Jakina da poliziari esku sartzeak beti dakarrela arrisku nabaria. Bere garrantziagatik eta seriotasunagatik, kontuz aztertu beharra eta larria denez, terminologia-trabarik gabe, badaezpada.

Duela aste batzuk Ertzaintzak Azpeitian egindako esku hartzeak, bertako herritar askok ziotenez, oreka demokratikoa hausten duen filosofia bati erantzuten dio: askatasuna-hertsadura.

Nire ustez, gertaera bat edozein ikuspuntutatik garatzeak –hori indarkeriazkoa izanik–, gizartean eragin emozional handia duena, baita hedabideetan tratamendu zabala eta anitza ere –Ertzaintzaren "esku hartzea" Bilbon, Donostian, Azpeitian eta beste hainbat tokitan–, nahikoa arrazoi izan beharko luke iritzi publikoari galdera bat helarazteko: zer da Euskal Polizia Integrala, zer da Ertzaintza?

Ulertzen dut asko ez daudela aurreko paragrafoan egiten den galderari erantzuteko moduan, Polizia beti izan baita –eta da– "erakunde iluna", hagitz korporatibista eta, Polizia arduradun nagusiaren azalpen-justifikaziotik ondorioztatzen denez, ukiezina ere bai.

Agian, hasiera batean, batzuen eta besteen artean, "kutxa beltza" irekitzea lortu, eta barruan bizi diren "arima" ezberdinak oxigenoaz hornituko ditugu, Ertzaintza deitzen den funtzio-lanbidearen eta antolaketaren arteko "sinbiosi" horri.

Poliziaren profesionalizazioari buruzko alderdi interesgarri bat botere publikoen jardueran bertan datza; hau da, polizia-kidegoak osatzen dituzten agintaritza-agenteek ordena mantentzearen aurrean duten jardueran. Izan ere, demokratikotzat jotzen den gizarte batean, ordenari eustea gizarte-indarren arteko oreka gisa ulertu behar litzateke, eta gizarte konplexu ororen berezko gatazken aurrean konponbideak bilatzeko "bideak ezartzea".

Gizarte bizi, oso bizi, honetako edozein kidek, emakume edo gizon –bere ikuspegi eta baldintzatik– Euskal Polizia Integrala zer den aztertzeko moduan egon beharko luke. Horretarako, "jakintsuagoa" eta dokumentatuagoa irudi dezake, Poliziaren garapena, jarduera, hornitzen duten aurrekontu ezberdinak erabiltzea, baina nahiago dut hortik datozen ondorioetara gehiago makurtzea.

Beren irakurketarekin ohoratzen nautenak gonbidatzen ditut hurrengo paragrafoei buruz gogoeta egitera. Herritar arrunt baten ikuspegitik, onargarria iruditzen zait esatea Poliziaren "adimenak" –batez ere, eredu integral gisa definitzen bada–, informazioa aukeratu beharko lukeela bere funtzioen lehentasunezko tresna gisa. Funtzio horiek, funtsean, arazoari eta gatazkari aurrea hartzea "saihestea" izan behar lukete oinarri, informazioaren garapenean oinarrituta. Hori ekiditeko gai ez denean soilik jo beharko litzateke "konponbidera", eta horrek ezinbestean zera esan nahi du: hertsadura-errepresioa.

Horregatik ez da ulergarria, Polizia zuzentzen eta kontrolatzen dutenek, "beren lanbidearen jardunean", askatasunak-mugak binomioaren arteko oreka haustea, "beren" boterearen neurriz kanpoko erabilera eginez. Izan ere, argi geratu da, erabilitako indarraren desproportzioaz gain, defendatzen eta babesten omen dutenen interesen mesedetan duen baliagarritasun eztabaidagarria.

Ulertzen dut boterea "bere erroetan" hainbat posiziotan eta posizio desberdinetatik agertzen dela, baina boterea bere sinplifikazio argienean eta naturalenean agertzen da, batek bere burua inposatzeko gai ikusten duenean, eta bere baldintzak inposatzen dituenean, inposatzen zaiona kontuan hartu behar izan gabe.

Era berean, ezin da ukatu benetako botereak, azken batean, ustezko azpikoa, "bestea", iraindu dezakeela, botereak nahi duena "motu propio" gisa onartzen duenean eta berariaz nahi izatera iristen denean. Euskal Herrian erabat pentsaezina den egoera.

Botereak –nola ez– ere baditu bere gabeziak; nabarmenenetako bat inertzia da, baina inertziek ez dute beti ondorio mesedegarririk sortzen, eta horregatik, gaur egungoa bezalako egoeretan, nagusitasuna hainbestekoa ez denean, boterea onartzera behartuta dago, baita elkarrekiko menpekotasuna sortzera ere, boterearen jabe izanda, exijentziak eskatzeko moduan ez dagoelako.

Batzuek garapen demokratikoa deitzen dioten "joko" hori, izatez, ez da halakoa, jarrera aldaketa bat baizik, boterearen beraren ahuleziaren ondorio. Izan ere, botereak, indartzeko asmoz, hertsapenera joko balu, lankidetzari uko egingo lioke, eta hori ez litzateke eragozpen bat izango, baizik eta zerbait askoz serioagoa; "botere hierarkikoaren" eredua alde batera uztea.

Laburbilduz, goitik behera administratzen den "botere hierarkikoaren" eredua izan eta erabili duen pertsona, bere ahulezia dela eta, elkarrekiko menpekotasuna sortzeko premia larrian bada, "botere dialektikoaren" erabilera saihestu edo biziatu nahi izaten du beti, boterean duen ahulezia nabarmena kommutatu nahian. Eta ez bakarrik arlo horretan eroso ez dagoelako, baizik eta ezagutzen ez duelako.

Denboran zehar metatutako esperientziak ondorio batera garamatza argi eta garbi; "boterearen muinetik" sortzen diren bektore guztiak, egitura instituzional sozio-politikotik hasi eta Polizia eredu eta bere kudeaketaraino, boterearen ardura zuzena dira. Gune horri bitartekaritza eskatu behar zaio "beti", tolerantzia errespetuarekin nahastea saihestuz. Izan ere, horrela ez bada, parte hartzerik eta errespeturik ez badago, ezinbestean, boterea indarkerian biltzen da. Konbikzio demokratiko eskasa adierazten duen indarkeria.

Bingen, zuk Ertzaintza erakunde demokratikoa dela aldarrikatzeak ez luke inor harritu behar, baina horrekin ez duzu arazoa konpontzen, ez baita aski.

Nik dakidanez, Ertzaintzak Polizia eredu zorrotz eta gardena behar luke izan, Kode Europarrean eta Kode Deontologikoan oinarritua.

Zergatik ez du funtzionatzen horrela? Zergatik?

Atzera begiratuz, bistakoa da hasieran Londresko Poliziarengana (Bobby), egindako "hurbiltzea" ez zela egokia izan, baina orain ezarritako "yanki metodoa" eredu hartzea ez da onargarria. Sinets iezadazu.

Josu Iraeta, idazlea