Gaitz digitalak

  • Erreportaia hau irakurtzen amaitzen duzunerako birus berriak zabalduko dira Interneten. Microsoften gainbehera xede, hackerrek etengabe dihardute lanean birusak sortzen. Erabiltzaileak gara, ordea, kaltetuenak. Gaitz digitalak kutsatzeko beldur bazara e-posta ezezagunak ez zabaltzea eta biruskontrakoa eguneratzea duzu onena.

2004ko martxoaren 21ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eustat Euskal Estatistika Erakundeak eskainitako datuen arabera, 2002tik 2003ra bitartean ordenagailu pertsonalen hazkundea %10ekoa izan da. Interneteko konexioena, berriz, %17koa. 15 urtez gorako hiru pertsonetatik ia batek osatzen du erabiltzaileen taldea. Euskal Autonomia Erkidegoan Gipuzkoak du Internet erabiltzaile tasarik altuena (%34,3), ondoren dator Araba (%32,4) eta Bizkaia da azkena (%30,9).

Geroz eta gehiago dira, beraz, amaraunean barna murgiltzen diren euskal zibernautak. Internetek baliabide ugari eskaintzen ditu denbora epe laburrean, baina mundu zabal horretan ere denak ez dira abantailak. AIMC Komunikabideen Ikerketarako Elkartearen inkesta bete duten 40.865 Internet erabiltzaileetatik 13.891k, alegia %34ak, noizbait birusen batek bere ordenagailua infektatu duela erantzun du. %85,1ak biruskontrakoa instalatuta zuela adierazi badu ere, ezinezko izan zitzaien hackerren inbasioa saihestea.

Zizareak dira hedatuenak

E-posta bidez kutsatu ohi dira ordenagailu gehienak. Erabiltzaileak mezua zabaltzen duenean birusa sisteman instalatzen zaio. Zizareak deitzen diete birus horiei. Zabalduenak badira ere, badira beste mota asko, troiatarrak, esaterako. Horiek, konturatu gabe ordenagailuan sartu eta erabiltzaileak sisteman egiten dituen mugimenduak zelatatzen dituzte. Aipatutakoak malware (software kaltegarria) kategorian sartzen dira. Horrez gain, spyware, keylogger eta dialer kategoriak daude. Spyware delakoek erabiltzaileek Interneten egiten dituzten mugimenduak kontrolatzen dituzte. Keylogger-ek berriz, pasahitzak lortzea dute xede. Horretarako, erabiltzaileak teklatuarekin egiten dituen pultsazioak grabatzen dituzte. Dialer-ek telefono konexioa aldatzen dute. Erabiltzailea nabigatzen ari den bitartean automatikoki sisteman programa bat instalatzen zaio eta 803, 806 eta 807 aurrezenbakidun telefono zenbaki pribatuetara aldatzen dio konexioa.

Behin birusak ordenagailuetara sartuta, ondorioak ezberdinak dira. Kasurik onenean sistemaren funtzionamendu txarra izango du ondorio. Erabiltzailea ohartu ez arren, ezkutuan eginkizunen bat garatzen da. Ondorioak larriagoak ere izan daitezke, ordea. Besteak beste, artxiboak ezabatzea, sistemaren konfigurazioa aldatzea eta fitxategi konfidentzialak beste pertsona batzuei igortzea. Eta, azkenik, ekipo informatikoan dugun informazio guztia ezereztatzea. Hori da hain zuzen enpresek izan ohi duten beldurrik handiena.

Mydoom da azkarren hedatu dena

Oso zaila da azkeneko birus arriskutsuena zein den esatea. Izan ere, egunero 15-20 birus inguru detektatzen dituzte biruskontrako enpresek. Zorionez, ordea, guztiak ez dira Mydoom, Netsky edo Bagle bezain arriskutsuak. Hiru horiek erabiltzaile ugariri eragin die kaltea eta mundu mailako epidemia sortzera iritsi dira. Mydoom delakoak, esaterako, milioika ordenagailu kutsatu ditu. Berau izan da orain arteko birus okerrenetakoa, baita azkarren hedatu dena ere. Une honetan Netsky.D zizarea da gehien hedatzen ari den birusa. E-posta bidez zabaltzen da eta sare korporatiboak kolapsatzen ditu. Mezuek ingelesez idatzitako gaia izaten dute eta eduki ezberdina izan ohi dute.

Fernando de la Cuadra, Panda Software-eko nazioarteko editore teknikoa: «Infekzioen %80 baino gehiago e-posta bidez heltzen diren birusek eragiten dituzte»
Zer egin ordenagailua kutsatzen zaigunean? Edota zein prebentzio neurri hartu geure sistema informatikoak ez kutsatzeko? Aholku bila jo dugu Fernando de la Cuadra Panda Software biruskontrako enpresako nazioarteko editore teknikoarengana.

Zein da gehien hedatu den birusa eta kalte gehien eragin dituena?
Hedatze handiena izan duen birusa Klez I. da, zalantzarik gabe. Bi urte baino gehiago ditu eta geroztik birus kutsakorrenen zerrendan dago. Kalteen inguruko ganorazko balorazioa egitea zaila da. Enpresek sekula ezin dezakete jakin zenbateko galera izan duten. Hau da, zenbat diru galdu duten edota zenbat irabazi zezaketen kutsatuak izan ez balira. Hurbilketak egiten dituztenean ez dituzte jakinarazten, horrek enpresaren irudia txartzeko arriskua baitu. Kalteei buruzko edozein zenbateko kontu handiz hartu behar da.

Nola lortzen du Panda Softwarek birusen aurkako konponbidea? Nola sortzen da birus alarma bat?
Konponbidea oso xumea da: Bilbon lan egiten duen lan talde paregabea dugu. Edozein motatakoak direla ere, eta edozein ordutan agertzen direla ere, ez die birus bakar batek ere ihes egiten. Edozein alarmaren aurrean, lehenik eta behin birusa gure eskuetan izan behar dugu. PandaLabs lanean hasten da birusari "tripak ateratzen", nola infektatzen duen ikusiz, eragiten dituen ondorioak atzemanez... nola jokatzen duen ikusi arte eta geldiarazteko modua jakin arte. Orduan, Interneteko Pandaren zerbitzarietan jartzen dugu "txertoa" bezeroak eta bezeroak ez direnak babes daitezen.
Aldi berean, Pandako beste hainbat sail martxan jartzen dira: Komunikazio sailak hedabideei jakinarazten die, merkataritza sailak bezeroei babestuta jarraitzen dutela azaltzen die...

Spam-ak edo publizitate erauntsiak zenbatean eragin du birusen hedatzea?
Spam-a birusei zeharo lotua dago. Hackerrek hasiera batean birusak hedatzeko erabiltzen dituzten e-posta berberak erabiltzen dituzte spamerako. Hala, ordenagailu askotara hedatzen dira denbora gutxian. Gainera, birus batzuek infektatutako ordenagailua erabiltzen dute beste ordenagailu batzuei spama bidaltzeko. Infekzioen %80 baino gehiago e-posta bidez heltzen diren zizareek eragiten dute.

Zeintzuk dira ez kutsatzeko babes neurriak?
Oinarrizko prebentzio neurria oso sinplea da: biruskontrako bat instalatzea. Edozein momentutan geure ordenagailua erasoko duten 70.000 kode maleziatsu daude. Biruskontrakorik ez baduzu, galduta zaude. Ezin izango duzu e-posta lasai jaso, ezta Interneten seguru nabigatu ere.

Lotura interesgarriak
Ondorengo helbideetan biruskontrakoak jaitsi, eguneraketak egin eta azterketak egin ahal izango dituzu zure ordenagailuak birusik duen ala ez jakiteko. Birusen inguruko informazio zehatza ere bertan aurkituko duzu.

Panda Software
http://www.pandasoftware.es
Symantec
http://www.symantec.es
Mcafee
http://www.mcafee.com
Alerta Antivirus
http://www.alerta-antivirus.es


Azkenak
71 urteko espetxe zigorra ezarri diote Hondarribiko surf irakasle bati, 11 adin txikikori sexu abusuak egitea egotzita

2011tik 2021era bitarte egin zituen erasoak, klaseak eman bitartean. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak sexu abusuen delitu bakoitzeko lau urte eta hilabete bat eta hamabi urte bitarteko kartzela zigorra ezarri dio. Horrez gain, 40 urteko gizonak adin txikiko bakoitzari 3.000 eta... [+]


Frankismoko dokumentu klasifikatuak argitaratuko dituen legea onartu du Espainiako Gobernuak

Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.


Espainiako Auzitegi Gorenak Loiolako kuartelari babes berezia ematen zion epaia bertan behera utzi du

2022an EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen kuartela Hirigintza Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian sartzea, Voxek jarritako helegite bat onartuta. Gorenak baliogabetu egin du epai hori, eta bidea ireki dio Donostiako Udalari eremu horretan 1.500-1.700 etxebizitza... [+]


Galizieraz egiteagatik eraso egin diote espainiar batzuek turismo-gida bati Galizian

Inguratu, iraindu eta besotik heldu eta bultzatu ere egin zutela salatu du Galiziako gida gazteak. Valladolidekoak dira sei pertsona galegofoboak.


Legazpiko Udala eta Sidenor kalte ordainak ordaintzera zigortu dituzte langile bat amiantoaren eraginpean jartzeagatik

Langileak amiantoak eragiten duen minbizi mota bat dauka eta 376.305 euroko kalte ordaina eman beharko diote, EAEko Auzitegi Gorenak zigorra berretsi baitu. 


Zabaltzen ari den morofobiaren azken adibidea, Gasteizen

Gasteizko hainbat auzotan ezarri dituzten “Moros fuera de España” kartel eta pegatinak ikertzen ari da Ertzaintza. Irun, Hernani, Barakaldo… Ez dira kasu isolatuak, eta “etorkinen kontura jarraitzaileak irabazi nahi dituen ideologia” ikusten du... [+]


Donostiako auzitegi batek ebatzi du zaharren egoitzako langile denek ez dutela euskarazko B2 maila eduki beharrik

Euskarazko B2 maila dutela ez ziurtatzeagatik Eibarko Egogain zaharren egoitzako lan eskaintza publikotik kanpo utzi zituzten bi langileen alde ebatzi du Donostiako Lehen Auzialdiko 3. Epaitegiak, CCOOk jakinarazi duenez. 2024ko urrian, Gonzalo Pérez Sanz epaileak... [+]


Jesus Maria Gomez Ezkerro preso iruindarra aske geratu da zigor osoa beteta

Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da. 


2025-07-22 | Estitxu Eizagirre
Frutazaintza ekologikoa ezagutzeko txangoa deitu du Biolurrek

Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]


2025-07-22 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Japoniar nazionalismoa hasi da berragertzen mozorrorik gabe

Japoniako goi-ganberaren erdia berritzeko uztailaren 20an egindako hauteskundeek berretsi eta ondu egin dituzte aurreikuspenak: Alderdi Liberal Demokratikoak eta haren ia betiereko aliatua den Komeito konfesional eskuindarrak galdu egin dute Aholkularien Batzar horretan zuten... [+]


2025-07-22 | Mara Altuna Díaz
Haien hizkuntzak hiltzen uzteko prest ez dauden zortzi gazte grinatsu

Uztailaren 14tik 18ra munduko hizkuntza gutxituen hiriburua izan da Gasteiz. HIGA, hizkuntza gutxituetako gazte hiztunen topaketetan, lau kontinenteko dozenaka gazte elkartu ziren esperientziak eta estrategiak trukatzeko. Hizkuntza “txikiak” babestea dute helburu... [+]


2025-07-22 | ARGIA
Kanakyko independentistek eta Frantziak adostutako akordioa eztabaidatuko dute oinarriek egunotan

Uztailaren 12an akordioa sinatu zuten Kanakyko indar independentistek eta Frantziako Gobernuak Parisen. Negoziatzaile independentistek “akordio historikotzat” jo zuten. Alabaina, independentisten arteko hainbat taldek akordioari buruzko erreparoak agertu dituzte, eta... [+]


2025-07-22 | UEU
Elisa Peredo Quiroz (Maitelan)
“Emakume eta migrante izateagatik ez gaituztela kontuan hartzen hautematen dugu”

Kooperatibismo bat komunitateari begira: lurraldeetako beharrei erantzuteko ereduak zabaltzen jardunaldia izan zen ekainaren 19an eta 20an Usurbilen, Jakinek, Usurbilgo Udalak eta UEUk elkarlanean antolatuta. Praktika kooperatibo eraldatzaileen adibide gisa, besteak beste, [+]


2025-07-22 | Bertsozale.eus
Bertsolaritzaren dokumentazio bilketa sendotzeko aurrerapausoetan

 Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]


“Herriak erabaki du Hatortxu Rock 30 aldiz egitea”

26 urtez euskal preso eta iheslariak etxeratzeko aldarria oholtza gainera eraman ondoren, Hatortxu Rock jaialdiak bere azken edizioa egingo du ostegunetik igandera bitartean, Lakuntzan (Nafarroa). Jaialdian bildutako dirua preso sein senideentzat dispertsioak zekarren zama... [+]


Eguneraketa berriak daude