Lehen liburua zenuen Bidean-etik, orain Superbotereak-era. Liburu-segida bat dela esango zenuke? Ala oso diferenteak dira?
Bietatik pixka bat. Errezeta liburu bat egitera nindoan berez, baina denborak egin du, nahi gabe, asmoz aldatu eta aurrekoaren segida tonua hartzea. Eta orain pentsatzen dut horrela izan behar zuela, Bidean-en osagarri. Irakasle lagun batek [dagoeneko liburua irakurri duenetako batek] esan dit batak bestea elikatzen duela, eta ados nago. Azkenean, Bidean-ek proposatzen duena da hausnarketa prozesu bat abiatzea, printzipio batzuen inguruko eztabaida sustatzea; eta bigarren liburuak, Superbotereak-ek, praktikotasun batetik heldu nahi dio gaiari. Azken horrek ironia eta umore gehiago dauka, eta praktikora jotzen dugu gehiago. Baina ez du esan nahi instrukzio liburu bat denik, ezta gutxiago ere. Pista batzuk eman ditzake, ordea.

Bidean-en eskatzen zenion lidergoa hartzeko irakurle zen irakasleari. Bigarren honetan zer da eskatzen duzuna?
Lidergoa partekatzeko, ez baitago lider bakar bat. Badaude lider pedagogikoak, lider administratiboak, umorean lider direnak, sentiberatasunean... Denen ekarpenetatik etorriko da proiektua. Eta, gero, eskatuko nuke abiatzeko eskola-proiektu bat, eta ilusioz heltzeko, eusteko. Eta kutsatzeko, ilusioa kutsakorra baita. Ilusio hori zabaldu dadila eskoletan, klaustroetan eta hezkuntza-komunitateetan.

Hitzaldi eta mintegi ugari eman dituzu azken urteotan, asko Bidean liburuaren aitzakian. Ziur sortuko zirela kezka batzuk parte-hartzaileen artean. Galdetuko zizuten nola egin planteatzen duzuna.
Hori izan da liburua idaztera bultzatu nauen lehen arrazoia. Baina ez nator erantzun zehatz eta definitibo bat ematera. Guk, hemen, Larraulgo eskolan, modu bat bilatu dugu nola horri erantzuteko, baina horrek ez du esan nahi gurea beste eskoletan erabilgarria denik. Finean, haur bakoitza da metodoa, eta haur batekin balio duenak bestearekin ez du balio. Lan egiteko modu batzuk badaude oinarrian, hala uste dut, eta galderari erantzuten saiatu naiz liburuan, modu orokorrean. Baina esandakoa: formula ezin da errepikatu. Norberak bilatu behar du berea. Uste dut irakasle ororen lana dela nola galderari erantzun nahi izatea.

Bigarren arrazoi bat ere egon da liburua idazteko, eta agian horregatik ere egin nahi nuen barre. Hala eraldatzen ari garen eskolok, pauso sakonak edo ia drastikoak eman ditugunok eta aldatu garenok, batzuetan epaituak sentitzen gara. Ni neroni sarri sentitu naiz horrela, etengabe justifikatu beharrean bezalaxe. “Zuenean erraza da”, “oso eskola txikietan soilik balio du”, “eta gero zer?”, “maila emango al dute?”... Nekeza zait.

Gutxiespen sentsazioa?
Bai... Eta honekin [liburua seinalatu du] erantzun nahi dut ezetz. Onartutako eta probatutako kontua dela, ondo bideratutakoa, balekoa, kontrastatua, ja urte batzuk badirela horrela gabiltzala. Liburu hau bada “posible da!” aldarrikatzeko modua.

Ez dagoela errezeta magikorik diozu, haur eta eskola bakoitzak behar duelako bere metodologia propioa. Baina eman zertzelada batzuk: nondik hasiko ginateke eraikitzen?
Liburuan diot etxea teilatutik hasteko. Oso ponposo geratu daitekeen arren, uste dut horrelaxe dela: amestu, pentsatu nolako eskola eraiki nahiko zenukeen, nola lan egin nahiko zenukeen... Zeren ondoren errealitateak kimatuko du proiektua, eta jaitsiko zaitu lurrera, errealitateak egingo du proiektua lurtar. Baina hasi teilatutik eraikitzen, baikortasunez eta irribarrez.

Izena jartzea, lehenbiziko lana.
Hori da lehen urratsa, bai. Gurean horrela gertatu zelako, e. Larraulgo eskolan, aldaketa ez zen erabaki bat izan zuritik beltzera; bageneraman prozesu bat, oso natural garatu zena. Baina gakoa izan zen izena jartzea proiektuari, nahiz orduko hartan ezer erredaktatuta ez zegoen, ezta eraikia ere. Izena ipintzeak ilusioa eragin zuen gugan, eta gogoz eutsi genion.

Erredaktatu zenutena eskola-proiektua izango zen, hezkuntza-proiektua baino gehiago. Bi kontzeptuak argi bereizten dituzu liburuan.
Berdinak izan daitezke zenbait kasutan, baina nik desberdindu egiten ditut, eta ez dut bata bestea baino garrantzitsuagotzat jotzen. Hezkuntza-proiektua izango da, segur aski, eskola batean dagoen dokumenturik garrantzitsuena. Baina diferentziatzeko esango nuke oraina dela hezkuntza-proiektua, orain eta hemen egiten ari garena jasotzen duen dokumentua, eta eskola-proiektua izan daiteke etorkizunerako zerbait, proiektu, ilusio edo norabide bat. Eskola-proiektu gisa ulertzen dut nik eskola osoarentzat den proiektua, hasi haurtzaindegitik eta ikasle zaharreneraino.

Askotan aipatzen den horma da curriculuma. Mugak ipintzen dituela-eta, irakasle eta hezkuntza komunitatearen kezka eta kexarako motibo da sarri. Liburuan ez duzu gehiegi sakontzen horretan, baina bai aipatzen duzu.
Adibide argigarri bat: hemen, gure bailaran, hainbat eta hainbat eskola eta ikastetxe daude, eta ziur nago denok dugula oinarrian curriculuma, eta denok esango dugu curriculumarekin egiten dugula lan. Eta, aldiz, oso eskola diferenteak aurkitu ahalko dituzu. Zer esanik ez bailara honetatik aterata. Orduan, bietako bat: edo baten batzuk engainatzen ari gara, edo curriculuma malgua da eta interpretatu daiteke. Nik bigarren horren aldeko apustua egiten dut. Ez dut pentsatzen inor gezurretan ari denik, baizik eta modu diferentetan uler daitekeela, eta bakoitzak ematen diola bere zentzua, bere aberastasuna. Ez dut egin nahi curriculumaren defentsarik, baina bai uste dut malgua dela. Are gehiago, bere xedapen orokorretan esaten du eskola bakoitzak autonomia osoa daukala curriculuma aberasteko; guk hori egiten dugu, horrela ulertzen dugu.

Beste horma bat-edo, atsekabe ugari eragin dituena: Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Hezkuntza Legea.
Ni gehiago naiz barrura begiratzen duen horietakoa. Kanpo-faktore asko daude, eta argi dago horiek ere eragina dutela. Uste dut Hezkuntza Legearen prozesu honek irakasleongan ere ezkortasun bat eragin duela, pentsatzen zelako adostasun zabal batetik zerbait aberatsagoa aterako zela. Eta ez da gauzatu uste genuena, baina prozesuan bertan uste dut asko ikasi dela, eta ondorio positiboak ere aterako direla, eztabaida ugari egon baitira, eta ekarpen ugari bildu.

Begira, Hezkuntza Legea ez da aldarrikapen bat, baizik eta beharra. Euskal Herrian daukagu premia gure hezkuntza marko propioa izateko, zatituta egongo ez dena administratiboki. Haurrei esaten badiegu kooperatu behar dutela, elkarrekintzan eta elkarreraginetan aritu, ezinbestean helduok izan behar dugu horretarako eredu. Oraingoan ez da Hezkuntza Legea loratu, baina jarraitu beharko dugu haurrentzat eredu egokienaren bila.

Gomendio bat: irakurri Hik Hasi-k argitaratu duen monografikoa, Biharamunerako koordenatuak.

Bidean liburuari izena eman zion Larraulgo zuen eskolako eskola-proiektuak. Orain, Superbotereak. Badirudi haurrari eman diozula foku gehiago. Zera nabarmentzen duzu: helduek haur bat daramatela barnean, eta haurrek ez dutela heldurik... zorionez!
Haurrek heldu bat eramango balute barruan, jada errealitatera jaitsiko lirateke. Lehen, proiektu batekin amesteko esan dugunean, horixe da haurrek egiten dutena. Gero, helduaroan sartu ahala, errealitatera jaisten gara eta gutxiago amesten dugu, gutxiago eraikitzen dugu, askoz ere apurtzaileagoak gara. Hortik doa ideia. Saiatu naiz haur ginenean geneuzkan superbotere batzuk identifikatzen, pista moduan erabiltzeko guk gure eskoletan. Superbotere gehiago ere izan daitezke, beste hamarnaka, hamaika.

Sarreretako batek [hiru ditu] ematen dio gorputza liburuan superbotereak nabarmentzeko erabakiari. Lagun baten mezua dago tartean. Bere seme-alabari “gabeziak” ikusi dizkiotela eskolan, oso jatorra dela azpimarratzearekin batera.
Azken horrek orekatuko balu bezala... Sarrerako testua idazten amaitzen ari nintzenean jaso nuen lagunaren mezua, eta gidoia guztiz irauli zuen. Une horretara arte asmoa nuen errezeta liburua idazteko, eta planteamendua idatzita neukan. Bada, egindako sarrerako testua pikutara bota beharrean, erabaki nuen hor uztea, akatsa ere agerian jartzeko, ikus dadin zein zen nire inertzia. Bigarren sarrera ere ez zen ongi atera. Hirugarrenean bai, pozik geratu nintzen. Benetan inertziak desaktibatu eta ikasleen superbotereak ikusarazi behar ditugula argi ikusi nuen.

Gabeziak, helduok ez bagenitu bezalaxe.
Begirada kontua da. Segun eta nola begiratzen duzun, gabeziak superbotere gisa ere ikusi daitezke. Markatua daukagu ikasle estereotipatu bat, eta orduan, horretara heltze bidean, gabeziak azaleratzen dizkiogu. Eta gabeziak ikusi behar dira, guztiok baititugu. Are gehiago, interesantea da ditugun gabezien jakitun izatea. Baina baita ikasleek dituzten eta norberak dituen superbotere horien jabe izatea ere. Horregatik aldarrikatzen dut aldaketa bat eskoletan; hau da, ikasle bakoitzak bere superboterea garatzeko eskolak sortu behar ditugula. Begirada aldaketa: zenbat falta duen baino, egiten duen horretan zentratzea, edo hori behatzea gehiago.

Gure eskolan ditugun tailer edo gune askotan nire gabeziak azaleratzen dira; beste batzuetan nire indarguneak identifikatzen ditut. Eta haurrek ere berdin. Aurreko liburuan ere aipatzen nuen: haurrak dira, ez dira inozoak. Baina hori ona da, eta norberak identifikatzen duenean zein gabezia dituen eta zein indargune, ikaskidea gutxiago epaitzen du.