Koma baten indarra
Alemania, 1870. Erich von Wolf kimikariak hosto berdeko barazkiak aztertu zituen, bakoitzak zenbat burdina zeukan ondorioztatzeko. Ikerketaren emaitzak koaderno batean idatzi zituen eta zerrenda horretan espinakak garbi nabarmendu ziren: 100 gramo espinakatan 35 miligramo burdina zeuden; burdin iturri oparotzat ditugun dilistetan, aldiz, 8 miligramo inguruan dabil. Egin kontu!
1929ko hasieran, AEBetan, Elzie Crisler Segar marrazkilariak sortutako Popeye pertsonaiaren komiki tira argitaratu zen lehenengoz. Komikiak Thimble Theater izena zeukan orduan. Jatorrian marinelak Bernice izeneko oiloaren burua igurtzita lortzen zuen aparteko indarra. Baina 1932an ezohiko energia iturria aldatu zuen Segarrek: handik aurrera espinakak janda lortuko zuen super boterea.
1929ko kraxak piztutako krisialdiaren ondorioz, 1930eko hamarkadan haurren anemia asko hazten ari zen; Popeye eta bere lagunen abenturak haurren elikadura hobetzeko kanpaina ezin hobeak ziren. Gerora bere neskalaguna izango zen Olive Oyl pertsonaiak oliba olioa kontsumitzearen aldeko kanpaina sotila izan zitekeen, baina ez zuen eragin handirik izan. Popeyeren espinaka latek ordea, bai. Barazki horren ekoizpenak eta salmentak gora egin zuen nabarmen; 2006ko ikerketa batek baieztatu zuenez, Popeyeren marrazki bizidunak ikusi ondoren, haurrek askoz errazago jaten dituzte espinakak.
1937an, beste kimikari alemaniar batek, Werner Schuphanek, berriro aztertu zituen barazkien osagaiak, eta espinaken burdin kantitatea 100 gramoko 3,5 miligramo ingurukoa zela ondorioztatu zuen. Von Wolfek lortutako emaitzaren hamarrena zen gutxi gorabehera eta horregatik ondorioztatu zuen beste kimikariari koma bat jartzea ahaztu zitzaiola edota datu horien transkripzio edo kopiaren batean galduko zuela funtsezko koma hori. Baina ordurako datu okerrak egiak baino indar handiagoa zuen.
1981ean Terence J. Hamblin immunohematologo ingelesak artikulua argitaratu zuen British Medical Journal aldizkarian, espinakek duten burdinaren mitoa behin betiko hautsi nahian. Burdin kantitatea pentsatutakoa baino hamar aldiz txikiagoa zela azpimarratzeaz gain, giza gorputzarentzat burdina hori xurgatzea oso zaila dela azaldu zuen: berez, hemoglobinarik gabeko produktuen burdina xurgatzea ez da erraza eta, gainera, espinakek dituzten oxalato gatzek, kaltzioak, magnesioak eta zuntzak are gaitzagoa egiten dute lan hori. Espinakek orotara duten burdinaren %2-7 soilik xurgatzen dugu. “Popeyek burdina nahi bazuen, hobe zukeen espinaka potoen latorria mastekatu izan balu” idatzi zuen Hamblinek.
Ez zuen bere helburua lortu eta egun, oraindik, espinakak burdin iturri nagusitzat jotzen dituzte askok. Eskerrak, burdin ekarpenik egin ez arren, beste propietate onuragarri asko dituztela.
AEBek eta Israelek kudeaturiko erakundeak ez du Suitzako ordezkaririk ezta helbiderik bertan eta horregatik abiatu du egitura desegiteko bidea Suitzako Zaintza Agintaritza Federalak. Gazarako Israelek kontrolaturiko "laguntza" bideratzen dabil GHF fundazioa, soilik lau... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Lanez lepo harrapatu dugun arren, eskuzabal hartu gaitu Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak; elkarrizketarako aurrez adostuta genuen denbora luzatzen utzi digu, luze jo baitu solasaldiak. Karguan urtebete egin duelarik, berrikuntzaz aritu gara Begoña Pedrosarekin,... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak iragarri duelarik hainbat ikastetxe eta zonaldetan sukaldeak jarriko dituztela, EHIGE gurasoen federazioak dio gaur egun catering-enpresen esku dauden eskola-jantokietako eredua bera aztertzea eta bestelako kudeaketa bat bultzatzea dela... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Israelek AEBetako enpresa bati eman dio laguntza humanitarioa banatzeko ardura, eta NBEk salatu du laguntza banaketako irudiak “oso larriak” direla. Israelek defendatu egin du banaketa sistema. Jakinarazi dute asteazkenean ez dutela laguntza humanitariorik... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
2009an sortua, euskal sukaldaritza tradizionala sustatzea du helburu Ja(ki)tea elkarteak, abeltzain, laborari edota arrantzaleen jarduna nabarmentzearekin bat. Hamaika modura egin dakieke aitortza, eta oraingoan liburu berria plazaratuta azaldu die elkarteak esker ona,... [+]
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Mireia Centeno Gutierrez psikopedagogoak haurren elikaduraren inguruko zenbait gako eman ditu; hala nola jatera behartzeak eta jakiak debekatzeak dituen ondorioak aipatu ditu.
Uda da sasoirik oparoena baratzean. bai, behintzat, udaberrian ereintza eta landaketa lanak egin badira. iazko uda ez dadila errepikatu desio dute elikagaiak lurrean eta zeruari begira lantzen dituzten laborariek. Izan ere, batez beste %45 uzta txikiagoa jaso zuten. Datu hori... [+]
Aurten ez dut aparteko ilusiorik San Ixidro egunerako. Ez dut girorik aurkitzen. Ingurura begiratu eta giro ospela. Burua lanean jarri behar izan dut epeltasun bila, eta hara non, azaldu zaizkit gure gazten zain hilabeteak daramatzaten lagunen irribarreak. Bihotza epelxeago dago... [+]