ETXEA LORATZEN


2003ko martxoaren 23an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Loregintzak gero eta arreta gehiago eskatzen du gure gizartean, etxe lorategien kultura gero eta zabalagoa da, mintegietan dabiltzan lorazainek bide honetan laguntzen dutelarik. Gutariko askok du balkoi edo terrazak landarez hornitzeko ohitura.

Etxeko lorategia eratzeko garaian ordea, baldintza asko hartu behar dira kontuan. Oso garrantzitsua da dokumentazio egokia izatea. Segidako lerroetan oinarrizko aholkuak ematen saiatuko gara, gure lorategitxoa eraikitzeko asmotan bagabiltza, ezustekorik ez dezagun izan. Gainera, askok hala uste badu ere, ez da beharrezkoa lur-sail handien jabe izatea lorategi eder batez gozatzeko, txoko asko dira aproposak landareak ezartzeko.
Lehenik eta behin, aukeratutako landareak landu behar dugun ingurunera ondo egokituko direla ziurtatu behar dugu, eta gero noski, dagokion zaintza berezitua burutu.

Beti ere, landareen beharrei erreparatu behar diegu: batzuk itzala behar dute, besteek gune eguzkitsua, haizea edo izozteak jasan ezin dituztenak ere badira. Lanean hasi aurretik liburuetan laguntza bilatzea komenigarria da eta lorazainek ere gustura aholkatuko gaituzte. Honek guztiak, antolaketa txiki bat egitea eskatzen du, ingurune harmoniko bat lortzeko asmo zehatzarekin abiatu behar dugu. Naturaren zatitxo bat etxe ondora ekarriko dugu.


LURRA.

Oinarrizkoa da landareentzat, euskarri izateaz gain, bertatik jasotzen baitituzte hazkuntzarako hain beharrezkoak diren elikagaiak. Jatorri organikoa (animalia edo landare hilen deskonposizioz sortuak) edo inorganikoa izan dezake (disolbatzeko errazak diren mineralak). Askotan gertatu ohi den bezala elikagaiak agortu daitezke lur horretan, batez ere, landareak lorontzietan badaude. Orduan, lurra berritu edo ongarriak gehitu behar dira.

Turba edo landare humusak dira komenigarrienak. Etxeko lorontzietan kafe hondarrak edo errautsak botatzeak landareen hazkuntza erraztuko du. Bestelako ezaugarriak ere oso baliagarriak dira landarearentzat, lurraren egitura eta trinkotasuna, adibidez. Horregatik landarearen arabera, uraren drainadura handiagoa behar izatekotan, hondarra edo bestelako harritxoak gehitu beharko dira.
Ur-hornidura garrantzitsua dela esan beharrik ez dago. Etxeko landareetan bereziki premia handiagoa da, lurrinketa ere handiagoa baita. Beraz, egunero loreak zaintzeaz arduratu beharko dugu, elikagaiak eta ura eguneroko beharrizanak baitira.


LANDARE PARASITOAK.

Hauen bisita ere izaten dute etxeko landareek. Hau gainditu beharreko beste oztopo bat da. Landarearen osasun egoeraren arabera, parasitoak errazago edo nekezago agertuko dira; zenbat eta landare ahulagoa, parasitoak agertzeko orduan eta erraztasun gehiago. Beraz, landareak osasun egoera onean mantentzeko zaintzak egokia izan behar du, bakoitzaren baldintza egokienak ondo ezagutu behar dira: argitasun maila, ongarriak, tenperatura, izozteekiko erresistentzia, noiz loratzen den... Eguneroko jarraipena ezinbestekoa da. Hostoak, kimuak… egunero begiratuz, landare ale bera eta albokoaren parasito bidezko erasoa eragotzi dezakegu, garbituz, erasoa pairatu duten atalak ebakiz… Erasotzailea, onddo, bakterio, birus edo intsektu ziztrinen bat izan daiteke eta hauek eragingo dituzte gaixotasunak.

Oidio gaixotasuna onddo batek sortzen du eta ezaguna da gure landareen artean. Hauts zuri baten moduan azaltzen da hostoak estaliz. Lehenbailehen erauztea komeni da eta onddoen aurkako substantziaren bat erabiltzea ez litzateke txarrerako izango.
Intsektuek ere asko erasotzen dute landarea, plaga moduan azaltzen dira askotan. Landare zorriek, adibidez, landareen izerdia hurrupatzen dute. Erasoa larria bada, intsektizida erabil daiteke, bestela xaboidun ur pixka batekin garbituz konpondu dezakegu arazoa. Euli zuriaren erasoak ere ezagunak dira. Kaltea euli zuriaren larbek egiten dute hostoetan. Lehenengo susmoak izan orduko erabili behar da intsektizida eta kontu handia izan beste aleak ez kutsatzeko. Erasoa oso larria bada, inongo dudarik gabe, inausketak egin behar dira.


LANDARE BERRIEN HAZKUNTZA.

Ohikoena lorategietan landare ale berriak gehitu nahi izanez gero, mintegietara hauen bila gerturatzea da. Baina, lorategiaz bete-betean gozatu nahi badugu, guk egin ditzakegu hasierako prozesu horiek guztiak. Aukera bat baino gehiago dago. Haziak ereitea da ohikoena, adibidez urteko landareak badira. Erreboilo edo errizomak erabiliz, jatorrizko landarea kontu handiz erauzi behar da, sustrai lodi horiek kontu handiz ebaki behar dira laban zorrotz batekin. Aldaskak ebakiz ere lortu dezakegu landare ale berria, hauek berehala hasten baitira sustraiak botatzen. Edozein etxe balkoietako geranioarena da adibide garbia. Ale berria sortzeko azken prozesu honetan, hormonak erabil daitezke sustraiak errazago garatu ahal izateko. Beraz, aukera zabala eskaintzen digu naturak, espezie eta barietate piloa ezagutzeko aukera

Aiako Landare Berezien Azoka
Martxoaren lehenengo asteburuan, landare berezien lehenengo azoka egin zen Aiako Iturrarango Lorategi Botanikoan. Euskal Herria, Frantzia eta Holandatik etorritako mintegi zaleek landareen aukera zabala eskaini zuten, eta bildu zen jendetzak nahi adina landare erosteko aukera izan zuen euren balkoiak mimoz apaintzeko. Hogeita hamar inguru mintegi zale bildu ziren eta hauek ia laborategi lanen modura, espezieen inguruko barietateak garatzen eta berreskuratzen espezializatuta daude. Loredun landare ikusgarriak topa zitezkeen. Adibide asko bururatzen zaizkigu: kameliak, azaleak, orkideak, lirioak, "paradisuko hegaztia" deitzen zaien landare loredun ederrak…eta baita bestelakorik ere, usaindunak esaterako, labanda, erromeroa eta menta, adibidez. Zuhaitz eta zuhaixketan ere aukerarik bazegoen, baita fruta-arbolak edo bonsaiak ere.

Aiako inguruneak ere paisaje ezin hobea eskaintzen du, Lorategi Botanikoa Pagoetako Parke Naturalaren bihotzean kokatuta baitago. Interpretazio zentro modura erabiltzen den Iturraran baserriaren ingurumarian, lorategia dago. 2.500 landare espezie inguru biltzen dira, munduko puntu ezberdinetan topa daitezkeen espezieak. Batez ere zuhaitz eta zuhaixkak dira.
Pagoetako Parke Naturalak natura eta kultura kontu handiz uztartzen ditu. Giza presioa hain nabarmena izan ez den ingurune batean elkar lotzen da dena. Batetik, bere baso aberatsek animalia espezie ugari gordetzen dituzte sekretupean. Egin berri dituzten orein eta orkatzen sartzapenak arrakasta osoa izan dute. Agorregiko burdinoletara bisita egitea ezinbestekoa da, burdinola martxan ikusteko aukera ere izaten baita. Ingurunea ondo egokitua dago bisitarientzat, ibilbideek eta aisialdirako guneek aukera asko ematen dituzte


Azkenak
“Herriak erabaki du Hatortxu Rock 30 aldiz egitea”

26 urtez euskal preso eta iheslariak etxeratzeko aldarria oholtza gainera eraman ondoren, Hatortxu Rock jaialdiak bere azken edizioa egingo du ostegunetik igandera bitartean, Lakuntzan (Nafarroa). Jaialdian bildutako dirua preso sein senideentzat dispertsioak zekarren zama... [+]


Banketxeen mozkinak eta ustezko ezinak

Askotan hitz egin izaten da (dugu) banketxeen inguruan, kritika askoren jo-puntuan jarriz behin baino gehiagotan. Inor gutxi ezagutzen dut banketxeei buruz zerbait txarra esan ez duenik… baina, era berean, inor gutxi ezagutzen dut banketxeen zerbitzurik erabiltzen ez... [+]


2025-07-22 | Nagore González
Maite ditugun pertsonen heriotza

Zenbat min jasan dezake bihotz batek?

Zenbat aztarna sentitu dezake azkenengo bihotz-taupadara arte?

Jaiotzen garenetik, min desberdinak sentitzen ditugu. Desilusioak eta arazoak, gero eta helduago garenean, orduan eta jasanezinagoak bihurtzen dira.

Jolasa bukatzea... [+]


2025-07-22 | Patxi Azparren
Armagintza eta gerrekin eten

Orain dela 39 urte Hego Euskal Herriak, Kataluniak eta Kanaria uharteek ezetz esan zioten NATOri; duela 36 urte lehenengo intsumisoek euren burua aurkeztu zuten Gobernu Militarretan. Garai hartan Gerra Hotzaren izua hedatuta zegoen, blokeen arteko gatazka, gerra nuklear baten... [+]


2025-07-22 | Kote Camacho
Aurtengo baraualdirako jada hamalau lagunek eman dute izena

Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.

Aurten,... [+]


2025-07-22 | ARGIA
Kanakyko independentistek eta Frantziak adostutako akordioa eztabaidatuko dute oinarriek egunotan

Uztailaren 12an akordioa sinatu zuten Kanakyko indar independentistek eta Frantziako Gobernuak Parisen. Negoziatzaile independentistek “akordio historikotzat” jo zuten. Alabaina, independentisten arteko hainbat taldek akordioari buruzko erreparoak agertu dituzte, eta... [+]


2025-07-22 | UEU
Elisa Peredo Quiroz (Maitelan)
“Emakume eta migrante izateagatik ez gaituztela kontuan hartzen hautematen dugu”

Kooperatibismo bat komunitateari begira: lurraldeetako beharrei erantzuteko ereduak zabaltzen jardunaldia izan zen ekainaren 19an eta 20an Usurbilen, Jakinek, Usurbilgo Udalak eta UEUk elkarlanean antolatuta. Praktika kooperatibo eraldatzaileen adibide gisa, besteak beste, [+]


2025-07-22 | Bertsozale.eus
Bertsolaritzaren dokumentazio bilketa sendotzeko aurrerapausoetan

 Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]


Bizkaiko autoeskolek hirugarren greba eguna izan dute astelehenean

Uztailak 8, 16 eta 21 izan dira greba egiteko ELA eta CCOO sindikatuek aukeratutako egunak. Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI) eta soldatak parekatzea eta lanaldiak murriztea eskatzen dute. 


Nerabeak

Gero eta sarriagotan ikusten ditut nerabeak sufritzen. Irakasle naizenetik Bigarren Hezkuntzan, azken urteotan gero eta kasu bortitzagoen aurrean ikusi dut neure burua, eta hortxe batez ere hasten zaigu irakasleoi korapiloa. Nola lagundu nerabeari? Ikastetxean ordu asko... [+]


BSHko langileen gehiengoak onartu egin du sindikatuek eta enpresak adostutako aurreakordioa

Langile batzordeak eta enpresak adostutako aurreakordioak 655tik 609ra murriztuko ditu kaleratzeak, gainerakoak birkokatuko dituzte. Astelehen arratsaldean jakin da langileen %78k babestu dutela akordioa. Nafarroako Gobernuak eta langile batzordeak etorkizunari begira,... [+]


Cesar-Neron kasua

Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]


Ana Sagasti (AZ Ekimena)
“Jasanezina da sanferminetan pixaren kiratsa eta etengabeko soinua”

Alde Zaharreko Ekimeneko Ana Sagastirekin hitz egin du Euskalerria Irratiak, bertako bizilagunek sanferminak nola bizi dituzten ezagutzeko. Bederatzi egunez eta 24 orduz soinua gehiegizkoa eta pixa usaina erabatekoa dela esan du. Jaia eta egunerokotasuna uztartzeko... [+]


Riviera Gaza: euskal ekonomiarako aukera bat?

Bai, eremu horren historia odoltsua da. Pena izan zen hainbeste jende hiltzea eta herri hori modu horretan kanporatua izatea, baina hainbestetan gertatu dira halakoak...! Gizakiok ez dugu erremediorik eta Historiak ez du atzera bueltarik. Egiten ari zirena gehiegizkoa zela... [+]


Donostiako Klasikoa eta Israel-Premier Tech taldea

BDZ Israeli Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak mugimenduko (BDS nazioartean) ordezkaritza bat bildu berri da Donostiako Klasikoa antolatzen duen Oceta erakundeko arduradun batekin. Jakinarazi digu aurten, iaz ez bezala, lasterketara ez dela talde israeldarrik etorriko... [+]


Eguneraketa berriak daude