Ihesi: Beste Urepel bateko beste artzain bertsolari bat
A-15 autobideak eramango gaitu Leitzara. Herri sarreran, garai bateko goardia zibilen kuartela eta gaur gaztetxea dena baino lehen, ezkerrera hartuko dugu. Gora eginez, Leitzalarrean sartuko gara. 8 kilometrora, tartean Iruso borda eta jatetxea pasatuta, bidegurutzean ezkerrera hartuko dugu, errekastoa gurutzatuz. Bertan utziko dugu kotxea: Ixkibar atseden lekuan gaude. Presa, arbola artean mahaiak eta parrilak, erreka eskuzabala... denerako prestatua dago atseden leku hau. Nekatu gabe atseden hartzen espezialistak izaki, motxilatik hamaiketakoa ateratzen hasi aurretik ekin diogu lehenbailehen 485 metroko desnibeleko ibilbideari.
Berehala joko dugun baserrian, bi zakurrek egin digute harrera. Hirurok elkarrengana arrimatu gara, makila bakarra baina hura ezker-eskubi dantzatuz daramagu eta txakurrik lotsagabeenak muturreko bat hartuta egin du atzera.
Hurrengo bidegurutzean ere eskuinera hartuko dugu eta aldapa gupidagabeari ekingo -batez beste %18koa-. Larreko zezen eta behiak udaberriko senak asetzen ari dira. Zaldiek ere sukarra jota dirudite. Ikuskizun hauei begira goazela, Miltxoko bordaren paretik pasatuko gara (ikus koadroa).
Hostoberrituta daude zuhaitzak eta era guztietako berdeek aztoratuko dituzte gure begiak: goroldioaren berde bustia, hostoen berde argi fosforitoa, gorostiaren berde iluna... Orbelak, eta lur bigunak zabaldutako alfonbran eroso goaz.
Malda gero eta gogorragoa da eta bidegurutzean eskuin hartuta, pagaditik irtengo gara. Mendiko pista zabal modukotik bidexka hestura pasatuko gara. Hainbat bidexka gurutzatuko zaizkio gureari, baina guk gureari eutsiko diogu egoskor, gora beti.
Paisaia erromantiko eta tetriko ere egiten duen behe-lainoak inguratuta, ez dago fantasmak diruditen kideengandik atzera geratzerik, bada ezpada.
Noizbait iritsi gara ordekara, eta pausoa luzatu dugu. Urepel mendiaren hegoaldeko bizkarrean gaude, eta bizitzan bezala, mugarriaren ondoko atakak helmuga erabaki beharrean jarriko gaitu: ataka zeharkatuta aurrera joanaz, Mandoegiraino (1.043 metro) iritsiko ginateke, eta handik aukera genuke Urnietara (Gipuzkoa) edo Aranora (Nafarroa) jaisteko, besteak beste. Ordu eta erdi beharko genuke Mandoegira iristeko, eta beste hainbeste handik Urnietarako. Esperimentutarako eguna ez denez, eskuinera hartu dugu, bideseinaleak ezezko gurutzea agertu badigu ere.
Behe lainotan gailurra aurkitzen ere kosta egin zaigu. Behin baino gehiagotan egoera horretan tokatu denen batek idatzitakoa izan behar du tontorreko harriak: «Hobe da bidean galtzea baino atzera egitea».
Gidari aritu zaigunaren hitzetan ikusi behar izan dugu 1.056 metrora dagoen gailur honetatik goza daitekeen paisaia. Baietz, bertatik ikusten omen dira Aiako Harria, Larrun, Mendaur, Saioa, Erakurri, Iriber, Antxueta, Irumugarrieta, eta baita Txindoki, Ernio eta Adarra ere. Sentitzen dugu, behe lainoak ez digu argazki hori eskaintzen utzi.
Ixkibar atseden lekuan indarrak berritu, eta indarrez dagoenarentzat, beste bi ibilbide badira aukeran, 6-7 kilometro ingurukoak: Plazaola trenbidera jaisten da bata, eta Arramiako lepora igotzen da bestea. Bideak markatuta dituzue. Gure gomendioa Aritzaundi lepora joatea da (10 minutura dago), 1888ko elurteak bota zuen haritzarraren berri izateko, eta pixka bat aurrerago segituta, Izaieta pinudira (ikus koadroak).
Gaur egun, lorategi botaniko modukoa da, 37 espezie dituena bere azalpen fitxa eta guzti. 40 metrotik gorako izeiak ikusi ahal izango ditugu.
Azarotik asita
bost illabetean,
or egondu geranak
beti elurpean:
gogor egin diogu
bolada batean
mendiko gorostiak
zirauten artean
Larogei ernariak
gaiñera antzuak;
txaolako kamaiñetik
aientzat pentsuak;
gero olen gañian
an ziran kontuak!
Artzaiak eiñen dire
urrengo santuak!
1829-1830eko elurte ikaragarriak galarazi zizkion ardi denak eta Amerikara joan behar izan zuen, Benito Luxea leitzarrak kontatzen duenez: «Miltxoko amun arrek esana dakit nik, nola yoan omen zen artzai ori Ameriketa, elurten baten artalde guzie Leitzelarren galduta. Mutikotan morroi etorritte, etxeko artzai bertan geldittue emen zen; da artzai ona izakio, ta Leitzeko artaldeik obena omen zeuken gañea Leitzelarren; baño elurte ikaragarrin batek ardi guzik galdu, ta Ameriketa yoan omen zen gizajoa».
Iturria: Leitzako errege erreginak, Patziku Perurena.
Milla zortzireun loregei eta
zortzigarrengo martxoan,
elurte arek etzan zintuen
Ama lurraren altzoan,
oroitarri au ezartzen dugu
eun urte betetakoan,
Aritz berri bat bertan aldatuz
zarraren zañen ondoan,
leitzarrok beti gorde dezagun
«Aritz Aundie» gogoan
25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude.
Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]
Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.
Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak.
Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean... [+]
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]