Harrizko herri hau

  • Agurain ez dago dagoen tokian kasualitatez. Nor ez da noizbait Aguraindik pasa? Iruñera bidean, Bilbora doala, edo etxera bueltan. Ez dago Aguraina propio joan beharrik, non dagoen jakiteko. Agurainen ez da biderik bukatzen, bera dago bidean. Ez dago ezkutuan hurbiltzerik. Beti begira, beti zelatan, beti zain, ortzi-mugan norbait ikusten duenetik bere harrizko besarkadan estutzeko bezainbeste gerturatzen den arte.

Erregearen Ataria kalea, gure bidearen abiapuntua. (Arg: Pedro Tapias/ Baskimagen)
Erregearen Ataria kalea, gure bidearen abiapuntua. (Arg: Pedro Tapias/ Baskimagen)
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Artzainak eta ehiztariak, Nafarroa zein Gaztelako erresumek bidalitako gerlariak, kontrabandistak eta aduaneroak, merkatari eta erromesak. Guztiek ikusi dute Agurain lautadan sartzean eta guztiak ikusi ditu Agurainek, gerturatu ahala. Horregatik dago Agurain dagoen tokian. 
 
Duela 5.000 urte abeltzainak arabar ekialdeko lautadako muinotik pasatzen ziren, abereak udako mendi-larreetatik neguko larre lauetara eramateko. Agurain inguruan eraikitako trikuharriak dauden lurralde beretik. Urteen eta mendeen joan-etorriak basoak larre eta soro bihurtu zituen eta larre eta soro haien artean marraztu zuten erromatarrek Bordeletik Astorgara eraikitako bidea, Iter XXXIV galtzada. Galtzada zahar haren harriak hartzen dituzte oraindik ere hankapean San Adriango tuneletik, Santiagora bidean, Aguraindik pasatzea aukeratzen duten erromesek. 
 
Erregearen plana 
Baina Agurain ez da beti harrizkoa izan. 1200. urtera arte Nafarroa izana, Gaztelako erresuma Agurainen jabe egin zen urte hartan. Laster jabetu zen Alfonso X.a Jakintsua Donostiara bidean beste geltoki bat behar zuela eta 1256. urtean hiribildu forua eman eta Hagurahin herrixka Salvatierra bihurtu zuen. Ordukoa da herrian sartzeko zeharkatu beharreko harresia, eta ordukoak horretarako dauden zazpi ateak. Bisita, erregeak bezalaxe, Erregearen Ataritik sartuta has dezakegu. Lurrak ilargia bezala, San Juan enparantzako gotor eliza erraldoiak plazara erakarriko gaitu. Haren XV-XVI. mendeetako horma sendoek eta leiho estu eta urriek argi erakusten dute eliza ez zela meza entzuteko bakarrik erabiltzen. 
 
Elizaren parean, ezkerreko kaletik gora segitzen duen arkupe handi ilara luze bat ikusiko dugu, eta haren ondoan beste bi kale. Gaztelako erregeak Kantauriko portuetarako bidea, txirrindulari lasterketa bat balitz bezala, gurdiz egun bakar batean egin zitezkeen etapetan banatu zuen. Guardia, Vitoria, Segura, Villafranca, Salvatierra… Izen propagandistikoaz gainera, herri horietako askok egituran ere badute elkarren antza: herriaren alde banatan egon ohi diren elizen parean elkar aurkitzen duten kale luzeek osatzen dituzte. 
Hiru kale daude Agurainen. Erdikoa, Nagusia. Gurdian pasatzeko adinako zabalera du, eta bertan daude herriko etxe dotoreenak. Ezkerrekoa Zapatari kalea da, eta eskumakoa berriz, Harategien kalea. Azkeneko horretatik gora abiatu aurretik, elizaren bestaldean, harrizko koxkahandi batzuen atzean dagoen auzunean erreparatu dezakegu. Ez da akaso begira egoteko ikusgarria, baina aguraindarrok Urdai Gutxi izenez ezagutzen dugu herriko txoko hori. Hori zen Aguraingo judutarren auzoa, eta bertan dago harresiaren beste zazpi ateetako bat. Erregea bezala sartu, eta judutar bat bezala aterata, harresiaren inguruan bi kilometroko osteratxo polita eman daiteke, atzera Erregearen atarian azaldu arte.
 
Harategien kalea 
Jende eta kotxe gutxi ibili ohi da Harategien kalean, eta bukaera arte ez dago ez taberna ez dendarik. Zenbait txokotan mende batzuk atzera egin dela imajinatzea ez da zaila. Kalearen hasiera enparantza bat da berez, herriko besteak bezala, foruarekin lortu zuen azoka ospatzeko baimena baliatzeko erabilia garai batean. Baina kalean behera abiatu orduko, harrizko hormek estu hartuko gaituzte. Eskumatara, lekaimeen komentu erraldoia. Ate gainean herriko armarriaren alerik zaharrenetakoa duela. Beheraxeago, kantoira iritsi aurreko azkeneko etxea, Alargunena. Hori da Agurainen dagoen eraikin zibilik zaharrena, 1564. urteko sutea baino lehenagokoa baita. Bideak ez zituen merkatari eta erromesak bakarrik ekarri: urte hartan 600 lagun baino gehiago hil omen zituen izurrite beltzak. Eta suak, akaso, izurrite beltza hil zuen. Alargunen etxea omen zen ordura arte Agurainen zegoen harrizko etxe bakarra, eta horregatik iraun omen zuen zutik. Sutearen ondoren, ordea, harrizko harresiak behera egin zuen, suak erretako egurrezko etxeen lekuetan harrizko etxeak eraiki ahala. Horien artean, plazara iritsi aurretik ikus daitekeen hamarrenak jasotzeko etxea. Armarri txikiko hiru galburuek salatuko dute. 
 
Iparraldeko atea
Konturatzerako kaleak elkarrarazten dituen beste gotor eliza izango dugu begien bistan, eta guri begira. San Juanena bezalaxe, Santa Mariaren hau ere XVI. mendeko eliza gotikoa da. Eliza-atarira sartu gabe, eskuma aldeko paretan ondo begiratuz gero, zerealen azoka ospatzeko prestatuko txokoa ikusiko dugu. Argi ikus daitezke horman izenak, parean zakuak jartzeko prest: trigo, cebada, alolva... Eliza-atariaren ezkerralderantz pausoa luzatuz gero, berriz, Aguraina sartzeko jatorrizko Iparraldeko Bidea ikusi daiteke. 
Iparraldeko hau zen Gipuzkoatik, Aratz eta Aizkorri mendien artean dagoen San Adriango tunela zeharkatuz zetozen erromesek herrira sartzeko erabiltzen zutena, eta dutena. Haien bideari jarraituz, Azkarragatarren etxe dotorearekin egingo dugu topo lehenengo, eta armarri handi eta landuak dituzten etxe mordoxka batekin Kale Nagusian aurrera egin ahala, berriz ere San Joan plazara hurbilduz.  
 
Agurainen, olbeak
Olbeak. Oholbeak. Izen hori hartzen dute Agurainen etxeen arkupeek. Euskal Telebistan eguraldiaren iragarpena ikusi ohi duenak ongi daki neguak hotzak izaten direla hemen, baina Ekik ere ederki berotzen gaituela udan. Azoka egiteko eraiki zituzten aguraindarrek lehenengo olbeak.
 
Olbea bezala, asko dira Agurainen euskaraz gorde diren hitzak. Sarda eta eskuara erabiltzen dituzte esaterako, aguraindar erdaldunenek ere, belarretara joateko. 
 
Herriko jira bukatzear, kaleetan barrena ibili den bisitaria jabetuko zen jada aguraindarron euskaraz bizitzeko gogoarekin. Agurain Euskal Herriko beste herriren batekin alderatu beharrean duela 50 urteko Agurainekin alderatu duenak, argi ikusiko du zenbat egin duen aurrera gure hizkuntzak gure herrian. XX. mendea bertako euskal hiztunik gabe hasi zuen herriak, eta gaur egun %50 euskalduna edo ia euskalduna da. 
 
Arrautza bat zapata artean
Olbean gora Zapatari kalean abiatu eta segituan egingo dugu topo eraikin gorrixka dotorearekin. Ez dago Aguraingo Udaletxea arrautza bat bezala baina hobeto deskribatzerik. Barruan XIII. mendeko gorringoa duen arrautza-azala da udaletxea. San Martingo eliza zaharra babesten duen oskola. 
 
Eliza horren atarian ospatu ziren Hagurahin zaharreko lehen bilerak, eta bere hormen kontra eraiki kartzela, biltegi eta bestelakoak, XIX. mendean eliza eta inguruko gehigarri guztiak teilatu bakarrarekin estali ziren arte. Duela urte gutxi batzuk eraberritua, merezi du benetan bisita egitea, eta horretarako nahikoa da Kale Nagusian dagoen turismo bulegoan aukeren berri galdetzea. Bisita bukatzeko modurik onena? Harrizko herria ezagutu eta gero, aguraindarrekin nahastu eta tragoxka bat hartzea.
 
Ordura arte! 

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Araba
2025-06-13 | Aiaraldea
Kalean bizi den jendearen errealitateari kolektiboki erantzuteko, harrera sarea

Ondo Etorri Laudio Harrera Herria sortu dute, kale egoeran bizi diren pertsonen “bidelagun” izan eta “mugimendu arrazista zein xenofoboen aurka” borrokatzeko. Eskualdeko ikuspegiarekin landu nahi dute gaia, eta “lanean” jartzeko deia egin... [+]


Arabako Herri Unibertsitatea: Krisi eko-sozialaren inguruko laborategi bizia abian da

Noizbehinka aipatu ohi da zientzia, edo hobe esanda akademia, gizartetik urrunegi dagoela. Gauzak honela, aditu eta arituen arteko distantzia ahalik eta txikien izatea da jasangarritasunaren zientziaren zioetako bat. Jasangarritasunaren arloan aritzen garen zientzialariok... [+]


Adin txikiko bat taldean bortxatzea leporatuta hiru gizon ikertzen ari dira Arabar Errioxan

Hiru gizonetatik bi adin txikikoak dira eta epaitegian deklaratu dute. Hirugarrenaren bila ari dira.


Jende andana bildu da Gasteizko Korda espazioaren desalojoaren aurkako manifestazioan

Ehunka lagun mobilizatu dira asteazken arratsaldean Gasteizko Alde Zaharreko kaleetan barrena, Korda espazioaren desalojoaren aurka. Manifestazio amaierako hitzartzean, goizeko desalojoan ertzainek buruan zauritu duten Kordako kidea jada etxean eta "ondo" dagoela... [+]


Ertzaintzak “biolentzia handiz” hustu du Gasteizko Korda espazioa

11:30ean burutu du Poliziak desalojoa, atea rotaflexarekin ireki eta barruan zeuden pertsonak aterarazi ondoren. Ertzaintzak pertsona bat zauritu du buruan eta furgoneta batean eraman du. Herritarren "babes itzela" eta Ertzaintzak erabilitako "biolentzia handia"... [+]


Arrazakeriaren eta pobreziaren aurrean “ardura” hartu eta erreminta berriak garatzera deitu du Gasteiz Anitzak

Dozenaka eragilek babestutako agerraldi jendetsuan, kezka agertu du auzoetan mezu xenofobo eta baztertzaileak indartzen ari direlako herritarren artean. Herrigintzak “zailtasun eta erreminta falta handia” duela uste dute, baina gatazkei elkartasunetik eta saretuz... [+]


Correos enpresa publikoko langileak, Axa aseguru pribatuen komertzial bilakatuta

Correosen bidalketa zerbitzuan "kaosa" eta "kolapsoa" nagusi den bitartean, enpresa publikoak Axa aseguru etxearekin akordio bat iragarri berri du. Ekainaren 1erako, Correosek Espainiako Estatu osoan dituen 800 bulegoetan Axaren aseguruak egin ahal izango dituzte... [+]


"Kolapsoa" Correos-en
“Emakume askok mamografia egiteko hitzordua galdu dute ez dutelako gutuna garaiz jaso”

Correosen “kaos” egoera salatu zuen Gasteizko LAB sindikatuak apirilaren 16an. Hilabetetan bidalketak “kolapsatuta” egon direla jakinarazi zuen, eta Alde Zaharra, Salburua eta Santa Luzia auzoetarako soilik 10.000 posta bidalketa zeudela pilatuta... [+]


Hitzik gabe

AZETangana! eta Mark Duti
Non: Tira IV jaialdia, Gasteizko Korda espazioan eta Gaztetxean.
Noiz: maiatzaren 10ean.

-----------------------------------------------------------
 
Etxebizitza eta elikadura egituren aldeko Tira jaialdiaren laugarren edizioa dugu gaur... [+]

Lan heriotzak ez normalizatzeko deia zabaldu du Aiaraldeko Greba Batzordeak

Dozenaka lagun elkartu dira gaur arratsaldean Aiaraldeko Greba Batzordeak (SOS Aiaraldea) Tubos Reunidoseko lan heriotza salatzeko deitutako mobilizazioan. Laneko heriotzen "odolustea" salatu eta egoera ez normalizatzeko deia luzatu dute.


2025-05-29 | Hala Bedi
Zahartzearen negozioa agerian utzi dute Gasteizen

Zaharren egoitzen negozioa salatzen duten iragarkiak jarri dituzte Gasteizko hainbat markesinatan. Iragarkiok "Gizarte Ondoezerako Foru Erakundea”-ren sinadura daramate.


Fusionatuko diren bi ikastetxeren proiektu berria argitzeko eta adosteko eskatu diote gurasoek Jaurlaritzari

Gasteizko Adurtza eta San Ignacio ikastetxeek fusionatuta hasiko dute 2026-2027 ikasturtea, baina eskola berriaren proiektua eta plangintza falta dutela salatu dute gurasoek, beraien ekarpenak noiz eta nola egin jakin nahi dutela. “Parte hartu nahi dugu, guretzat... [+]


Eguneraketa berriak daude