"Ipurtargi Beltza" Amodioaren Inguruko Mundua Explotatuz


2021eko uztailaren 23an
Josu Landa, ARGIA-ko lankideari elkarrizketa. Joxemi Zumalabe, ARGIA-ko lankideari elkarrizketa

Landa eta Zumalabe, luma eta pintzela tandem modura
"Ipurtargi Beltza" Amodioaren Inguruko Mundua Explotatuz
Azken garai honetan argitaratu diren literatur liburuetatik bada bat ARGIAn gabiltzanoi berezi samarra gertatu zaiguna, «Ipurtargi beltza». Izan ere, liburu horren egileak, Joxemi Zumalabe eta Josu Landa astekari honetako lankideak ditugu eta honexek ematen zion kasuari arestian aipatutako berezitasun hori. Elkarrizketak askotan kostata lortzen baditugu ere, esan beharrik ez dago honoko honetarako zita jartzea ez zaigula zailegi gertatu. Aldizkariko edozein lanegunetako bat aukeratu, kaseta entxufatu, eta erdi txantxetan egindako galderei, bai batak bai besteak erantzunak emateari ekin zioten.
ARGIA.–Geuk jakin badakigulako, baina liburua gaingiroki begiratuta ere antzeman daiteke jasan duen prozesua luzea izan dela. Konta ezazue apur bat nondik nora joan den liburu honen kontua.
JOSU LANDA.–Beno, bai, luzea izan da prozesua baina denbora aldetik batez ere. Liburu honetako textua duela urte t'erdi idatzia dago eta liburuaren projektua bera ordutik dator. Gertatzen da batzutan denbora faltaz eta bestetan buruan daukazun ideia hori paparean ezin duzula erreflejatu ikustea, bi faktore horiek atzeratu dute apur bat kaleratzea.
JOXEMI ZUMALABE.–Atzeratu da, bai, baina ez hainbeste. Izan ere, guk garbi ikusten genuen liburu honetako gauza guztiek neurtuak eta txukun atera behar zutela, eskatzen zuen denbora behar bezala hartuta. Alde horretatik, ia ia kapritxo-liburu bat izan da, detaile txikienak ere elkarrekin komentatuak ditugu.
A.–Alde horretatik, gauza asko bazterrean geratuto ziren, ezta?
J.Z.– Hasera batetan,; ipuinak eta poemak dexente gehiago ziren. Hasera haietan Josuk pasa zizkidan ipuinak ez dakit berrogei edo zenbat ziren, baina gogoratzen elkarrekin kritikatu eta depurazio nahiko gogor bat egin ondoren gelditu diren hogeitabostak hautatu genituela, eta halere hogeitabost horietako batzutaz ere izan ditugu makina bat eztabaida. Eta nire marrazkiekin berdin... iruditzen zait uneoro zaindu dugun elemendua koerentziarena zela, hau da, liburuari halako osotasun tonu bat ematea, eta ildo horretatik gehigarri gisa edo errepikagarri eman zezaketen ipuin edo marrazki edo poemak pikutara bidali ditugu.
A.–Aipatu duzuen koerentzia edo osotasun horrek gaiarena besterik ezin du izan itxuraz, amodioa alegia.
J.L.–Bai. hala da, baina gaia hasera batetan aitzakia baino ez da. Horren inguruan mundu sujerente eta neurri batetan sorprendente bat burutzen asmatzea, hortik abiatzen da liburuaren kaminoa. Esan nahi dut ipuinek beren aldetik, eta poemek berenetik eta marrazkiek igoal igoal, bakoitzak bere bidea egin duela bestenarekin zerikusi txikia izan duena, baina hori ez da hain inportantea. Inportantea produktua da, presentablea den ala ez, eta horretan saiatu gara. Esate bater, ipuinena hasera batetan ia planteiatu nian, hau da, folio batetako ipuin mordo bat, denak gai beraren inguruan, baina piskanaka piskanaka gaiarekin entusiasmatzen zoaz eta aurretik imajinatu ere egingo ez zenituen dimentsio batzu deskubritzen dituzu, eta asuntoari gorputz posible bat antzematen diozunean, orduan hasten zara liburuan pentsatzen. Gauza bat da idazten duzuna eta beste bat liburu bat egitea. Liburu bat egin baino lehen tarteka gauza pilo bat eskribitu behar dituzu eboluzionatzeko. Neuk bai behintzat.
A.–Honelako liburu batetan, marrazkiek ez al dute apaingarri modura besterik ez gelditzeko arriskua?
J.Z.–Bai, bistan da, baina guk biok beti present izan dugu arrisku hori. Eta alde horretatik nik uste dut ebidentea dela marrazkiak behintzat ez daudela ilustrazio soil modura eginda. Beste kontu bat da ea gehigarri edota bigarren mailako zerbait bezala geratzen den, eta hori liburuaren erosleak esan beharko du, baina gure burutan ezin da esan behintzat halakorik egon denik. Zeren uste dut gu bion artean liburuari hainbeste buelta emanda nahiko ideia beretsua geneukala zein liburu tipo nahi genuen egin, eta ideia global horren barruan marrazkiek beren nortasun propio eta insustituiblea daukate. Hori da gure inpresioa behintzat. Beste problema bat da ea liburua ikusten dutenei ere horixe bera iruditzen zaien baina hori ezin aurretik jakin.
J.L.–Gainera, liburua gauza laburrez osatua dago, orrialde gutxita pintzelada asko eman nahi izan ditugu, eta modu horretara mosaiko atsegin bat eskaini. Orduan. ezin da pentsatu marrazkiak edo poemak ipuinen arinoarri edo osagarri direnik. Ipuinek berek ere pintzelada karakter hori daukatelako. argumentu baten indarrez baina laburtasunak ematen dien aire bizkor eta bizi horrekin.
A.–Zein iruditzen zaizue gutxien landutako arloa edo aspektoa?
J.L.–Gutxien landutakoa ez nuke esango, guztiz kontrakoa bait da baina nortasun txikiena aurkitzen diodan elemendua poemena izango litzateke beharbada. Ez dakit Joxemik zer pentsatuko duen. baina neuk pertsonalki ez diet poemei behar bezainbateko nortasunik aurkitzen ipuinekin edo marrazkiekin alderatuz. Noski, poesia askoz terreno zailagoa da ere bai, batez ere zerbait propioa eta kalitatezkoa egin nahi duzunean. Urteak eskatzen ditu. Ipuinetan bat bateko onik egin dezakezu. baina poesiak askoz rodaje handiagoa eskatzen dizu. Normala da ehunka poesia egin beharra tiroak nondik doazen ere enteratzen hasteko.
A.–Bi koloretan ateratako liburu bat harrigarria izan daiteke zenbaitentzat, eta bestetik larogei duro ez dirudi prezio garestiegia denik. Nolatan bi gauza horiek?
J.L.–Beno. ez dakit bi gauza horiei nola erantzun...
J.Z.–Badirudi zure galderetan ez duzula aipatu nahi baina nik aipatu nahi dut eta kitto: liburu hau «Susa»ko liburu-sailean argitaratu da. eta horrek badauka bere inportantzia garestia ez izateaz gain beste gauza askotan. Izan ere. gu ez oinen libarua egiteko elkartu Josuk nire marrazkiak besterik gabe ezagutzen zituelako, elkarrekin lanean (ARGIAn eta bestelakoetan) ordu pilo bat eman ditugulako. Bestela, ez dut uste eraman dugun bezala eramango genukeenik. Eta <> koek liburuak ere atera behar zituztela jakin ahala. pentsatuarekin batera «hemen atera beharko diagu, ezta?" esan genion elkarri. Guretzat guztiz gauza logikoa zelako.
.I L.–Bi koloreen asunto horri buruz. egia da «Susa»ko besteak kolore bakar batez joan direla. baina hori elkarrizketa haseran aipatu dizugu kapritxo-karakterrari egindako konzesio bat izan zen.
A.–Bestelako lanik aurrerantzean eta elkarrekin egiteko asmoz?
J.Z.–Guk egunero egiten diagu lana elkarrekin, motell!
ARTASO
46-47

GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakLANDA2
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakUMALABE1
PertsonaiazUMALABE1
PertsonaiazLANDA2
EgileezARTASO1Kultura

Azkenak
GFAren Lurralde Oreka Berdeko Departamenduaren konpromiso eza

Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]


Gerra inperialistari gerra

Badira aste batzuk Europar Batasuneko presidente den Ursula von der Leyenek zortziehun mila milioi euroko gastu militarraren beharraren berri eman zuela. Gastu hori Europak jasaten duen mehatxu militar bati aurre egiteko omen da, eta mehatxu horri batasunez erantzun beharra... [+]


“Indarkeriarik gabeko gorputz eta lurraldeen alde”, VI. Emakumeen* Mundu Martxa

Maiatzaren 10ean egingo dute: Bardean hasi eta Donostiako manifestazioraino. Lurraren defentsa, migrazio politikak eta indarkeria matxista izango ditu ardatz.


2025-05-07 | Elhuyar
Biodibertsitate iluna neurtuta, giza jardueren eragina uste baino handiagoa dela ikusi dute

Giza jardueren eragina uste baino handiagoa dela eta ehunka kilometrotara ere irits daitekeela ondorioztatu dute biodibertsitatea neurtzeko ohikoa ez den metodo bat erabiliz. Biodibertsitate iluna neurtu dute: leku jakin batean bizi daitezkeen baina bizi ez diren espezieen... [+]


Pakistanek “gerra ekintzak” egitea aurpegiratu dio Indiari, bi aldeetako erasoen ostean

Tentsioa goraka ari da bi herrialdeen artean, Pakistango talde armatu batek 26 zibil hil zituenetik apirilean. Indiak bederatzi guneri egin die eraso eta beste horrenbeste hildakorekin erantzun du.


2025-05-07
Carme Puig Antich. Lekukoaren zuzia
“Saiatzen zara hau eta hura egiten, baina hortxe da beti Salvadorren heriotzaren zauria”

Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]


Item

Kalean nindoan geneetan daramagun dispertsio joerara guztiz emana, bide fisiko eta curricularretatik desbideratzen zaituen abstrakzio alferrikakoren batean. Aurretik hogeita hamarrak bete gabeko neska bat. Zerbait erori zaio poltsikotik. Neska ez zen ohartu. Item bat zen... [+]


Pokerra, xakea eta Go jokoa

Yanis Varoufakis-ek DiEM25 mugimenduaren Youtubeko kanalean elkarrizketatu du Columbiako Unibertsitateko Jeffrey Sachs irakaslea. Horrek azaldu du nazioarteko politikan Amerikako Estatu Batuek pokerrean jokatzen dutela, Errusiak xakean eta txinatarrek Go jokoan. Azken hori... [+]


2025-05-07 | Inma Errea Cleix
Bizitza birziklatzen

Bi toki diferentetan egokitu zait garbiketa egitea aldi berean. Ez garbiketa arrunt bat, baizik eta egunerokoan inguratzen gaituzten paisaiak beste era batean arakatzera behartzen gaituen hori, kanpoko objektu fisikoekin batera norberaren baitako egiturak ere mugiarazten... [+]


Datu zenbait argitaratu, emaitza osoa ezkutatu

Hezkuntza Sailak ebaluazio diagnostikoen berri eman zuen otsailean: 2023ko etapa erdikoa eta 2024ko etapa amaierakoak izan zituen hizpide. Emaitza negargarriek egiturazko arazoa dugula erakutsiko luketenez, sailak erabaki zuen tramitea bete bai (ED 23 eta 24 txosten exekutiboak... [+]


2025-05-07 | Iñigo Satrustegi
Jon Miranderekin dantzan II
Zer egin Jon Miranderekin?

Aurreko tertuliako galderari erantzuteko beste modu bat izan zitekeen, akaso modu inplizituago batean, bigarren solasaldi honetako izenburua. Figura literarioaz gaindi, pertsonaia zalantzan jartzeko, edo, kontrara, pertsonaiaren testuingurua ulertzeko saiakera bat. Santi... [+]


2025-05-07 | June Fernández
Meloi saltzailea
Abaguneak

Pandemiak agerian utzi ditu, bere gordintasun osoan, zaharren, haurren eta dependentzia egoeran dauden herritarren arreta-eredu neoliberalaren ondorioak. Konfinamendu garaian loratutako diskurtso kritiko eta alternatiba komunitarioak sendotzeko unea da orain”. Horrela hasi... [+]


2025-05-07 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Euskadi industriala

Euskadi markak, eraikuntza sektoreko ekonomiaren  estrategian, “industrializazioa” mantrarako hitz gisa hartu duela jakinarazi berri du Eusko Jaurlaritzak. Etxebizitza publikoaren eraikuntzan industrializaturiko prozesu eta elementuak lan guztien %65a izatea... [+]


Eguneraketa berriak daude