UROLALDEKO LEHEN SAIAKERAK

1974ko ekainaren 16an

Euskararen arazoa dela eta, "Urolaldeko Lehen Saiakerak"eko arduradunak diren Miren Zinkunegiri, Xabier Arozenari eta Anatsani elkarrizketa.
UROLALDEKO LEHEN SAIAKERAK
"Euskal kulturgintza osoaren zati guztiak goratu nahi ditugu"
Urte sasoi honetan, asko dira kultur ekintzak ospatzen dituzten herriak. Hitzaldiak, kantaldiak eta kultura asteak. Urolaldetik heldu zaizkigu azken berriak. Aurrez bagenuen, zerbait moldatzen ari ziren susmoa, baita Euskaltzaindikoekin harremanetan ziharduela ere. Gauzak honela, Z. Argiaren 587garren zenbakian, Anatsanek zabaldu zigun berria.
Urolatarrek, zerbait berezia egin asmo dutela dirudi. Gai bakar bat aukeratu dute, Saiakera hauen aztergaitzak. Hots euskara gure hizkunzra.
Urolatarren gogo-asmoak eta eritziak ikasi nahirik, Azpeitira jo dugu, Izarraizpeko herri mardul honetara. Astegun iluntzaroa da eta jendea tabernaz taberna dabil. Herri alaia dirudi Azpeitia honek, azalez behintzat.
Ezin esango dugu denak nafarrardo gozoa zurrupatzen dabiltzanik. Giza talde handi batek Alfabetatze eskoletan euskara ikasten dihardu. Gure gaurko solaskideak ere talde honen barruan daude. Alfabetatze saioa amaitu arte ezin elkarrizketari eraso, zigarro bat ketuz itxoin egin behar. Baina ez dugu aspertzeko betarik ukan. Lehen Saiakera hauen arduradunek, berehala hartu gintuzten. Aurrez aurre ditugu Miren Zinkunegi, neskato bizia, Xabier Arozena eta Anatsan.
Urolaldeko Saiakera hauen berri xeheak jasotzera etorri natzaizue. Mintza zakizkidate. Otoi.
Gaurko egunean, Euskal Herriak bere herringintza du xede nagusia. Herrigintza ez da hitz hutsala eta antzua, berari itsatsia du kulturgintza ere. Saiakerak, bere ahalmenen arabera, Euskal gizarteak bizi dituen kezka arrunt guztien agermena izan nahi du. Gure kulturgintza osoaren zati guztiak goratu nahi ditugu. 1972garren urteko Abenduan egin genituen Biltzarretan, gaiak zabalkiro eta ugari erabili genituen. Biltzarren helburuei zegokienez, gaiek halaxe erabili behar zuten: oso zabal. Saiakerak ordea, gai zehatz eta mugatu bati lotuak daude. Saiakeretan aldian aldian beti gai mugatu bat landuko dugu. Oraingo honetan euskara gure hizkuntza. Eta bide da, euskara aukeratzeaz batera, Euskaltzaindia ere gogotan izatea.
Lehenbiziko saiakera hauetarako hizkuntza aukeratu duzue. Euskara galtzorian ikusten duzuelako? Hizkuntzak geroz eta importantzia gehiago duelako?
Urolaldean berton dugun gizagiroak bultzatzen gaitu ezinbestez euskara kultur mailara hel dadin ahalegintzera. Gurean ere euskerak kaltzeko arrisku berdin berdina du. Ze, ez pentsa, gure baileran bestetan baino kezka edo kontzientzia zorrotzagorik dugunik. Honela uste izatea, Axularrek zioen bezala nahikunde soila litzateke eta geurok liluratzeko lobelar nazkagarria. Ibar honetako bulegoetan, merkatarien artean, irakaskintzan, kultur izenez estalirik dauden zenbait elkartetan eta beste toki gehiagotan, euskara galdurik dadukaten herrien antzera jokatzen da. Pentsa, Azpeitian jokoaharien desafiatzeak eta gainontzeko apustuak ere erderaz idazten direla.
Diozun bezala, guk hizkuntzari garrantzi handia ematen diogu eta zazpi ahalak egingo ditugu gizartearen muin muinera euskara sartzen.
Euskararenganako kezkarik eza agertu duzue. Urolan ez ahal da beste herritan baino euskara gehiago egiten?
Honen gakoa soziologiaren bilakaeran datza, gure ustez. Begira, Azpeitia, Azkoitia eta Zestoaren ingurua arras nekazaria izaki, industringintzaren hazkundea ez da izan beste herrien antzekoa. Adibidez Zumarraga. Hiru herriotako industriatzea oso poliki doa. Eta ondorio bezala arrotz etorrien kopurua ere ez da izan beste tokitan bezain ugaria. Herri biztanleen zenbakiei begiratzea aski litzateke. Azpeitiak oraindik hamaika mila biztanlerik ez du, ez da Azkoitiak ere. Eta Zestoa bost milatara ez da heldu.
Beste herri askotako industriatzea kanpotik etorritako kapitale, egin da, baina herri hauetan, alderantziz, bertako burges ttipiek egin dute Azkoitiko bat izan ezik. Eta industriaren bilakaera honek harrigarri badirudi ere nekazaritzaren eragipena ez du ezabatu. Arazo soziologiko hauek dira nagusik, gaurko giroari eusten dietenak; ez guk kezka handiago eta euskara gehiago landu dugulako. Egiten dugun euskara aho hizketa soila da, batere lagungabea, eta bizi baino iraun gehiago egin izan du. Gauzak honelaxe, beren garratzean eta mingostasunean agertzea nahiago dizugu, hitzontzikeria politak esanaz ihardukitzea baino.
Gaien eta hizlarien aldetik, Saiakera honek goimailakoa dirudi.
Euskararen arazoa Saiakera hauen gaia izanik, ezinbestez Euskaltzaindiaz baliatu beharra dadukagu. Gure ustez, Euskaltzaindia bere bizialdian egiten ari den lanik sakonena orain ari zaigu burutzen. Haatik Saiakera honetan Euskaltzaindia ERAKUNDE bezala eta bere azkenaldiotako lanak banan banan azalpendu ahal izanen dira. Hizlariak denak Euskaltzainak ditugu, nor bere sailean, maisu trebeak oro. Eta euskararen alde lan bikainak egiten ari direnak.
Hizlari hauek denak ingururatzeko eragozpenik izan ahal duzue?
Hizlari denek oso ondo jokatu dute gurekin. Ia gehienak lanpeturik dabiltza; baina halere gogoz onartu dute gure asmoa eta eskeini diogun gaia ziur gaude arretaz prestatutrik agertuko dutela. Juan San Martin eta Jose Luis Lizundiak asko lagundu digute; gizon hauen beharra izan dugu gehiagotan ere eta beti eskuzabalez gizonki hartu gaituzte.
Gaiak hautatzerakoan zer nolako irizpideaz zuzendu zarete?
Oso gogotan eta begien aitzinean izan ditugu Euskaltzaindiak aurten atera dituen lanak. Merkatalgo izendegia, aditz laguntzailea etab. Ipar Euskaldunak ere ez ditugu baztertu nahi izan. Haritschelhar jaunak zuberotar pastoral eta herri-literaturaz mintzaldi bikain bat egingo du. Euskaltzaindiaren asmo bezala Batasuna ere sartu dugu. Euskara biziko bada eta ez iraungo badu, Batu beharra du. Batasunaren beharrez aisa ohartzen da kulturgintzan eta euskalgintzan dabilena. Bailera honetan Z. Argia, Anaitasuna eta alfabetatze saioei esker, gogor ari da tinkatzen; jadanikia hamabost irakasle Euskaltzaindiaren Irakasle tituloa lorturik du. Ikusmen honetatik Patxi Altunaren hitzaldia oso aberatsa izango da. Mitxelenarena berriz, zer esanik ez dago, denok dakigu oso ona dela. Bilboko Antropologia Astean erabili zuen gai bera du: Hizkuntza eta kultura. Xabier Kintanarena ere egun eguneko gaia dugu. Kultura eta teknika bideetan sar dadin euskarak bizkortu egin behar du. Eta Kintana dugu arlo honetan gehienik saiatzen den langilea.
Urola bailera bakar samarrik gelditzen ari ahal da?
Ez dugu uste bailera hau bakartzen ari denik, nahiz eta beronek komunikabide kaskarrak eduki. Zenbait joera "azpeitiarkerizkoak" bai duela bitxikeria hutsean gelditzeko arriskua. Eta gaurko egoera eta problemei atea erabat ixteko mania. Gandiaga poetak arazo du bere poema, "Errezera goaz. Ta errezenera. Azkenean folklore hutsa izango gara: geure akerdu bat baina inondik ez geu. Herri zahar bat bazen, halako ohiturak zituen... ta iguin bat gehiago". Sakon honetan. Funtsean horixe nahi bait dute zenbait burjes ttipik: gure kultura guztia gizartearen dinamika eta problemetatik erabat urrutiratu. Euskara Batuari "mamuak" eta "simboolak" ikusten dizkiote. Baina beren sendietan, beren semealabengan, beren emazteengan eta beren senarreengan eguneroko ostatua duen erdarak ez dituzte batere izutzen. Euskalduna fededuna izan behar du; baina fededuna ez da euskaldun izatera beharrarazten.
Lehen Saiakera hauek jarraipenik izango ahal dute?
Bai noski. Udazken aldera hasi eta era honetako beste zenbait lan eratuko dugu. Hirigintzaz, Ekologiaz, Arteaz, Historiaz etab. Apaiz gazte batekin harremanetan gaude ondorengo beste Saiakerak prestatzeko. Aipatu dizkizugun gai hauetaz, zenbait elkarte lan asko egiten ari da. Lan guzti hauek bildurik, aldian aldian saiakera modura eratu eta tajuturik agertu nahi ditugu. Luzarora begiraturik ari gara eta noski gero eta jende gehiagoz kontatzeko modua izango dugula uste dugu.
Asmo egokiak dituzte gaurko gure solaskide hauek; kulturgintzan arretaz beterik jo ta ke ari dira. Izango dute zereginik franko, haitzurka askoren beharra dauka gure kulturak, tarteko belartxarrak itoko ez badu. Pizgarri zaizkigu honelako ekintza guztiak: egun hoietan gure ahalegin guztiak egingo ditugu Sailakera hauetara egunero etortzen.
ERRIALDE
1

Gaiez\Kultura\Kulturgintz
Gaiez\Kultura\Ekitaldiak\Besteak
Pertsonaiaz\ZINKUNEGI1
Pertsonaiaz\AROZENA5
Egileez\HERRIALDE1\Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Kanpaldien lehen garaipenak iristen hasi dira Israelekiko boikot akordioekin

Jon Hidalgo Gereñu

“Maite dut Iparraldean antzerkia egitea, uste baitut hemen kodeak ulertzen direla”

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Zorroza Gestión de Residuos enpresak onartu egin du Bassirou Dioneren gorpua mugitu zutela, lan heriotza ezkutatzeko

Aimar Gutierrez Bidarte | Aiaraldea

Hauxe da Gaza suntsitzeko Israelen eta AEBen plana

Jonathan Cook

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude