Zinemaldiko zuzendari bezala zure estreinaldiko urtea izan zen iazkoa. Paco Rabalen heriotza edota New Yorkeko atentatuen ondorioak bizi behar izan zenituen.

Egia da hasiera nahiko tristea izan genuela. Hasiera horrekin iazkoa urte makala izango zela uste genuen, ez baita urtero gertatzen Donostia Saria irabazten duen aktorea hiltzea edota AEBetako izarrak etortzea eragotziko duen atentatu bat gertatzea. Baina tira, azkenean lehengo urteko edizioa arrakastatsua izan zen, film onak ikusteaz gain jendearen partaidetza ikusgarria izan baitzen. Finean zinemaldi batean aktore bat edota bestea etortzea baino garrantzitsuago izaten baita zinea bera, eta zentzu horretan bai komunikabideek eta baita ikusleek ere Zinemaldi ona izan zela esan zuten.

Julie Andrews ez dator. Lanean dago. Warren Beatyrena kolokan dago. Nik uste etorriko dela, baina ez bada etortzen ez naiz gehiegi harrituko. Iaz aurten etorriko zirela esan zutenean, nahiz eta azkenean ez etorri, intentzio onez egiten zutela uste dut. Baina aktore baten lana horrela izaten da: bat-batean lan bat ateratzen zaie eta ezin dute lana nolanahi utzi.

Teknikoki ezin zelako. Bere film bat sail ofizialean lehian zegoen eta horrek aukera hau baliogabetzen zuen. Dena den sariaren merezidun da Harvey Kietel dudarik gabe, eta ez pentsa aurrez saiatu ez garenik saria ematen. Egiteke geratzen zaigun zerbait da. Bestalde AEBek bizi zuten egoera berezi hartan Kietelen jarrera goraipatzekoa da Donostiara etortze hutsagatik.

Bai. Egia esan zinemaldi batek oreka izan behar du gauza guztien artean. Zine industriarentzat zerbitzu bat izan behar du, zine ona eskaini behar dio zine aretora doan ikusleari eta abar. Donostiako Zinemaldiak, bestalde, esfortzu handia egiten du zinema balore berriak aurkitzeko. Zentzu honetan, aurten 1969an urrezko maskorra jaso zuen Francis Ford Coppola ezezagun hari sari bat emango diogu. Horrelako zuzendari gehiago deskubritu nahi ditugu Zinemaldian.

Bai. Nazioarteko beste zinemaldietan akaso Hego Amerikako zinea ez da hain nagusi. Donostiakoan horrela izateko arrazoi logikoa ere bada hizkuntza eta, hortaz, Zinemaldia Ameriketako zine hau Europan sartzeko ohiko atea bilakatu da.

Hego Amerikan bizitzen ari diren egoera ekonomikoarekin lotua dago honen sorrera. Berlineko Zinemaldian sortu zela esan daiteke. Bertan parte hartu ahal izan ez zuten bi zinegilekin topo egin genuen. Beren filmak bukatzeko dirurik ez zutelako zeuden kanpo. Toulouseko Hego Amerikako topaketak burutzen dituztenekin egoera horri aurre egin behar zitzaiola otu zitzaigun eta horrela sortu zen ekimen hau. Bukatu gabe geratzen ziren filmak bukatzeko laguntza bezala; finantzaketa bila dezaten.

Gu oso kontentu gaude. Sei film aurkeztu ziren eta horietako bat sail ofizialean ikusi ahal izango da aurten, beste bat Zabaltegin eta beste bi Made in Spanish sailean. Hortaz, pozik. Donostian gainera beste sei film erantsiko zaizkio proiektuari eta horien artean Euskal Herriko produktore baten lana dago: Koldo Zuazuaren "Ataudes de Luz", hain zuzen.

Bai, baina baita Zinemaldiak kultura zabaltzeko duen asmo argi baten barne. Izan ere, glamourra edota industriari zerbitzua emateaz gain kultura igorle garrantzitsua ere bada Zinemaldia.

Izan daiteke, baina ez da beti horrela izaten. Gainera interes handiak egoten dira pelikula guztien atzetik. Berarekin dugun harremanagatik edota beste edozergatik, Stephen Frears zuzendariak bere azken filma Donostiara ekarri nahi izan zuen, baina produktorak filma Venezian ikusi nahi zuen. Azkenean Venezian egon zen ikusgai eta hortaz...

Zinemaldia bukatu eta urrian jada hasten gara gure filmeen datu basea begiratzen. Datu base horretan aldizkari espezializatuetan edota Zinemaldiak dituen delegatuen informeei esker filmen informazioa osatzen joaten da. Hortik banan-banan interesekoak izan daitezkeen filmak ikusten joaten gara. Zinemaldia ez da hiru egunetan inprobisatzen, lan luzea izaten da.

Izan daiteke, nahiz eta gainontzeko gauzak ez diren deskuidatzen. Atzera begirako onak egin nahi badira, dena den, zikloak eskatzen dituen film guztiak lortu behar dira. Hots, Michael Powellek 40 film egin baditu hauek lortzen saiatu behar gara eta ez da lan erraza izaten. Hortaz, hobe lehenbailehen hastea.

Nik uste jendeak baduela nolabait zine klasikoarekiko gose nabari bat. Lehen telebistan zine mota hau ikusteko aukera bazegoen, baina jada ez da apenas existitzen. Telebistan botatzen diren film klasiko bakarrak «Casablanca» edota «Hirugarren Gizona»ren modukoak dira.

Jakina, hori ere abantaila handia da. Gauzak beste dimentsio batean, beste egitura batekin, beste kalitate batekin ikusteko aukera ematen du zine pantailak eta hori ere asko eskertzen da.

Arrazoi nagusia intereseko zuzendariak diren ustea daukagula da. Eta pena bat da jende askok euren lanak ikusteko aukerarik ez izatea; generazio gazteek, atez ere. Jendeari hauek ezagutzeko parada ematen diegu ziklo hauekin. Arrazoi hau urtero dago presente. Gero, kasuak kasu, beste arrazoi batzuk ere izaten dituzte urte bakoitzeko aukeratuek. Batzuk "X" gaiak jorratzeko joera agertzen dutelako, beste batzuk espresiobide berezia erabiltzen dutelako eta abar. Arrazoi asko hartzen dira kontuan.

Aurten Sail Ofizialean inoiz baino izen deigarriagoak daudela begi bistakoa da. Neil Jordan, Paul Shrader, Chen Kaige edota Aristarain bezalako izen handiak Zinemaldian egotea ez da ohikoa. Baina izen handi hauen ondoan oso ezagunak ez diren Islandia edota Zelanda Berriko filmak ere izango ditugu lehian. Gu, egia esan, oso pozik gaude aukeraketarekin.

Ez. Horrela tokatu da. Ez da egokia esatea, baina izen handiko zuzendari batzuen filmak ez ditugu onartu. Kontua ez da zuzendari famatuen filmak lehian sartzea baizik eta film onak sartzea.

Adibide bat izan daiteke esandakoa egia dela erakusteko. Dena den, istilua handietsi egin zen. Filmari buruz guk ez genuen ezer esan, baina... Normalean film bat aukeratzen dugunean edota ez dugunean aukeratzen ez dugu inongo kritikarik egiten. Egia esan, nahiko gai desatsegina izan zen eta ez dut asmatzen jakitea zergatik atera zen.

Komunikabideetan esan ziren zentzugabekerien artean filma espainiarra zelako Zinemaldian aukeratua izan ez zela esan zen. Sail Ofizialean Leon de Aranoa edota Martin Patinoren filmak aukeratuak izan direla ikustea besterik ez dago , eta mundu guztiak dakien bezala filmak espainiarrak dira.

Nik uste nahita harturiko aukera bat izan zela. Azken finean zinemaldi bat da hau eta, hortaz, zineak izan behar du garrantzitsu. Ahal den heinean gainera, zinea unibertsala den neurrian, batu egin behar gaituen zerbait da, zineak eskaintzen duen pluraltasuna errespetatuz.

Era askotako ekitaldiak burutzen diren arren, nik uste Zinemaldia dela Donostian burutzen diren gauza guztien artean nazioartean oihartzun gehien izaten duena, famatuena. Hirian, hiritarren buruan, bestalde, oso sartua dago irailean Zinemaldia datorrela. Komertzio edota ostalaritzari aberastasuna ere ekartzen dio. Baina nik uste gauza guztien gainetik donostiarrei ilusioa eskaintzen diela Zinemaldiak. Orain urte batzuk Zinemaldi triste bat zegoen Donostian baina hau asko aldatu da. Alaia da oraingoa. Giro bat sortu da; zinera joateko edota izar eta ez izarrak ikusteko.

Horretan bere errua ere izan dezake. Kanpotik etortzen diren zinegile askorentzat deigarria izaten da hiritarrak Zinemaldiarekin zein harreman duten ikustea. Ikusle eta egileen arteko harremana Donostiako Zinemaldian beste inon baino nabariagoa da, eta hori zinegile gehienek gogoko duten zerbait da.

Jaiolekua. Donostiako Zinemaldia eta hiria bat egin dira. Gaur egun ez da zalantzan jartzen Espainiako mailako jaialdirik garrantzitsuena dela eta hori gainera horrela izango da betiko. Bestalde, hiriaren tamaina, jendearen izaera, zinearekiko eta filmeekiko jarrera eta beste hainbat gauza Zinemaldiaren espirituarekin bat datoz.

Bai. Urte txarrak eta urte onak izango dira, ziurrenik. Baina hemendik beste berrogeita hamar urtera Donostiako Zinemaldiak ehun urte beteko ditu.

Lehen aipatu ditugun helburuak, hau da, industriari zerbitzua ematea, balore berriei bideak irekitzea eta hiriari zinea eskaintzea bezalako helburuak, betetzen joaten garen heinean, gure asmoak betetzen goaz, osasun oneko Zinemaldia egiteko.

Egia esan instituzioen aldetik askatasun osoz jokatzeko baimen osoa dugu. Urte hauetan guztietan ez dugu jaso sekula inongo inposiziorik kontzepzio artistikoan. Askatasun osoa dugu.

Aurten epaimahaikideen artean Win Wenders, Mariano Barroso, Mirtha Ibarra edota Ariane Ascaride daude. Denak ere beren arloetan ezagunak eta izen handikoak. Banan-banan hartuta kontrastatua dago horrelako epaimahai batean egoteko euren ahalmena. Euren artean nolako kimika egongo den ez dakigu. Orain printzipioz inork ez du trabarik jartzen, baina askatasun osoz erabakiak hartzeko libre direnez, euren erabakiak komunikabideen kinielekin bat ez etortzea gerta daiteke.

Egia esan Canneseko jaialdiak hau nola lortu duen jakin nahiko nuke. Azken urte hauetan asmatu dute, nahiz eta esan beharra dagoen Cannesera joaten diren film denak onak izaten direla. Zinemaldietan lehena da Cannesekoa dudarik gabe. Berlin, Venezia edota Donostiakoaren gainetik dago.
Dena den, Donostian aukeratuak izaten diren film guztiak dira, aukeratu izate hutsagatik, sari nagusia etxeratzeko kandidatuak. Guretzako denak dira onak eta ez dugu epaimahaiaren erabakietan parte hartzeko desiorik. Ez dugu egin eta ez dugu egingo. Epaimahaiari arautegia baino ez zaio ematen. Erabakia, gustukoa izan ala ez, eurena da.

Bai, baina horretan geratzen da. «Muerte entre las Flores»ek adibidez ez zuen sari nagusia irabazi Donostian eta pena ematen du pentsatzeak orain Joel Cohenek gure saria izan zezakeela esku artean eta ez duela. Baina tira, pena maila horretan geratzen da. Epaia epaimahaiaren eskuetan dago onerako edo txarrerako, eta horrela izaten jarraitu behar du.

Ilusio handia dugu. Ekitaldi nahiko daude. Akaso Ilunben egingo den festa izango da oihartzun handiena izango duena. Hau urtebetetze festa bat bezala ikusten dugu. Bertan zinearekin erlazioa izan duten artistek abestuko dute, Alaskak DJ bezala eginen du lan, Els Comediantsek antzerkia eginen du, euskaraz, Francis Ford Coppolaren omenaldia egingo dugu eta Donostian orain artean ikusi ez den soinu eta irudi espektakulua ikusi ahal izango da. Festa benetan ikusgarria.
Bestalde, 50eko 50ak zikloa ere hor izango da eta baita «Loturak» izeneko dokumental berezi zein interesgarri bat, non Donostiara etorri diren pertsonaia famatu eta mitiko guztiak euren arten izan zituzten edota dituzten erlazioen bitartez lotzen joango diren, inongo off ahotsik gabe. Benetan interesgarria eta ikusleari joko polita planteatzen diona, bera izan beharko baita pertsonaien arteko loturak zeintzuk ziren edo diren asmatu beharko duena.

Robert Mitchum. Benetan maitemindua utzi ninduen. Gauzak esateko zituen erak txunditu egin ninduen. Beti zorrotza zen komentarioetan. Behin jatetxe batean zerbitzari batek argazkia atera nahi zuen berarekin eta ea inporta zitzaion galdetu genion. Ezetz esan zigun, argazkia ateratzera zihoana biluzik jartzen bazen.

Ni bi gauzak naiz, hortaz... zinemazalea txikitatik izan naiz, zineklub eta horrelakoetan sarritan parte hartutakoa. Super 8ko lan batzuk ere egin nituen nire garaian. Dena den, ETB sortu aurretik Donostiako Prim kalean jarri zituzten bulego batzuetan lana eskatzera joan nintzenean galdu nituen eta, hortaz, galduak dira. Tira.
Zinemaldian sartu aurretik ETBn produkzio lanetan egin daitezkeen lan guztietan lan egin nuen Diego Galanek Zinemaldian bere taldeko partaide izateko deitu zidan arte. Eta tira, ordutik hemen egin dut lan.