Zer egiten du komunikatzaile batek planetario batean?

Zientzia eta teknologiaren munduan bada nahi bat: orain arte egin izan den guztia gizarteari kontatzea. Gizakiak jakin behar du zientzialariak ez direla laborategian gauza arraroak egiten ari diren pertsona arraroak. Zientzialariak gizartearen arazoekin arduratzen dira, izan minbiziaz, izan erradiazioaz, edozertaz. Dena dago lotua: espazioan inbertitzen denak itzulera du gure gizartean. Eta hori kontatzeko erronka komunikazioan gabiltzanok dugu. Laborategietako ingeniari eta biologoek asko dakite haien proiektuez, baina ez da nahikoa jakitearekin, ongi kontatzen ere jakin behar da. Planetarioa da jakintza hori hedatzeko guneetako bat.

Zer da izar eskola bat?

Zerua ezagutzeko baliabide motibagarri bat da, eta zeruaren bitartez, hainbat gai azaldu ditzakegu, historia eta mitologiatik hasita. Gure burua aintzinako arbasoen garaian koka dezakegu, haiek zeruan zer ikusi zuten eta zeruak nola inspiratu zituen ulertzeko. Gaur egun ez dugu apenas zerura begiratzen, baina gure inguruan sortu dugun guztia pentsamendu horietatik dator, gizakiak gizaki denetik galdetu diolako bere buruari nor den eta zertan ari den mundu honetan. Izar eskola, beraz, oso baliabide transbertsala da, eta bertan sartzen dira filosofia, historia, mitologia, zientzia, fisika, distantziak, eskalak, astronautika…

Nor da hartzailea?

0tik 99 urtera arteko eskola da. Egia da lan egunetan eta goizez eskaintzen dela, astelehenetik ostiralera, eta beraz, eskolatik datozen ikasleak izaten dira gehienak. Baina izaten dira 3 urteko haurrak (horiek dantza eta antzerkiaren bitartez ikasten dute), 16-17 urteko gazteak, helduen irakaskuntzan dabiltzanak, etxeko langileak, jubilatuak… goiza pasatzeko modu dibertigarria da, eta ez dago inorentzat mugatua. Izar Eskolaren eskaintzan, azkenean, proiektatzeko hautatzen den pelikulak mugatzen du saioaren adina.

Nola irakasten da zerua? Jolasa omen da oinarri.

Bai, baina kontuz jolas hitzarekin: halakoetan lasterka ibili eta saltoka aritzeko espazioa irudikatzen dugu, baina hemen jolasa beste modu batean egiten da. Badago formatu estandar bat: pelikula bat jartzen da hasieran, eduki eta gai ezberdinekin. Ondoren, zeruaren azterketa egiten da, egunean egunekoa: azaroaren 10ean etortzen bazara azaroaren 10eko zerua ikusiko duzu. Horrek errealitatearekin lotzen zaitu, planetarioan ikusitakoa gauean etxetik ikusi dezakezulako, lainorik ez bada. Bukaeran gaurkotasuneko gaiak lantzen dira. Jolasa pelikularik ez dagoen tarte horretan egiten da: hizlariak galderak proposatzen ditu, publikoarekin interakzioan dabil, eta harreman berezia sortzen da. Hor dago jolasa.

Zergatik da garrantzitsua eduki horiek barneratzea?

Oso azkar bizi garelako, eta laguntzen duelako bizi garen munduari testuingurua jartzen. Uste dut, modu xumean, jatorrira eramaten gaituela. Etxean garbigailua pizten badugu ez da magikoa delako, baizik eta norbaitek bere buruari galderak egin dizkiolako. Hor sartzen da argia, eta argia unibertsoaren sorreratik heldu da. Galderak egiteko tresna da, dena datorkigun bezala ez dezagun jaso, zalantzan jar dezagun. Espiritu kritiko hori da niri gustatzen zaidana.

Gure espezieak asko begiratu dio zeruari.

Asko, eta duela urte gutxira arte, beti. Duela 600 urte, gerrarik ez bazen, zer zegoen egiteko afaldu eta gero? Zein zen plana? Etxeko atarian solastu eta izarrak ikusi, ez zen besterik. Kultura eta zientzia, batzuetan, desberdintzat hartzen ditugu, baina kultura zientifikoa jasotzea eta horri balorea ematea da gure xedea.  

Lurrari begira gaude, zerura begira baino gehiago?

Lurrera begira goaz, telefonora begira. Hiru edo bost urteko haurren galderetan ikusten da gu baino askoz ere lotuagoa daudela inguruarekin, orokorrean. Badakite esnea ez dela sortzen supermerkatuetan, behietan dagoela.

Galdu al da espazioarekiko lilura?  

Gerra hotzaren garaian izugarrizko interesa egon zen, inoiz egin gabeko hori zelako gizakiaren hurrengo helmuga, lurretik ateratzea. Beharbada, orain arte hori lausotu da, baina aurten, zorionez, ilargira iritsi zeneko 50. urteurrenarekin, badugu aukera interesa pizteko. Espazioa, lehen, bakar batzuen kontua zen. Orain enpresa pribatuak hasi dira eremu horretan, eta horrek esan nahi du edonork duela aukera espazioa pixka bat ukitzeko, e-do-nork. STEM programan, planetarioan, CanSat proiektua garatu dugu, eta horren bitartez Euskal Herriko 80 ikasle baino gehiagok sortu dute haien satelitea, lata baten tamainakoa. Eta jaurti dugu, Los Arcoseko zirkuituan. Kilometro batera bota dugu, eta atmosferako datuak bidali dizkigu. Lehenago oso gutxiren eskutan zegoen, baina gaur egungo gazteek haien eskuez egiten dituzte sateliteak. Horrek, urte gutxira, sekulako iraultza ekarriko du mundura. Hor dago gaur eguneko lilura.