Esloganak eta politika
2001eko irailak hamaikako atentatuen ostean. Urgentziaz. Susan Buck-Morss-ek Thinking Past Terror idatzi zuen. Liburu hark ez zuen hizkuntza eskubideez jarduten. Ezta hizkuntz politikaz ere. Mendebaldeko ezkerrari kritika egiten zion. Ez zituelako etxerako lanak eginak islamaren inguruan. Bere burua munduaren zentrotzat zeukalako. Bidegurutzeen garaietan. Krisietan. Buck-Morss-en bulkada imitatu beharko genuke eraldaketan parte hartu nahi dugunok: izan hizkuntz eskubideen militante, hiztun kontzientziatu, euskaltzale, kontseilari, guraso, aiton-amona, parlamentari, irakasle, pertsona ala Nafarroako lehendakari.
Zeren «hegemonia hesituta dagoenean, paisaia politikoa erasotzen denean, esanahien konplexutasunerako tolerantzia txikia dago». Eta konplexutasun hori gabe. Irakurketa kokatuak eta zehatzak egin gabe. Ez dago aurrerapauso posiblerik. Ordea, absente nabarmen bat da hori Nafarroa Garaiko –eta EHko– ia debate guztietan, konplexutasuna: dosierrak ez ditugu taxuz lantzen eta aztertzen, askoz erosoagoa eta praktikoagoa zaigu hiru-lau-bost hamarkadaz eslogan berak errepikatzen aritzea. Eta bitartean pasatzen dira ikasturte berriak, matrikulazio kanpainak, euskararen erabilera txostenak, araudiak.
Demografia eta hizkuntz eskubideak
Edozein politika publiko eztabaidatzen hasi aurretik begiratu beharko genioke demografiari.
Nafarroako populazioa nabarmen zahartzen ari da duela 35 urtetik. Horren ondorioz, helduen eta zaharren kopurua gero eta handiagoa da, haurrena txikiagoa –familien %26ak soilik dauzka haurrak–. Emakume bakoitzeko haur tasa 1,46koa da, hazkunde nulua izateko 2,1koa beharko luke. Etorkinik gabe Nafarroaren populazioak behera egingo zuen duela urte batzutatik. Eta afera da etorkin gero eta gutxiago jasotzen ari dela herrialdea. 2014-2029 biztanleen estimazioa %-0,2koa da (Nafarroako Estatistika Institutua).
Lurraldean aplikatuta, Iruñerria populazioa irabazten ari da. Iruñerriaren zentrotik kanpoko lurraldeak populazioa galtzen ari dira. Datuok Nafarroak dauzkan hiru erregimen linguistikoetan aplikatuta hauek dira ondorioak: 1991an Eremu euskaldunean populazioaren %10,91 bizi bazen, 2011an %9,25 bizi zen; Eremu mistoan %52,28tik %56,39ra igo da; Eremu ez euskaldunean %36,81etik %34,37ra. Datu hauek ez dute kontuan hartzen 2017ko ekainean 44 udalerri eremu ez euskaldunetik mistora pasa zirela. 40.000 biztanle gehiago, beraz, 400.000 biztanle dauzka eremu mistoak (Nafarroak, denera 644.000 biztanle dauzka).
Euskararen fightak Iruñerrian gertatzen dira, demografikoki, ekonomikoki eta sozialki dinamikoena den eremuan: han dauzka euskarak hiztun gehien, han daude sortzen diren hizkuntz politikako kalapitak (izan Iruñeko haur-eskolekin zerikusia dutenak, izan Zizur Txikiak eremu mistotik irten nahi duela, izan eskola bateko gurasoek A eta D ereduaren lerroak bi zentro ezberdinetan nahi dituztela, izan euskalgintzaren A ereduarekiko mespretxu historikoa).
Adinari begira (Inkesta soziolinguistikoa 2011) –eta berriz ere gogoratuz haurrak direla piramideko tarterik txikiena– 5-14 tartekoen %30 dira elebidunak, 65 urtetik gorako %7,91 diren bitartean. Eta elebidun hartzaileak %16,46 dira 5-14 tartean eta %6 65 urtetik gorakoen artean. Erdaldunen datua plastikoagoa da: 5-14 tartean %51 da elebakarra, 65tik gorakoen artean %84 den bitartean. Euskara gazteen hizkuntza bat da, haurrena.
Datu plastiko bat: Iruñeak 16 urtetik gorako 169.000 biztanle dauzka. Horietatik 15.000 (%9,1) elebidunak dira, %9,3 elebidun hartzaileak, %81,7 erdaldun hutsak.
Ondorioa: lana
Demografiarekin bezala, eta xehetasunez, aztertu beharko genituzke hizkuntzaren orainarekin zerikusia duten ardatz guztiak –erakunde publikoekin ditugun harremanetan zenbateraino erabil dezakegun, NUPen, Lanbide Heziketan, merkataritzan, transmisioak nola funtzionatzen duen, hirigintzarekin ze harreman duen–. Horien guztien eboluzioak landu ostean, geurearekin antza izan dezaketen gizarte elebidunak begiratu beharko genituzke (Valentzia, Balear uharteak bereziki, baina baita EAE, Katalunia edota Galiza). Hango aziertoak gurean nola lan ditzakegun pentsatu.
Ondoren soilik jorratu beharko genuke etorkizunean nahiko genukeena, ze diskurtso eta estrategia nahi ditugun nora iristeko. Ostantzean, lema berriak asma ditzakegu, baina errealitatea eta jende xeheak euskaraz eta hizkuntzen ikasketez dituzten praktikak eta errelatoak beste toki batzuetan pentsatu eta zabalduko dituzte: ez euskaratik eta ez euskaraz.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Nafarroako aldaketaren gobernua legealdiaren azken txanpan sartu den honetan, euskalgintzako hamaika ahots urgentziazko oihua zabaltzen ari dira: denbora amaitzen ari da. Nafarroa eta nafarrak hiru mailatan zatitzen eta sailkatzen dituen Euskararen Lege baztertzailea bertan behera uzteko eta lege berria idazteko azken aukera du gobernu honek. Zonifikazioa gainditzeko “orain da momentua”, diote. Urriaren 27an manifestazioa deitu dute Iruñean.
Osasunbideko deialdietan, lehiaketaldian 40 puntutik euskarak 4’29 puntu eman beharko lituzke eremu euskaldunean, eta 2’73 puntu eremu mistoan. Baina euskararik jakin gabe ere 39 puntu lortu daitezke, beste merezimendu batzuekin. Beraz, praktikan, ez da betetzen euskarari buruzko foru dekretu berriak dioena.
"Nafar hegoaldeko uzta euskarari puzka" kanpainaren bidez, Errigorak 2013tik 2018ra 800.000 euro bideratu ditu Nafarroa hegoaldeko euskalgintzara. Errigoraren sorreratik bost urte igarota, atzera begiratu nahi izan du diru horrek zertarako balio izan duen ikusteko. Bideo honetan jasotzen da ibilbidea:
Urriaren 27an, 17:00etan egingo den mobilizazioaren nondik norakoen berri eman du Kontseiluak. Berau osatzen duten ordezkariekin batera agerraldia egin du Paul Bilbao idazkari nagusiak. Mobilizazioari amaiera emango zaion lekuan izan da agerraldia, autobus geltokiko belardian, hain zuzen ere.
Euskarabideak 150.000 euro bideratuko ditu, urriaren 1etik abenduaren 31ra bitartean hasiko diren ikastaroak abian jartzeko.
2017ko ekainaren 9an 44 udalerri sartu ziren Nafarroako eremu mistoan. Urte batzuk lehenago beste hiru sartu ziren. Denak euren borondatez sartu ziren. Hala ere, lehengo dinamikari jarraitu diote, oro har, oraindik eremu “ez euskaldunean” izanen balira bezala.
Euskararen ofizialtasuna Nafarroa osora zabaltzea "ezinbestekoa" da lege proposamenaren helburuak betetzeko bidean. Hori da Kontseiluak Iruñeko Kondestable Jauregian larunbatean egin ziren jaldunaldietatik atera zuen ondorio nagusietakoa.
Iruñean datorren larunbaten, hilaren 29an, UEUk euskararen ofizialtasunaz antolatutako jardunaldietan azalduko ditu ELAk Euskararen Legea aldatzeko talde parlamentarioei luzaturiko neurri zehatzak.
"Hizkuntza eskubideak bermatzeko Legearen bidean" jardunaldia antolatu du UEUk Kontseiluaren laguntza eta Euskarabidearen babesletzarekin. Bertan Nafarroako zonifikazioaren ondorioak alde juridiko batetik aztertuko dira alde batetik, bai eta ikuspegi historikoa, arlo administratiboa, soziolinguistikoa eta euskararen garapenerako trabak ere.
