Inprimatzaile baten premia, ekuazioetako ikurren jatorria
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Leiden (Herbehereak), 1637. René Descartesen Metodoaren diskurtsoa, mendebaldeko filosofiaren funtsezko obretako baten lehen edizioa inprimatu zen Jan Maireren inprimategian.
Obrak Geometria izeneko atala zuen. Atalaren izenburuak garbi adierazten duenez, eta liburua gainbegiratzen duenak egiaztatuko duenez, orrialde horietan ekuazio ugari sartu zuen filosofo frantziarrak. Eta horrek hainbat buruhauste sortu zien inprimatzaileei. Garai hartan, erliebedun letra tipografikoak hitzak, lerroak eta, beraz, orrialdeak osatuz ipintzen zituzten. Hortaz, gehien erabiltzen ziren tipoen ale gehiago behar zituzten. Eta beharra areagotu egiten zen testuari erantsita ekuazioak inprimatu nahi zituztenean. Ekuazioetako ezezagunak adierazteko alfabetoko lehen letrak erabiltzeko ohitura zegoen: a, b, c... Testuetan erabilienetakoak ziren hizkiak, hain zuzen.
Letra ohikoenen eskasiari konponbidea eman nahirik, ekuazioetan alfabetoko lehen letrak erabiltzea ezinbestekoa ote zen ala edozein hizki erabili ote zitekeen galdetu zioten Descartesi. Hark erantzun zuen ekuazioetan letrak sinboloak besterik ez direla, berdin diola bata edo bestea erabili. Egilearen baimenarekin, inprimatzaileak gutxiago erabiltzen ziren letrak erabiltzea erabaki zuen. Alfabetoko azken letrak multzo horretan zeudela ikusita, ordura arteko ohiturari buelta eman zioten, eta alfabetoko lehen hizkiak erabili ordez, azkenetara jo zuten.
Horregatik erabili omen dira harrez geroztik x, y eta z ekuazioetako ezezagunak adierazteko. Omen, kondaira egiaztatuko duen frogarik ez dagoelako. Gainera, beste teoria batzuek diote hizki horien erabileraren jatorria, x letrarena hain zuzen, antzinakoagoa dela: Amin Malloufek Samarcanda liburuan dio jatorria Omar Khayyam matematikariarengan dagoela, hark XII. mendean, xhay (ezezaguna) hitza erabili zuelako, eta x hitz horren laburdura litzatekeelako. Baina Malloufek errealitate historikoa eta fikzioa nahastu ohi ditu bere lanetan, eta bestetik Khayyamek ez zituen bere obrak latindar alfabetoan idatzi. Horregatik, batzuek diote arabiarren ezaguera matematiko zabala Europan sartu zenean eta tratatu matematikoak europar hizkuntzatan itzuli zituztenean hasi zela x erabiltzen, horren frogarik ere ez dagoen arren. Florian Cajorik A History of Mathematical Notations lanean dio, jatorri arabiarraren teoriak ez duela inolako sinesgarritasunik eta azalpen logikoena Descartesena dela (eta badakigu logikak nolako garrantzia duen filosofia kartesiarrean).
Dena den, Descartesen beraren hitzak erabiliz, “egia ikertzeko, ahal den neurrian, gauza guztiak zalantzan jarri behar dira”.
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Drop Site News hedabideak (botere-abusuak mundu mailan agerian jartzeagatik ezaguna) argitaratutako ikerketak interneten bilakaeran kezka sortu beharko lukeen joera baten adierazle den albistea argitaratu du. Facebook, Instagram eta WhatsApp-en jabe den Meta multinazionalak [+]
Orain NLP hizkuntza teknologietako euskal enpresak euskarazko testuen korpus handi bat jarri du sarean, Hizkuntza Eredu Handien (LLM) eta Adimen Artifizialeko ekimenen biltegi nagusia den Hugginf Face baliabidean. ZelaiHandi du izena.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".
Gaztetxo bati lehen mugikor adimentsuak eskaini beharko liokeena zer izan beharko litzatekeen hasi naiz pentsatzen. Nork daki, beharbada ordenagailuetarako Luberri edota Txikilinux sistema eragile libre euskaldunak sortu ziren bezala, mugikorretarako garatu liteke Linage... [+]
Tea App edom Tea Dating Advice delakoa ustez emakumeak online sortutako zitetan babesteko sortutako app bat da (edo izan da). Bere funtsa zen emakumezkoek online ligatzeko plataformetan ageri diren gizonezkoak etiketatzea hitzordu edo topaketa txar, susmagarri edo ez... [+]
Egungo bizimoduan “pertsona bat gailu bat” mantra bete dela argi dago. Gailu barik ere bizi daiteke, eta oso ondo bizi, baina aukera hori gutxi batzuen luxua eta/edo hautua bilakatu da.
Ezagun batek semeari lehen mugikor adimentsua eman behar ziola-eta, zenbait... [+]
Osakidetza lanean ari da Asisa aseguru-etxe pribatuaren filial baten Quantus Skin sistema osasun-zentroetan ezartzeko, 1,6 milioi euroko inbertsioa eginda. Adituek kritikatu egin dute adimen artifizialeko sistema hori, emaitza "eskasak" eta "arriskutsuak"... [+]
Gazteak dira, jaiotzetik aro digitala baino ez dute ezagutu, eta hiperkonexioaz eta estimulu jarioaz nekatuta/nazkatuta amaitu dute. Gutxiengoa dira, baina garbi dute sare sozialen zurrunbilotik ihes egitea hoberako izan dela: "Ez da alarmismo kontua, baina jakin behar dugu... [+]
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
DIPCko bere bulegoan izan da elkarrizketa. Argazkilaria lanean hasi denean, arroparengatik desenkusatu da [kirol-jertse bat dauka jantzita]: “Ez nintzen gogoratzen elkarrizketa genuenik”. Baina Elhuyar aldizkariarentzako dela eta, gustura egingo omen du. Euskaraz... [+]
Hautsak harrotu ditu azken orduetan Interneten WeTransfer zerbitzu oso praktiko eta erabiliak iragarri dituen erabilpen baldintza berriek, abuztuan jarriko direnak indarrean. WeTransfer da oso fitxategi (edo fitxategi multzo) handiak bidaltzeko modu bat. Ez dira kabitzen e-posta... [+]
Ez naiz buruan ideia hau darabilen bakarra, asko gara munduan Whatsapp eta Telegram mezularitza aplikazioak hartzen ari diren botereaz kontziente bide hori jorratu nahi dugunak.
Familia, lagunak, komunitateak, lana, komunikabideak... Mezularitza aplikazioekin dena dugu... [+]