1936an desagerrarazitako Felix Goyaren monolitoari eraso egin diote Eulaten
Oraindik ere 36ko Gerraren memoriak sarri jasotzen ditu haginkadak orduko borreroen oinordekoen aldetik. Azken horietako bat Eulateko Felix Goyaren monolitoak jasandakoa da. 1936an atxilotu eta hil zuten frankistek 51 urterekin, eta oraintsu hiltzaileen ondorengoek berriz egin diote eraso haren memoriari.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Oraintsu jakin dugunez, duela aste batzuk ohartu ziren senideak Felix Goyari jarritako monolitoari eraso egin ziotela. Monolitoa 2012n jarri zuten haren bilobek Eulaten, Urbasa azpian kokatutako herrian, udalaren baimenarekin, eta hantxe egin zioten omenaldia ere.
Felix Goya Martina Ruiz de Galarretarekin ezkondu eta Eulaten bizi ziren. 1936ko abuztuan, Nafarroan izaten ari zen errepresio bortitza kontuan hartuta, eta heriotza mehatxua gainean, herritik ihes egin beha izan zuten beren 16, 13, 10 eta 7 urteko lau semeekin, eta 4 urteko eta 10 hilabeteko bi alabekin. Pasatu ziren aste batzuk Tolosara iritsi aurretik han hemengo baserrietan egonda, eta Tolosara heltzean, herria hartuta zuten karlistek atxilotu egin zuten.
Bi hilabete Tolosan preso izan ondoren, azaroan Donostiako Ondarretako espetxera eraman zuten beste 19 presorekin batera. Gerora jakin izan dutenagatik, handik bi egunera denak hil zituzten Donostian. Beste milaka pertsonekin gertatu den moduan, Felix Goyaren arrastorik ez da agertu gaurdaino.
“Gorriak errudun”
1936ko abenduan Martinak gobernadore zibilaren baimena lortu zuen bikotearen seme-alaba gazteenekin Eulatera itzultzeko, baina nafar agintari berriek senarra harginak altxatutako etxea bahitu zioten, eta amaordearen etxera jo behar izan zuen emazteak. Nahikoa ez senarraren hilketarekin, eta handik aurrera haren heriotza frogatu beharko zuen, senarra hilda edo bizirik egotea ez baitzen berdina bizimodua aurrera ateratzeko. Hainbat saio egin behar izan zuen haren heriotza agiria lortu arte.
Horietako batean, 1938an, Martinak agiri eskaera egin zion Estellerriko Inkautazioetarako Epaile Beraziari, eta hark erantzun zion familiak egiaztatu behar zuela 1936ko azaroaren 14tik 15erako gauean Ondarretan hil zutela.
Martinak, beraz, eskaera zuzendu zuen Donostiako Ondarretako kartzelara, eta erantzun ezin gupidagabea jaso zuen espetxeko zuzendariaren aldetik: “Felix gorri-separatistek atxilotu zuten eta kartzela honetan espetxeratu (...), baina establezimendu honetan ez dugu gorrien garaian izandako atxilotuen aurrekaririk, Tropa Nazionalen erasoaren ondorioz gorriek ihes egin zutenean, artxiboak eta fitxategiak suntsitu zituztelako”.
Handik denbora batera, eta direnak eta bost iragan ondoren, azkenean lortu zuen Martinak senarraren heriotza agiria. Hamarkadak geroago Felix eta Martinaren bilobek oroimen monolitoa eraiki zioten Eulaten aitonari. Eta oraintsu, beste behin ere, borreroen oinordekoek Goya-Ruiz de Galarreta familiaren oroimena kolpatu dute. Baina azken kolpe honek balio izan du, halaber, Martina eta Felixen urratsak lerrootara ekarri eta haien memoria ostera ere pizteko.
.jpg)
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.