Cuelgamuroseko indusketetan eskuin muturraren presio eta sabotaiak salatu dituzte auzitegi-medikuek
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan dute Espainiako Estatuko hobi komun handiena dena. Milaka gorpuzkin gorde zituzten bertan frankistek, senideen baimenik gabe.
"Hau guztia usain frankista erabatekoaz inguraturik dago, Konstituzio aurrekoa da dena, eta denbora honetan ez da inoiz ukitu ere egin". Hala azaldu dio Pako Etxeberria Aranzadiko auzitegi-medikuak Radio Euskadiko Boulevard saioko esatariari, Cuelgamurosen egiten ari diren indusketez galdetzean.
Etxeberriak salatu du etengabe jasaten ari direla eskuin muturraren presioa: "Elkarretaratze sinestezinak ikusi ditugu, banderekin, bideetan eta sarbideetan zeuden, beldurra ematen zuten. Gu saiatu gara oharkabean pasatzen, baina guztiz lokalizaturik gintuzten eta argazkiak atera dizkigute".
Azaldu duenez, denetariko oztopoak izan dituzte: elkarte ultraeskuindarrek helegiteak jarri dituzte indusketak gerarazteko, eta uneren batean lortu ere egin dute epaitegiek halakorik agintzea. "Baina azkenean epaitegiak berak esan du lehenik eta behin biktimen senideen eskubidea dagoela, 'hildakoen bakea' baino".
"Elkarretaratze sinestezinak ikusi ditugu, banderekin, bideetan eta sarbideetan zeuden, beldurra ematen zuten. Gu saiatu gara oharkabean pasatzen, baina guztiz lokalizaturik gintuzten eta argazkiak atera dizkigute"
Etxeberriak esperientzia handia du egoera ezberdinetan lan egiten, baina aitortu du lekuak berak sortzen diola halako zirrara bat: "Milaka lagun besoa jasota, ez soilik sarrerako zabalgunean, toki guztietan daude". Gobernuaren ideia da tokiari beste esanahi bat ematea, baina bere esanetan, oraingoz basilikara sartzerakoan ez dago ezer azaltzen duenik zergatik dagoen eraikina hor eta nola eraiki zen lan esklaboarekin.
Sabotaiak jasan dituztela ere azaldu du forentseak, eta horien atzean eskuin muturreko jendea dagoela ziur dago. "Gutunak bidali dizkigute 'aholkua' ematen, ustez erantzukizunen bat izan dezakegulako". Ez du "mehatxu" hitza erabili, baina bai "aholkua" eman dietela.
Senideen bisitak
Lehen aldiz biktima errepublikarren hainbat senide sartu ahal izan da Erorien Haranean, han egiten ari diren indusketak bertatik bertara ikusteko, horien artean Euskal Herriko zenbait ere bai.
Oraingoz 12 lagunen gorpuzkinak identifikatu ahal izan dira, baina milaka daude –33.000 inguru, hainbat iturriren arabera– nahiz eta hezurren egoera ez den batere ona, hobiak hondoraturik daudelako. Hala, arkeologoek onartu dute kasu askotan oso zaila izango dela senideek hainbeste urtetan bilatu izan dituzten gorpuzkiak berreskuratzea.
Jasone Aretxabaletaren testigantza
Egunotan Cuelgamurosen izan direnen artean Jasone Aretxabaleta dago, eta bere testigantza jaso dute hainbat hedabidek. Bere osaba bat Markina-Xemeingo hilerrian lurperatuta zegoela uste zuten orain arte.
1936ko Gerran falangistek aita atxilotu eta hura askatzeko baldintzapean, Jasoneren osaba, Alesander Aretxabaleta, frankisten bandoan borrokatzera derrigortu zuten; baina sekula ez zuten aita askatu eta aldiz Alesander frontean hil zen.
"Ezin sinetsirik geratu ginen. Beste askorekin gertatu bezala, hilotza eraman zuten inongo baimenik gabe, soilik faxistena"
2019an Gogorak egindako zerrenda batean agertu zen bere izena, Markina-Xemeinen ez baizik Erorien Haranean zegoela jartzen zuen bertan. "Ezin sinetsirik geratu ginen –azaldu dio Público egunkariari–. Beste askorekin gertatu bezala, hilotza eraman zuten inongo baimenik gabe, soilik faxistena".
Aretxabaletak salatu du geroztik osabaren hezurrak berreskuratzeko jasan behar izan duten prozesu luzea, eta garbi du hobien egoerak ez ezik, judizialki eta bestela jartzen ari diren trabek eragin dutela luzapen hori: "Denetik egin diete, pegamentua ere jarri diete sarrailan ateak ez irekitzeko".
Cuelgamurosen faxistek ateak itxita nahi dituzte, haizeak ez ote duen hango Frankismoaren usaina betirako eramango.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.