Xente benkut
- Arantza, sabes para que teñen as plantas as súas espiñas? Por que algunhas plantas visten espiñas?
Hai un tempo expliqueivos aquí a historia da voda da zarzuela Rubus ulmifolius e R. fruticosus, contada polo defunto Inaxio das Casas de Aia. Llabur: a laharra quería casar e os demais non déronlle permiso, responderon nun instante e a maldición, "si non me podo agarrar a todo o que pasa polo lado". E como se vai a levar a zarza a calquera? Estirar e estirar as ramas como as xiringas e polas de espino. Espiña necesaria.
Hai moitas espiñas. Algunhas son para agarrar e suxeitar como as da zarza, teñen unha forma especial, a da fouce, e a punta da billa, pero o pé é groso e firme. Outras son delgadas, longas, rectas, aptas para non madurar, pero para meter o chixt. Hai quen as rompe e lévaas metidas na pel para formar un pasmo ou un tétanos, do que che acordarás perfectamente. Outros lle dan un mamífero e só lle deixan unha ferida, que tamén che lembra.
Os vascos teriamos moita sorte cos espiñentos da nosa paisaxe, e temos unha ampla expresión no idioma. Cantos nomes para dicir espiña! Es, espino, otaer, ski, ziri, xats, zizpir, zirir larrantza, punción, xixta, burna, ezten, erren, erut, espi, escarda, zizpiot, ar, ezkalda, kizki… e o que eu non sei…
No libro, Alex Mendizabal, que recollía artigos tan seleccionados como este, vestiuse con 111 follas e follas, o amigo Alex Mendizabal elixiu o que tiña como tema o arándano (Vaccinium myrtillus) dos seus 50 artigos de horta, “Bihotzeko oketa”. Nela engadía a cadea de sinónimos da palabra “sasitza”: matogueira, arantzadi sasi, elortegi, sasitza, xastra, satar, elorrieta, elorrilardi, txaga, txaraka, matogueira, sasiarte, lahardi, elordi, arantzarte, larrarte, arantzadi, arantzadi, barda e ardui. Si hoxe escribise este libro, nesa corda tamén estarían: arantzaga, arantzarte, sasitegi, elorriaga, txara, txaradi, matogueira, arantzate, arantzategi eta matstrapa.
Os vascos necesitamos animais afeitos a tantas palabras e a tantas espiñas, que nalgún momento dificultounos a pel. Hoxe veño en que cando a xente, a xente de plantas espiñentas, está a recuperar os montes, recuperaranse estas cortizas finas, deliciosas, suaves? E preparalo para a punción?
