UROLALDEKO LEHEN SAIAKERAK


1974ko ekainaren 16an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Euskararen arazoa dela eta, "Urolaldeko Lehen Saiakerak"eko arduradunak diren Miren Zinkunegiri, Xabier Arozenari eta Anatsani elkarrizketa.
UROLALDEKO LEHEN SAIAKERAK
"Euskal kulturgintza osoaren zati guztiak goratu nahi ditugu"
Urte sasoi honetan, asko dira kultur ekintzak ospatzen dituzten herriak. Hitzaldiak, kantaldiak eta kultura asteak. Urolaldetik heldu zaizkigu azken berriak. Aurrez bagenuen, zerbait moldatzen ari ziren susmoa, baita Euskaltzaindikoekin harremanetan ziharduela ere. Gauzak honela, Z. Argiaren 587garren zenbakian, Anatsanek zabaldu zigun berria.
Urolatarrek, zerbait berezia egin asmo dutela dirudi. Gai bakar bat aukeratu dute, Saiakera hauen aztergaitzak. Hots euskara gure hizkunzra.
Urolatarren gogo-asmoak eta eritziak ikasi nahirik, Azpeitira jo dugu, Izarraizpeko herri mardul honetara. Astegun iluntzaroa da eta jendea tabernaz taberna dabil. Herri alaia dirudi Azpeitia honek, azalez behintzat.
Ezin esango dugu denak nafarrardo gozoa zurrupatzen dabiltzanik. Giza talde handi batek Alfabetatze eskoletan euskara ikasten dihardu. Gure gaurko solaskideak ere talde honen barruan daude. Alfabetatze saioa amaitu arte ezin elkarrizketari eraso, zigarro bat ketuz itxoin egin behar. Baina ez dugu aspertzeko betarik ukan. Lehen Saiakera hauen arduradunek, berehala hartu gintuzten. Aurrez aurre ditugu Miren Zinkunegi, neskato bizia, Xabier Arozena eta Anatsan.
Urolaldeko Saiakera hauen berri xeheak jasotzera etorri natzaizue. Mintza zakizkidate. Otoi.
Gaurko egunean, Euskal Herriak bere herringintza du xede nagusia. Herrigintza ez da hitz hutsala eta antzua, berari itsatsia du kulturgintza ere. Saiakerak, bere ahalmenen arabera, Euskal gizarteak bizi dituen kezka arrunt guztien agermena izan nahi du. Gure kulturgintza osoaren zati guztiak goratu nahi ditugu. 1972garren urteko Abenduan egin genituen Biltzarretan, gaiak zabalkiro eta ugari erabili genituen. Biltzarren helburuei zegokienez, gaiek halaxe erabili behar zuten: oso zabal. Saiakerak ordea, gai zehatz eta mugatu bati lotuak daude. Saiakeretan aldian aldian beti gai mugatu bat landuko dugu. Oraingo honetan euskara gure hizkuntza. Eta bide da, euskara aukeratzeaz batera, Euskaltzaindia ere gogotan izatea.
Lehenbiziko saiakera hauetarako hizkuntza aukeratu duzue. Euskara galtzorian ikusten duzuelako? Hizkuntzak geroz eta importantzia gehiago duelako?
Urolaldean berton dugun gizagiroak bultzatzen gaitu ezinbestez euskara kultur mailara hel dadin ahalegintzera. Gurean ere euskerak kaltzeko arrisku berdin berdina du. Ze, ez pentsa, gure baileran bestetan baino kezka edo kontzientzia zorrotzagorik dugunik. Honela uste izatea, Axularrek zioen bezala nahikunde soila litzateke eta geurok liluratzeko lobelar nazkagarria. Ibar honetako bulegoetan, merkatarien artean, irakaskintzan, kultur izenez estalirik dauden zenbait elkartetan eta beste toki gehiagotan, euskara galdurik dadukaten herrien antzera jokatzen da. Pentsa, Azpeitian jokoaharien desafiatzeak eta gainontzeko apustuak ere erderaz idazten direla.
Diozun bezala, guk hizkuntzari garrantzi handia ematen diogu eta zazpi ahalak egingo ditugu gizartearen muin muinera euskara sartzen.
Euskararenganako kezkarik eza agertu duzue. Urolan ez ahal da beste herritan baino euskara gehiago egiten?
Honen gakoa soziologiaren bilakaeran datza, gure ustez. Begira, Azpeitia, Azkoitia eta Zestoaren ingurua arras nekazaria izaki, industringintzaren hazkundea ez da izan beste herrien antzekoa. Adibidez Zumarraga. Hiru herriotako industriatzea oso poliki doa. Eta ondorio bezala arrotz etorrien kopurua ere ez da izan beste tokitan bezain ugaria. Herri biztanleen zenbakiei begiratzea aski litzateke. Azpeitiak oraindik hamaika mila biztanlerik ez du, ez da Azkoitiak ere. Eta Zestoa bost milatara ez da heldu.
Beste herri askotako industriatzea kanpotik etorritako kapitale, egin da, baina herri hauetan, alderantziz, bertako burges ttipiek egin dute Azkoitiko bat izan ezik. Eta industriaren bilakaera honek harrigarri badirudi ere nekazaritzaren eragipena ez du ezabatu. Arazo soziologiko hauek dira nagusik, gaurko giroari eusten dietenak; ez guk kezka handiago eta euskara gehiago landu dugulako. Egiten dugun euskara aho hizketa soila da, batere lagungabea, eta bizi baino iraun gehiago egin izan du. Gauzak honelaxe, beren garratzean eta mingostasunean agertzea nahiago dizugu, hitzontzikeria politak esanaz ihardukitzea baino.
Gaien eta hizlarien aldetik, Saiakera honek goimailakoa dirudi.
Euskararen arazoa Saiakera hauen gaia izanik, ezinbestez Euskaltzaindiaz baliatu beharra dadukagu. Gure ustez, Euskaltzaindia bere bizialdian egiten ari den lanik sakonena orain ari zaigu burutzen. Haatik Saiakera honetan Euskaltzaindia ERAKUNDE bezala eta bere azkenaldiotako lanak banan banan azalpendu ahal izanen dira. Hizlariak denak Euskaltzainak ditugu, nor bere sailean, maisu trebeak oro. Eta euskararen alde lan bikainak egiten ari direnak.
Hizlari hauek denak ingururatzeko eragozpenik izan ahal duzue?
Hizlari denek oso ondo jokatu dute gurekin. Ia gehienak lanpeturik dabiltza; baina halere gogoz onartu dute gure asmoa eta eskeini diogun gaia ziur gaude arretaz prestatutrik agertuko dutela. Juan San Martin eta Jose Luis Lizundiak asko lagundu digute; gizon hauen beharra izan dugu gehiagotan ere eta beti eskuzabalez gizonki hartu gaituzte.
Gaiak hautatzerakoan zer nolako irizpideaz zuzendu zarete?
Oso gogotan eta begien aitzinean izan ditugu Euskaltzaindiak aurten atera dituen lanak. Merkatalgo izendegia, aditz laguntzailea etab. Ipar Euskaldunak ere ez ditugu baztertu nahi izan. Haritschelhar jaunak zuberotar pastoral eta herri-literaturaz mintzaldi bikain bat egingo du. Euskaltzaindiaren asmo bezala Batasuna ere sartu dugu. Euskara biziko bada eta ez iraungo badu, Batu beharra du. Batasunaren beharrez aisa ohartzen da kulturgintzan eta euskalgintzan dabilena. Bailera honetan Z. Argia, Anaitasuna eta alfabetatze saioei esker, gogor ari da tinkatzen; jadanikia hamabost irakasle Euskaltzaindiaren Irakasle tituloa lorturik du. Ikusmen honetatik Patxi Altunaren hitzaldia oso aberatsa izango da. Mitxelenarena berriz, zer esanik ez dago, denok dakigu oso ona dela. Bilboko Antropologia Astean erabili zuen gai bera du: Hizkuntza eta kultura. Xabier Kintanarena ere egun eguneko gaia dugu. Kultura eta teknika bideetan sar dadin euskarak bizkortu egin behar du. Eta Kintana dugu arlo honetan gehienik saiatzen den langilea.
Urola bailera bakar samarrik gelditzen ari ahal da?
Ez dugu uste bailera hau bakartzen ari denik, nahiz eta beronek komunikabide kaskarrak eduki. Zenbait joera "azpeitiarkerizkoak" bai duela bitxikeria hutsean gelditzeko arriskua. Eta gaurko egoera eta problemei atea erabat ixteko mania. Gandiaga poetak arazo du bere poema, "Errezera goaz. Ta errezenera. Azkenean folklore hutsa izango gara: geure akerdu bat baina inondik ez geu. Herri zahar bat bazen, halako ohiturak zituen... ta iguin bat gehiago". Sakon honetan. Funtsean horixe nahi bait dute zenbait burjes ttipik: gure kultura guztia gizartearen dinamika eta problemetatik erabat urrutiratu. Euskara Batuari "mamuak" eta "simboolak" ikusten dizkiote. Baina beren sendietan, beren semealabengan, beren emazteengan eta beren senarreengan eguneroko ostatua duen erdarak ez dituzte batere izutzen. Euskalduna fededuna izan behar du; baina fededuna ez da euskaldun izatera beharrarazten.
Lehen Saiakera hauek jarraipenik izango ahal dute?
Bai noski. Udazken aldera hasi eta era honetako beste zenbait lan eratuko dugu. Hirigintzaz, Ekologiaz, Arteaz, Historiaz etab. Apaiz gazte batekin harremanetan gaude ondorengo beste Saiakerak prestatzeko. Aipatu dizkizugun gai hauetaz, zenbait elkarte lan asko egiten ari da. Lan guzti hauek bildurik, aldian aldian saiakera modura eratu eta tajuturik agertu nahi ditugu. Luzarora begiraturik ari gara eta noski gero eta jende gehiagoz kontatzeko modua izango dugula uste dugu.
Asmo egokiak dituzte gaurko gure solaskide hauek; kulturgintzan arretaz beterik jo ta ke ari dira. Izango dute zereginik franko, haitzurka askoren beharra dauka gure kulturak, tarteko belartxarrak itoko ez badu. Pizgarri zaizkigu honelako ekintza guztiak: egun hoietan gure ahalegin guztiak egingo ditugu Sailakera hauetara egunero etortzen.
ERRIALDE
1

Gaiez\Kultura\Kulturgintz
Gaiez\Kultura\Ekitaldiak\Besteak
Pertsonaiaz\ZINKUNEGI1
Pertsonaiaz\AROZENA5
Egileez\HERRIALDE1\Kultura

Azkenak
‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Bakioko jaietako gau bateko egitaraua bertan behera utzi dute, sexu erasoen eta borroken gorakadagatik

Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]


Plastikoaren kutsadura mugatzeko itun baten negoziaketan ari dira NBEko herrialdeak Genevan

Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.


600.000 milioi euro inbertitu ezean, %35eko muga zergak jarriko dizkio Trumpek Europako Batasunari

Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]


Kontrolpean dute Nafarroako baso sutea, eta gobernuak suteak saihesteko neurriak hartu ditu

Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari. 


2025-08-05 | El Salto-Hordago
Plastikoak eragindako kutsadurak 1,3 bilioi euroko osasun gastuak eragiten ditu

The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.


Etxeko atxiloaldia ezarri diote Bolsonarori, 2023an estatu kolpe bat ematen saiatzeagatik

Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]


Bilboko Konpartsek “gustu guztientzako” 600 ekintzatik gora antolatu dituzte

Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko". 


2025-08-05 | Mikel Aramendi
Gero eta fede gutxiagorekin esanda: ‘No More Hibakusha!’

Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.

Iazko Bakearen Nobel... [+]


Gaza osoa okupatzeko erabakia, atzeratuta

Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]


Sendo eta dotore

Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.

-------------------------

Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]


Poloniak berriz ireki du Pablo Gonzalezen kontrako prozesu judiziala

Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.  


Konstituzioa aldatu eta betiereko presidente bihurtzeko ateak zabaldu ditu Nayib Bukelek

Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.


20.000 sinadura bildu dituzte txosnak Euskal Herriko ondare immaterial izendatzeko

Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]


Sarek eta Etxeratek mobilizazioak egin dituzte Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan

Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte. 


Eguneraketa berriak daude