Sozialdemokraten, epel jokatzen dutenen, burokraten eta, oro har, norberaren ongizatea lortzea xede nagusitzat dutenen kontura “oraindik hamaika ikusteko jaioak gara” esan dugu sarritan kideon artean koiunturazko politika orokorrari eta partikularrari buruzko eta gauzatu beharreko ildo politikoari buruzko barne eztabaidetan. Euren burua euskalduntzat, irlandartzat, eusko-espainiartzat edo direnak direlakotzat jotzen badute ere.

Modu laburrean bada ere, "bake prozesuaz" hitz egingo dugu. Euskal Herrian behintzat, 2009 amaierarako, borroka politiko-militarra desfasaturik zegoela ziurtzat ematen ziguten, eta horixe zela nazio eta gizarte askapenerako prozesuan aurrera ez egiteko arrazoi eta kontraesan nagusia, horrenbestez, indarkeriaren monopolioa estatuaren (kapitalaren) esku uztea zen bidezkoa eta, euskal gizarte helduak desobedientzian oinarritutako dinamikari ekin behar zion.

Halako dinamikaren bidez lortuko litzateke ordura arte eta azken 60 urteetan Euskal Nazio Askapenerako Mugimendua lortzeko gai izan ez zena. Alegia, eta den-dena kolpetik ez esatearren, nazio eta gizarte askapenerako helburu nagusiak lortzea demokraziaren makilatxo magikoaren bidez, okupatu eta esplotatzen gaituen sistemaren demokrazia, hain zuzen ere.

Asko laburbilduz, desobedientzia izpirik ez, ezertxo ere ez. Horra, PSOE-GALi emandako babesa eta, itun autonomista espainiar berriaren hitzaurrea dela eta, EAJko burgesia eusko-espainiarrarekin egindako akordioak, Euskal Estatu Sozialista lortzeko modurik ez dagoen arren, eta hori guztia hamar urte baino gutxiagotan.

Era berean, gure memoria freskatzeko ondoko hauek aipatuko ditugu: porrot egin zuen negoziazio estrategia (ustez, esku hartzeko eremu justua, baina kapitalak eta gure kasuan Frantziak eta Espainiak erabat hondatua) eta Mendebaldeko Europan, azken hamarkadetan, geratzen zen gotorleku iraultzaile gutxitako bat espainoldu eta frantsesteko etengabeko ahaleginak eskuinaren aldetik. Hau da, demokrazian bizi gara, askatasunez bozka dezakegu eta askok soldata ona jasotzen dute. Baina, egia esan, demokrazia da okupatu eta esplotatzen gaituen legea, eta libre ez izateaz gain, diruz justu gabiltza edo egoera txarragoan gaude.

Behin eta berriro gauza bera ekarriko dugu gogora, ez dago etorkizun askerik nazio zapalduarentzat, baldin eta zapaltzailearen legeria oinarritzat hartzen bada. Klase kapitalistak ez du inoiz gerra tresneria prestatuko (Estatua, sistema ekonomikoa, alderdiak, sindikatuak, komunikabideak eta abarrak), baldin eta bere interesak babesteko ez bada, halaber, bere legeriak eta bere demokraziak ez dituzte inoiz zapalduak eta esplotatuak kontuan hartuko. Euskal herri langileaz ari gara. Era berean, ez du inoiz onartuko bere instituzioetan (ezta kanpoan ere)euskal langileak euren etorkizunaren jabe izaterik, ez modu onean behintzat.

Zoritxarrez ez dugu ezer berririk kontatzen. Ondorengoa da Ezker Abertzale Ofizial eta Erreformistaren arazorik behinena, bada, bere burua halakotzat jotzen duenak ez dakiela noraino iritsiko diren bere egitura politikoak: atzo Obamarekin eta gaur Trumpekin, POSE-GAL espainiar ezkertiartzat hartzen da, EAJ beharrezko da kezko itunak egiteko. Gaur egun, esku hartzei, itunei, aliantzei, bere egitekoari, justifikazioei... dagokienez, EH Bilduk jarduten du frantses edo espainiar sistemaren alderdi bat gehiago bezala.

Halaber, tamalez, kokapen-arazo bat daukagu halako kritika egiten dugunok, horretara, kostatzen ari zaigu jakitea nondik gatozen, nola iritsi garen egoera honetara eta zein diren gure perspektibak. Gure iritzirako, klase posizioak zituzten eta dituzten iraultzaileen artean jarrera okerrak nagusitu ziren, denok elkarrekin herri zapaldu gisa aurrera egitekoak, alegia. Alabaina, azkenean euskal burgesia txikiaren estalpean ibili gara eta gabiltza, bai eta, banketean parte hartu nahi izan  duten burokrata eta oportunista guztien estalpean ere. Espero dezagun iraganean egindako akatsak ez  errepikatzea.

Gauzak horrela, eta aipatu konferentziaren izenburuari erreparaturik,hau da, “preso politikoen birgizarteratzea” eta “bake prozesua”, eskertzekoa da mozorro ia osoa kentzea eta oraindik sinesgogorrei argixeago ikusaraztea hurrengo hauen arteko osotasuna: "Sortu Bidea, birgizarteratzea, preso politikoak eta bake prozesua".

Makabroa den desastre politiko, humano eta etiko honen aurrean dialektikoki oraindik erreakzionatzen ez dutenei zera aipatuko diegu: nazioarte mailan zer esan nahi dute birgizarteratzeek, Sortu Bideek, bake prozesuek...? Bada, estatu okupatzaile eta zapaltzailearekiko edo kapitalaren uneko diktadurarekiko matxinatuen sumisioa.

Hemen ez dago bake prozesurik, borroka prozesua baizik, eta klase posizio argia duen euskal nazio askapenerako mugimendu sozialista eta iraultzailea orain osatzea da kontua, izan ere, 60 urte eta gero helburu nagusiak bere horretan darrai: Euskal Estatu Sozialista eratzea.