna delako. Gizonek pairatuko bazenute oso bestelako egoera batean egongo ginateke.