Pattarra eta gudua ez dira bateragarriak
Karansebes (Errumania), 1788ko irailaren 17a. Arratsaldean Austriar Inperioko osteak hirira iristen hasi ziren, turkiarrei aurre egiteko asmoz, Errusia eta Turkiaren arteko gerran austriarrak lehenengoen aliatuak baitziren. Armada herrialde askotako 100.000 kide inguruk osatzen zuten. Serbiarrak, kroaziarrak, errumaniarrak, poloniarrak, hungariarrak... Inork gutxik ulertzen zuen ofizial austriarren hizkuntza, alemana.
Abangoardian husar talde bat bidali zuten lehenik, osteek kanpatuko zuten eremua ikuskatzera. Etsaien arrastorik ez eta pattarra saltzen zuen ijito familia bat besterik ez zuten aurkitu. Upel batzuk erostea erabaki zuten eta, infanteria errumaniarreko lehen soldaduak elkargunera iristerako, husarrak mozkor-mozkor eginda zeuden. Eta ez zuten asmorik geratzen zitzaien pattar apurra errumaniar egarriekin partekatzeko. Hitzez ezin ulertuta, mutur joka hasi ziren. Liskar betean, norbaitek airera tiro egin zuen. Une horretan ofizial austriarrak iritsi izana ez zen mesedegarri izan; “Halt! Halt!” (Geldi! Geldi!) oihuka hasi zirenean, soldaduei “Allah” esaten zutela iruditu zitzaien eta, turkiar musulmanak zirelakoan, nagusien kontra su egin zuten; haiek berdin erantzun zuten.
Hura zen panorama zalditeria iritsi zenean. Eta itxura guztien arabera etsaiak zirenen aurka eraso egitea erabaki zuten. Zaldizkoen erasoa ikusi zutenean, etengabe iristen ari ziren infanteriako osteek ere berdin pentsatu zuten: zalditeriako kideak turkiarrak zirela. Eta, jakina, haien kontra su egin zuten.
Hainbat orduz, austriar osteak talde txikietan sakabanatu ziren, ustezko etsaia alde guztietan, elkarri tiroka. Baina zenbat eta tiro gehiago, orduan eta indartsuago alegiazko turkiarrak. Eta azkenean ihes egitea beste erremediorik ez zuten izan.
Handik bi egunera otomandar osteak, benetakoak, Karansebesko zelaietara iritsi ziren eta 9.000 gorpurekin egin zuten topo.
Historialari askok zalantzan jartzen du Karansebesko gudua benetan hala gertatu zen. Batetik iturri askotan jasota dagoela eta iturriak koherenteak direla onartzen dute. Baina guduaren lehen aipamena handik 40 urtera egin zen austriar aldizkari batean, eta iturririk fidagarrienak, A. J. Gross-Hoffinger-ek, ia 60 urte geroago jaso zuen gertatutakoaren berri. Denbora tarte horiek, ezinbestean, distortsioa eragiten dute. Pattarrak ere bai.
Iratzar eta Olaso Dorrea fundazioek antolatu duten erakusketa ibiltaria ezin izango da Zarauzko areto publikoetan ikusi. Udalak argudiatu du errelato "partziala" eta "ideologizatua" eskaintzen duela. EH Bilduren lokalean paratuko dute azkenean.
Idatzi duen eleberriko pertsonaia mirestera heldu da Juan Luis Larraza Lakuntza (Etxarri Aranatz, 1950), eta, beharbada, mitifikatu ere egin du. Han eta hemen, eta, oroz gain, Nafarroako Artxibategiko agirietan Luis L(e)izarraga kapitainari buruzko datu bakanak bildu, Pello... [+]
Duela mende erdi frankismo gotorrenak bere aurkako ahotsak isilarazi nahi izan zituen ETAko eta FRAPeko bost militante hiltzen. 1975a zen, eta irailak 27 zituen. Baina alderantzizkoa lortu zuen, eta zenbaitek nahi luketenaren kontrara, askatasunaren aldeko borrokalari gisa... [+]
Nagyrev (Austro-hungariar Inperioa), 1911. Zsuzsanna Fazekas emagina hungariar herrixkara iritsi zen. Bere egitekoaz gain, medikuntza, kimika eta beste alor askotako oinarrizko ezagutzak zituenez, eta Nagyreven ez medikurik eta ez apaizik ez zegoenez, berehala eragin handia... [+]
Zaragozako unibertsitateko ikerlari talde batek Castellets (Mequinensa, Zaragoza) aztarnategian ehortzitako 25 indibiduoren DNA aztertu dute, eta emaitzak Communications Biology aldizkarian argitaratu dituzte.
Brontze Aro amaierako komunitate horren familia egiturei buruzko... [+]
Vichamako (Peru) aztarnategian, arkeologoek 3.800 urte inguruko estatuatxo berezi bat aurkitu berri dute. Caral zibilizazioaren azken arokoa da, eta bi apo irudikatzen ditu.
Aztarnategi bereko hainbat hormairuditan gosetea, lehortea eta, finean, ingurumen krisiari lotutako... [+]
Londres, 1940ko irailaren 7a. Hegazkin alemaniarrek hiria bonbardatu zuten, Britainiar Uharteen eraso masiboa abiatuta. Edo, bestela esanda, blitz-a hasi zen.1941eko maiatzera arte luzatu zen eta, amaitu zenean, britainiar lehen ministro Winston Churchillek “su artean... [+]
Kosmetiko enpresak azalerako kremaz hornitzen zuen Dachauko kontzentrazio esparrua. Naziek presoekin esperimentuak egiteko erabili zuten krema mota bat, eta 80 eta 90 preso artean hil ziren horren ondorioz. Enpresak ikerketa “independente eta osatua” jarri du martxan.
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori,... [+]
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Arantzaren buruko loreek ez zuten arantzarik, Arantzaren bizitzak, ordea, asko. Emakume izatearekin batera, jaiotzetik batzuk. Besteak gaztetatik eransten joan zitzaizkion, komisarian torturak ezarriak, Burgosko prozesuan eta kartzelan, arantza horiek denak patriarkatuak... [+]
50 urte dira Francoren diktadura garaiko azken bost fusilamenduetatik. Jon Paredes, Txiki eta Angel Otaegi ETAko kideak, eta Sánchez Bravo, Humberto Baena eta Ramón García Sanz FRAPekoak. Txikiren abokatuetakoa izan zen Magda Oranich, mende erdia eta gero... [+]
Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu... [+]
Gatazka politiko bat egon da azken 60 urteetan Euskal Herrian, eta horrek izan du bere bertsio biolentoa, ETAk bideratu duena, zeinari Espainiako Estatuak errepresioz eta estatu-terrorismoz erantzun dion. Sei hamarkadetan, ordea, biolentzia horiek ez dira berdin ikusi izan... [+]