Zuen dokumentuak oihartzuna izan du euskal politikaren eremuan. Zergatik aukeratu du momentu hau ELAk proposamen berri bat plazaratzeko?
Gure asmoa ez zen proposamen hau une honetan kaleratzea, nahiz eta jakin sindikatu barruan hedapen zabala zuenez ezagutzera ematea normala zela. Fase honetan, gure asmoa, batez ere, barruko eztabaida eta hausnarketa sendotzea zen, proposamen honetan dauden ardatzek sindikatuaren hurrengo urteetako lanaren norabidea adierazi behar dutela uste dugulako. Horrek sindikatuko egitura guztiek ideia hauek bereganatzea eskatzen du. Hala, hainbat eztabaida izan ditugu Nazio Batzordean, kanpoko adituekin ere bildu gara eta hortik atera da zirriborro bat baino gehiago izan bai baina oraindik dokumentu amaitua eta borobildua ez den hau.
Dokumentua lantzerakoan zein egoeratan aurkitzen zen ELA Euskal Herriko gatazkaren aurrean?
Lizarra-Garaziren bidean, 1994-1995 urteetatik hasita, ELAk oso argi izan du bideak zabaldu eta elkarlana bultzatu behar zuela. Akordio horren ostean blokeo egoera bat iritsi da, eta horretan gaude. Horren aurrean ezer ez egiteko aukera genuen, blokeo horren errudun ez garen neurrian. Garai hobeen zain geratzerik bageneukan, eguneroko lan sindikalari ekinez. Guk uko egin nahi izan diogu aukera horri, uste dugulako une honetan ELAri, nazio eraikuntzan konprometitutako erakunde bezala, badagokiola bere ekarpena egitea, jakinda blokeo hori dagoen bitartean ez dela proposamen hau behar adina garatzeko baldintzarik ematen. Hala ere, garrantzitsua iruditzen zitzaigun gure proposamena plazaratzea eta dinamika berri bati ekitea.
Gernikan 1997an ezagutzera emandako ardatzetan oinarritutako urrats berri bat da, beraz.
Dokumentu honetan agertzen diren ideietako asko Gernikako ardatzetan daude. Estatutoa birsortzeko edo birreraikitzeko aukera arrisku bezala ikusten dugu. Ez horretarako benetako aukerarik dagoenik pentsatzen dugulako, argi baitago Estatua birkonkista fasean dagoela eta fronte guztietan horretan ari dela. Estatutoa erregeneratzeko aukera ez da benetako aukera bat, nahiz eta aliantzaren batzuei bidea irekitzeko balio dezakeen. Hala ere, herri honek bizi duen gatazka konpontzeko eta herri honen aspirazioei erantzuteko ez du balio. Ideia hauetan sakontzea eta gure jendeak hau argi izatea garrantzitsua dela uste dugu. Azterketa horrek, noski, ondorio sakonak ditu aukera estrategikoei dagokienez. Hortik abiatu gara dokumentu honetan. Blokeo egoera hausten saiatu nahi dugu, guk esaten duguna jende askok pentsatzen duelako. Gurea ez da bihar praktikan jartzekoa, sindikatu barrura begira hala egingo dugun arren, beste batzuen proposamenekin batera denon artean adostu behar den proposamenaren osagai izango dena baizik. Indar metaketa eta adostasuna behar dira aurrera egiteko, ez bakarrik deklarazio handietan edo azken helburuetan, baizik eta metodologia, prozedurak eta egunetik egunera egin beharreko urratsei dagokienez.
Zein bide egingo du orain dokumentuak?
Datozen asteotan bi mila lagunetik gorako bilerak egingo ditugu, dokumentuari azken ikutuak emateko. Ondoren, beste eragileekin hitz egingo dugu honetaz, nahiz eta egoerak urrats handirik emateko aukerarik ematen ez duela badakigun.
LABek ondo hartu du oinarrizko dokumentu hau. ELA-LAB ardatza berriz abian jartzeko aukerarik ikusten al duzu?
LABek ondo hartu du, oso ondo, baina ez dakigu ondo hartze horrek zenbateraino esan nahi duen dokumentuaren eduki osoa bereganatzen dutenik. Garbiago esateko, bitartekoen gaia funtsezkoa dela uste dugu. Prozesu honi buruzko elkarlanerako proposamen bat egin nahi baldin bada bitartekoen gaia alde batera utzita, guk uste dugu ez goazela inora. Pozten gara LABek dokumentua ondo hartu izanaz, baina bere jarreran ez da azaltzen bitartekoen balorazioa eta gai horren inguruko adostasunik gabe ezinezkoa da elkarrekin bidea egitea. Bestalde, egia esateko, LABekin harremanak oso gaizki daude memento honetan. Maila politikoan ezberdintasun handiak ditugu eta gainera prozesu baten porrotetik gatoz. Halaber, porrot horretatik ateratzen ditugun ondorioak nahiko gogorrak dira. Berriro elkarlanean hastekotan hainbat gauza zehaztu eta adostu behar dira, arrisku berak dituen prozesu batean sartzeko prest ez gaudelako. Bitartekoen gaia garrantzitsua da eta baita mugimendu sindikalak prozesuaren barruan izan behar duen autonomiarena ere, guretzat autonomia osoa izan behar duelako. Gainera, iazko lan hitzarmenen negoziaziotik LABekiko harremanak erabat hondatu dira eta egunetik egunera txarrera doaz, hobetu beharrean. Gu saiatuko gara ahal den arloetan, heziketa iraunkorraren gaian adibidez, bidea elkarrekin egiten, borondatea badaukagulako, baina horiek salbuespenak dira gatazka egoera baten barruan. Lan hitzarmen prozesuan LAB gehiago ikusten dugu UGT eta CCOOrekin batera ELAren aurka, patronalaren aurka baino. Helburua ELA menderatzea dela ematen du eta hori elkarlanarekin uztartzea oso zaila da.
Prozesu berri bati ekiteko gakoa bitartekoen gaia ondo zehaztea da, orduan.
Lizarra-Garazik ez zuen huts egin batzuk falta zirelako, falta zirenak egon izan balira hobe izan arren, eta nahiz eta helburua egunen batean horiek ere egotea izan behar den. Hala ere, prozesu bat abiatzeko guztiak egotea baldintza bezala jartzen badugu gureak egin du. Egon nahi genuenak egon ginen Lizarra-Garazin eta gaur egun ere baliagarria den proposamen bat egin genuen, zilegitasun osoz. Baina agian interes ezberdinak genituen, ez genituen azken helburuak finkatu eta ez zen lan zehatzik egin. Agian, batzuek egonkortasun instituzionala bermatu nahi zuten, beste batzuek Udalbiltza eta antzeko prozesuak indartu nahi zituzten... Gaia konplexua da baina nik uste dut inork ez ziola heldu gure oraingo proposamenarekin markatzen diogun bideari, nahiz eta ez dugun esan nahi guk markatzen dugun bezala heldu behar zaionik. Hala ere, dokumentuan proposatzen ditugun zenbait gairi heldu behar zaiela uste dugu. Lizarra-Garazik prozedimendu bezala gutxi planteatzen zuen eta gehiago zen aldarrikapen bat lan moldeen zehaztea baino. Ez zen aurrerapausorik egin subjektuaren edo lurraldetasunaren gaietan, eta herritaren borondatea gauzatzeko bideak zehazterakoan. Egon ez zirenak berera egon ziren eta berera daude, baina han egon ginenok gai horiei erantzun behar diegu. Lan metodoa eta helburua zehaztea garrantzitsua da aurrera begira. Izan ere, Lizarra-Garazik eztanda egin zuenean argi ikusi zen hasierako adierazpenak ez zuela inolako zehaztapenik izan, orduko puntuan gaudela. Zerbait egin nahi badugu, gauzak zehaztu egin behar dira eta bitartekoen arazoa funtsezkoa da..
Zehaztasun falta bera atzematen al diozue herri kontsulta egiteko proposamenari?
Bai, inork ez duelako ezer zehazten eta hori ezinbestekoa delako aurrera egiteko. Gure proposamenean zenbait puntu zehazten ditugu, oso generikoak izan arren, eta agian horiek dira aspektu eztabaidagarrienak. Guk puntu horien inguruan azaltzen ditugun iritziak besteekin batera jarri eta iritziz aldatzeko prest ere bagaude, beti adostasuna lortzen bada, hori delako lehentasuna.
Ba al da zirrikiturik horretarako?
Su etenaren amaierarekin ETAk beste ildo estrategiko bat zehaztu zuen, eta ezker abertzaleari inposatu egin zaio. Lehen, urteetan, elkarlanaren bilako bidea egin zuten, eta ELA eta LAB aitzindari izan ziren horretan, baina su etenaren ostean ezker abertzaleak dio prest dagoela lana eta zama bere gain hartzeko besteekin ezer egiterik ez dagoelako, eta hortzak estutu eta aurrera jotzeko bidea hartu dute. Egoera honek ez du askorik ematen, adibidez, ELA eta LABen arteko elkarlanerako. Lizarra-Garazi sinesten badugu, eta guk sinesten dugu, eta herriak hitza eta erabakia duela sinesten badugu, hori delako bere oinarrietako bat, horrek izugarrizko ondorioak izan behar ditu eguneroko lanean eta garatu beharreko estrategian. Konbikzioaren estrategia indartu behar da, eta hori ez da egun seinalatu batean gertatuko den zerbait, eta horrela zehaztu behar dugu, gaurtik, herriaren borondatea irabaztera garamatzan bidea. Horrek oso argi planteatzen du bitartekoen gaia. Koakzio tresnak alde batera utzi behar dira, herriaren borondatea irabaztera doan estrategia ez baita bateragarria mehatxuekin. Hori da Lizarra-Garaziko adierazpenaren ondorioetako bat benetan aurrera egin nahi baldin badugu. Gainera, prozesu hau gizartearena izan behar da, eta hori ez da lortuko ez bide armatuetatik baina ezta planteamendu instituzional hutsetik ere.
Testuinguru horretan, nola baloratzen duzue iazko maiatzaren 13tik hona Ibarretxek zuzendutako Jaurlaritzak egin duen bidea?
Autodeterminazioaren eta burujabetasunaren aldeko prozesua soziala izan behar da, ezin da bakarrik politikoa izan, hauteskundeetan eta instituzioetan soil-soilik garatzen dena. Ez dugu horretan sinesten. Gizartean sare sozial bat eratu behar da autodeterminazioaren alde, Quebec-en egin zen bezala. Sare sozial horren helburua herritarrengan autodeterminazioaren eta burujabetasunaren aldeko idea uztartzea da, benetan euren gauzak gertuagotik kudeatzea interesatzen zaielako. Batzuek arrazoi identitario eta kulturalengatik egingo dute horren alde, baina badira beste interes asko ere. Prozesu horrek aurrera egingo badu jende anitza bereganatu behar du, ez bakarrik oso abertzaleak eta euskaldunak sentitzen direnak, euren bizimodua eta erakunde politikoak antolatzeko modu egokiagoa izan daitekeela uste izan dezaketenak ere bai. Hori argi ikusten da iritzi inkestetan alderdien sustenguaren eta herritarren iritzien artean dagoen aldean. Gure iritziz, prozesu honek gizartean hedatzen eta indartzen bada baino ez du izango aurrera egiteko modurik. Guk ez dugu Ibarretxe bide honetatik ikusten. Alde horretatik politiko tradizionala dela erakusten ari da. Gai hauek eliteen artean kudeatzekotzat hartzen ditu.
Zertan nabaritu diozue jarrera hori?
Hau oso garbi erakutsi du legegintzaldi honetan Kontzertu Ekonomikoaren arazoarekin. Gai hau eliteen artean kudeatu da, jauregiko kontu bat izango bailitzan. Jende xeheak eta erakunde sozialek ez dute jakin zertan zegoen gaia eta, azkenean, hemengo erakundeek men eman dute Madrilekoen aurrean. Hala, kasu honetan oso argi ikusi da hainbestetan aipatu izan den "berdinen arteko ituna" ipuin hutsa zela. Berak agintzen duela erakutsi du Estatuak. Horren aurrean euskal erakundeek duten arma bakarra herria da, herria kontzientziatzea, bere erantzuna antolatzea, eta hori ez da egin. Horregatik, honek guztiak oso susmo txarra ematen digu aipatu izan duten kontsultari dagokionez. Izan ere, herria inplikatzen denean, gero bere exigentziak izaten ditu eta ez du edozein itun onartzen
