Akainek gustuko dute gure lagun baten larrua. Ia mendira joaten denero, akainez josita etxeratzen da, eta egunetako lana izaten du haiek topatu eta garbitzea; berrogeitik gora ere etxeratu izan ditu.
Geurean akaina ez da herenegun bazkalondoko kontua. Oso ezaguna dugu, begira zenbat izen topatu ditudan, eta besterik ere izango du: akain, bakasta, kapar, akenzore, zigar, lakasta, akein, lakain, bakasta txipi, lakats, artapo, kapasta, kaskurri, lapar eta itain.
Etxea mendian eta mendia etxe baduzu, akainez inguratuta bizitzea gerta dakizuke. Urrutira gabe dituzun abereek eta animaliek, ardiak, katuak, behiak, txakurrak eta abarrek guk bezalaxe akainak izan ditzakete apopilo; eta erasoa larria izan daiteke: zenbait akainek Lyme-ren gaitz ikaragarria kutsa dezake ausiki egiten duenean.
Etxean etxekoak behintzat babesteko aukera badugu. Akainak uxatzen dituzten landareak jarri etxe inguruan: baratzean, balkoian, lorategian, terrazan, leiho koskan, bide aldamenean... Hedatuko dituzten lurrinak guretzako atseginak dira, baina akainek gorroto dituzte. Usainagatik jarriko ditugu batzuk, jangarriak direlako beste batzuk eta beste batzuk ederrak direlako.
Txortaloak (Mentha pulegium) akainak bezala eltxo eta euliak ere uxatzen ditu; era berean oso polita da, bere lore ubelekin eta bere egoskin ezaguna oso gozoa da. Salbia sendakaria (Salvia officinalis) intsektu odolzaleen amesgaiztoa da, akainak eta arkakusoak uxatzen ditu. Sendabelarra ere bada; hostaje argi iletsu eta lore lilaxkekin, ederra ikusteko; sukalderako ere belar egokia eta usainez jantzia, bi hankako batzuek maite ez badute ere. Asentsio-belarrak (Artemisia absinthium) osagai ezatseginak eta usain mina ditu, uxatzaile aparta da; handia egiten da, kolore gris argia du eta lore laruak. Bortusaia (Ruta graveolens) askoren etsaia da: akainena, baina baita arkakuso, euli, kakalardo, bare eta abarrena ere. Onddoen eta mikrobioen aurkako ezaugarriak ditu. Hostaje urdinska-metalkara du, eta lore hori ttikiak ematen ditu. Indiako krabelinaren edo tagetearen (Tagetes patula) hostajearen usain ahulak eta sustraiek lurpeko nematodoa, euli zuria eta noski, akaina aldenduko dituzte. Lore dotorea du eta erraz hazten da. Ezkaia (Thymus comunnis) betirako lagun beharko genuke: akainak uxatzeaz gain usain ederra du, loraldi ttiki politta eta sukalderako bidelagun aparta da. Albahaka edo brasila (Ocinum basilicum) ezaguna da bere lurrinagatik. Egun erdia baino gehiago eguzkitan badago ederki aienatuko du makina bat intsektu. Baratzetik sukalderako bidea azkar egiten duen horietakoa, lore ttiki eta politta du. Urtero berritu behar da, baina merezi du. Larranbiloak edo kamamilak (Matricaria chamomila) duen usaina ere ez dute maite akainek eta abarrek. Guretzako gustagarria da, bistarako bezala ahosabairako. Usain geranioak (Pelargonium graveolens) izenari ohore eginez lurrin nabarmena du eta guretzat gozoa dena akainentzat okaztagarria da. Erromeroa ere (Rosmarinus officinalis) baratzea jantzi, intsektuak eta zenbait lagun usainarekin uxa eta platerekoa gozatuz amaitzeko adiskidea da. Urreliliak edo krisantemoak (Chrysanthemum spp.) piretrina deituriko osagaia du: intsektizida natural indartsua da eta akainak eta abar berarengandik ederki begiratzen dira.
Akainak haizatu, ingurua lurrindu eta jantzi eta ahosabaia gozatu, zer gehiago behar dugu?
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]