EUSKO LABELDUN JANTZIAK


2002ko otsailaren 03an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Atzerriko diseinatzaileek egindako arropak eta oinetakoak erosten ohituta gaude, eta dagoeneko makina bat marka ezagutzen ditugu. Batzutan, gainera, geure egiten ditugu eta marka horien erosle amorratu bihurtzen gara. Diseinatzaile horien artean gehienak atzerrikoak dira, baina euskal disenatzaileek ere marka propioak sortu eta merkatuan tokia bilatu eta aurkitu dute. Kukuxumusu, Loreak Mendian, Tartalo, Q con E eta Fosco euskal markei buruz aritu gara orriotan.


Nafarroatik arkakusoen musuak.

Euskal Herriko hiri nahiz herri askotan ikus daitezke egun Kukuxumusu izenaz ezagutzen diren dendak. Izen arraro honek arkakusoaren musua esan nahi du eta kolorezko kamisetak, mahuka luze nahiz motzekoak, jertseak, galtzak… denetarik egiten dute arropa etxe honetan. Arropa hauek guztiek ezaugarri bat dute: marrazki originalak eta oso dibertigarriak dituzte estanpatuak.
1989. urtean Gonzalo, Koldo eta Mikelen asmo bakarra zerbait dibertigarria egitea zen eta San Ferminetan basoerdi batzuk zurrutatzeko sosak ateratzea. Sanferminetarako entzierroetako marrazkiak zituzten elastikoak saltzen hasi ziren, garai hartan saltzen ziren beste elastikoen marrazkiak oso itsusiak baitziren (hirukotearen ustez, noski). Basoerdi ugari edan zuten Sanfermin haietan, diseinu eta marrazkiak oso arrakastatsuak suertatu baitziren.
Ondoko herrietan ere marrazki berriekin egin zuten proba eta berriz ere arrakasta izan zuten. 1996. urtean, Kukuxumusuren ekoizpenak saltzen zituen lehen denda ireki zuten eta jada hamar bat dituzte, Baionan, Bilbon, Donostian, Iruñean, Gasteizen eta Barakaldon.
Gaur egun Kukuxumusuren ekoizpenak Euskal Herrian nahiz bertatik kanpo eros daitezke. Merkataritza sare zabala dute Europa hegoaldean, 1.000 saltoki baino gehiago, eta Karibeko zenbait uharteetaraino ere iritsi dira Kukuxumusuren marrazkiak. Diseinu hauek arropaz gain, beste hainbat euskarritan ere saltzen dira: posta txartelak, zeramika, giltzariak... Hiru nafarrek ordea, ez dute ibilbidearen hasiera eta Sanferminekiko maitasuna ahaztu eta jaia da logotipoen oinarri, zezenak ez baitira haien marrazkietan falta.

San Ferminetatik Loreetara.

Arkakusoen musuetatik Xabier Zirikian donostiarraren loreetara goaz. Loreak Mendian izeneko arropa marka Donostian sortu zen. Hasieran ez zuen arroparekin zerikusirik. Xabierrek dioenez, unibertsitateko ikasle zenean, Donostian graffitiak egiten hasi zen. «Graffitilaria nintzen ni ez arropa diseinatzailea". Denbora aurrera joan ahala marrazki haiekin serigrafia egiten hasi zen Xabier. Lehenengo kamisetak egin zituzten, eta arropa hark zuen arrakasta ikusirik, 1995. urtean denda irekitzea erabaki zuen. Bazkide berri batekin marka bezala mundu osoan zehar zabaltzen hasi zen Loreak Mendian. Gaur egun, Iruñean, Bilbon eta Donostian dituzte dendak eta, Euskal Herritik kanpo, Madrilen. Horrez gain, Espainiako 160 dendetan saltzen dituzte galtza, alkondara, nahiz mota guztietako produktuak. Portugalen, Frantzian eta Japonian ere saltzen dira Loreak Mendian markaren produktuak eta orain, munduaren beste aldean, hau da, Australian, dute erronka berria. Hala ere, salmenta nagusiak Euskal Herrian eta Katalunian egiten dira.
Urtean bi kanpaina egiten dituzte eta bakoitzean hamar logotipo inguru marrazten dituzte. Zirikianek marrazkiak eskuz nahiz ordenagailuz egiten ditu eta ondoren, makinen ordua da. Ohikoena kanpaina bakoitzean arrakastatsuenak izaten diren logotipoak mantentzea da. Diseinuak sortzeko orduan, Xabier Zirikianek urduri samar jartzen dela onartu du, logotipoak arrakastatsuak izango diren edo ez inoiz ez baita jakiten. Hala ere ez du uste ideiak eta duen ahalmen sortzailea amaituko zaizkionik.
Euskal marken arteko harremanei buruz galdetuta, Zirikianek ez du uste euskal marken artean erlaziorik dutenik: "Bakoitzak bere estiloa du. Ez daude euskal labela duten arropak. Hala ere kanpoko norbaiti galdetu beharko genioke, ea Euskal Herrian sortutako markek elkarren artean antzekotasunik duten ala ez jakiteko".

Q (Cuca) con E (Esther) donostiarrak.

Cuca eta Esther donostiarrak dira eta bazkideak baino lehen, lagunak ziren. Modaren munduan murgildu ziren biak eta poliki-poliki gauzak egiten hasi ziren. 1996. urtean ekin zioten negozioari. Arropa diseinatzen hasi ziren eta ostean, osagarri ugari egin zuten: poltsak, txapelak, berokiak…
Denda bakarra dute, Donostian, baina handizkariak ere badira eta produktuak toki ugaritan saltzen dituzte: "Kantabrian, Gipuzkoan, Bizkaian, Asturiasen, eta Madrilen saltzen ditugu gure produktuak besteak beste, eta orain ari gara gure salmenta tokiak zabaltzen", dio Cucak, bi bazkidetako batek.
Diseinua egiteko mementoan, modaren tendentziak kontuan izaten dituzte, modak garrantzi handia baitu. "Irudimena beharrezkoa da, baina era berean, behatzea oso garrantzitsua da. Kalean dagoena, telebistan… Edozer gauza izan daiteke baliagarria, azken finean, ideiak edonondik sortzen baitira".
Q con E-ren arropa eta osagarriak gaztetxoei zuzenduak daude batez ere, nahiz eta hauen amek ere gauza ugari erosten dituzten. Gizonezkoentzat ez dute ezer egiten.
Cucaren ustez, ezin esan daiteke euskal moda dagoenik baina guztiek tendentzi eta influentzia berdinak dituztela aitortzen du. "Frantzia bertan dago eta eragina nabaria da. Hala ere, gauza ezberdin ugari egiten dira eta ezin esan daiteke estiloa bakarra denik".

Zapata euskaldunen arrakasta.

Fosco zapata denda ezagunak ere euskaldunak dira. 1991. urtean sortu ziren Oiartzunen. Bilbao anai-arreben ekimenez jarri zen abian, 1946. urtean sorturiko Hernaniko zapata denda zahar bat zuelarik oinordeko. Hamar urtetan, 210 denda ireki dituzte bi komertzio motatan, Fosco eta Mercalzados hain zuzen. Denda hauek guztiak sendiarenak dira eta 72.12 milioi euro inguruko fakturazioa dute urtero. 700 langile dabiltza talde komertzialeko dendetan lanean eta harreman zuzena ez duten, baina nolabaiteko lotura duten beste 1.200 lanpostu inguru sortu dituzte. Urtero gainera 25 denda berri inguru zabaltzen ditu zapata denda taldeak.
Negozio honen sekretuetako bat irabazi guztiak inbertitzen dituztela da; 3.61 milioi euro inguru denda berriak irekitzeko eta beste 6.01 milioi euro produktuen diseinu eta ekoizpenean inbertitzen dira. Bilbao anai-arrebek jarraitzen duten enpresa irizpidearen arabera, haien gain hartzen dute negozioaren atal guztien garapena: diseinua, fabrikazioa eta salmenta. Diseinua Oiartzunen egiten dute eta salmenta beren dendetan egiten dute zuzenean. Zapata pare bat bera ere ez da haien dendetatik kanpo saltzen

«Bertako ekoizpena gehiago zaindu beharko genuke»
Oihana Ugarte 27 urteko tolosarra da. Marrazki bizidunak egiteko ikasketak burutu zituen eta zuen sormen gaitasun hori kanporatzeko nahia eta beharra zuela konturatu zen. Duela bost urte inguru hasi zen Tartalo arroparen diseinuak egiten. Estanpazioak egiten hasi zen eta hanka sartuz ikasi zuen; froga ugariren ostean, arrakastaren ateak iragan ditu Tartalo arropa markak.

Nondik ateratzen duzu inspirazioa marrazkiak egiteko?
Nik ez diot nire bururari marraztu egin behar dudala esaten. Konturatu gabe hasten naiz margotzen. Telefonoz ari naizela, adibidez, boligrafoz edo arkatzez zirriborroak egiten ditut eta hortik ideiak sortzen zaizkit. Ideia edo bozeto hauek garatu eta horrela sortzen dira diseinuak. Marrazki ezberdinak egiten saiatzen naiz, guztien gustuko izan daitezkeen marrazkiak egiten.

Nork erosten du Tartalo arropa?
Jende mota oso ezberdinak eramaten ditu arropa hauek: helduek, gazteek, neskek zein mutilek. Azken finean, kamisetak edonork janzten ditu.

Nola da arropa hauek merkaturatzeko prozesua?
Lehenengo marrazkiak egin behar dira. Diseinu politak eta egokiak egin eta era berean, kamiseta nahiz jertse, nahiz estanpatu nahi duzun hori erosi behar da. Handizkariei erosten diet jeneroa, merke izaten baitute eta kolekzio txiki bat sortzeko adina arropa lortzen dut horrela. Ondoren arropa horietan frogak eta estanpatuak egiten ditut eta dendaz denda joaten naiz arropa erakustera. Adibidez, udarako marrazkiak prest ditut. Diseinuak prestatzerakoan besteak baino lehen aritzeak badu hemen bere garrantzia, besteak baino lehen dendetara iritsi eta zure produktuak saltzeko aukera baituzu.

Zuen salmenta zein lurraldetara zabaltzen da?
Batez ere Araban, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan saltzen dira Tartalo produktuak. Nahiko mugatuak dira nire salmenta puntuak. Hedatzeko dirua behar da, inbertsio handia egin behar da eta hau apustu arriskutsua izan daiteke. Tartalo ezaguna da Euskal Herrian, baina ez bertatik kanpo. Huescan eta Sorian ere pixka bat saltzen da, baina batez ere hemen. Hala ere, arroparen mundua konpetentziak eta norgehiagokak zuzentzen du eta handiak txikia zapaltzen du beti. Euskaldunok daukaguna, gurea dena, zaindu beharko genuke, jendeak ez baitu beti behar bezala gure lana baloratzen.

Arropa dendetan soilik saltzen duzu?
Erosle finkoak baditut, baina horrez gain, artisau azoketara ere joaten naiz. Bertan jendearekin harreman zuzena duzu eta nahiko arrakastatsua izaten da. Ondarrun egiten den Euskal Herriko kamiseta azokara ere urtero joan izan naiz eta lau urtez lehen saria irabazi dut. Honek aurrera jarraitzen laguntzen du, indarra eta animoa ematen baitit. Dendak oso beteta daude, beti dute arropa piloa eta saltzea ez da batere erraza izaten. Denetatik izaten da dendetan eta horregatik ekoizpen berriak egitea ere pentsatu izan dut behin baino gehiagotan. Ekoizpen berria egiteak ordea, lan asko dakar eta bakarrik aritzen naizenez, ezin naiteke guztia egitera iritsi. Tartalo marka komertziala bilakatzeko apustua arriskutsua da eta jende gehiago eta dirua beharko nuke. Ez dut hala ere, ezezko borobilik esango, baina aukera hori izango banu zerbait egingo nuke, beti ere, aukera heltzen bada. Oraingoz Euskal Herrian nabil eta pozik nago. Jateko adina ateratzen dut eta orain ez dut gehiago espero.

Euskal diseinatzaileen artean loturarik badela esango al zenuke zuk?
Ez dut uste loturarik dutenik, azken finean, marrazkiak norbanakoak eginak dira


Azkenak
2025-07-23 | Euskal Irratiak
Battitta Boloki: «Kanakian deskolonizazio prozesu bat abiatu dute, eta bidean da»

Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]


Pestizidak baimenduko lituzkeen legearen kontra 1,5 milioi sinadura batu dituzte Frantziako Estatuan

Duplomb Legeak hiru neonikotinoide baimenduko lituzkeela salatu du ELB sindikatuak. "Aberrazio zientifikoa, etikoa, ingurumenezkoa eta osasunekoa" dela salatu du legearen kontrako sinaduren biltzaileak. 


Sergio Ayucar: “BSHri oso merke atera zaio Eskirozko lantokia ixtea”

ELAk eta LABek ez dute lan batzordearen gehiengoak erdietsitako eta langileen gehiengoak onartutako aurreakordioa sinatu: "Ez da 1.000 familiarentzako irtenbiderik planteatzen. Finean, lanpostu askoren galera eta fabrikaren itxiera dakar", adierazi du LAB sindikatuko... [+]


Sare sozialetatik ihes egin duten gazteak: “Saturatuta bukatu nuen”

Gazteak dira, jaiotzetik aro digitala baino ez dute ezagutu, eta hiperkonexioaz eta estimulu jarioaz nekatuta/nazkatuta amaitu dute. Gutxiengoa dira, baina garbi dute sare sozialen zurrunbilotik ihes egitea hoberako izan dela: "Ez da alarmismo kontua, baina jakin behar dugu... [+]


Israel Gazan “inoiz ikusi ez den sufrimendua” eragiten ari dela salatu dute Mendebaldeko 28 estatuk, baina neurririk iragarri gabe

"Oinarrizko premiak bilatzen dituzten bitartean zibilak, haurrak barne, anker hiltzea" salatu dute. Gazan hamabost pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta AFP albiste agentziako kazetariek ohartarazi dute euren lankideak gosez hiltzen ari direla zerrendan,... [+]


Subflubiala Ez plataformak protesta zaratatsua egin du Bizkaiko Foru Aldundiaren aurrean

Subflubialaren behin betiko proiektua onartu zuenez Aldundiak pasa den astean, eta dozenaka pertsona batu dira proiektua gelditzea eskatzeko.


71 urteko espetxe zigorra ezarri diote Hondarribiko surf irakasle bati, 11 adin txikikori sexu abusuak egitea egotzita

2011tik 2021era bitarte egin zituen erasoak, klaseak eman bitartean. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak sexu abusuen delitu bakoitzeko lau urte eta hilabete bat eta hamabi urte bitarteko kartzela zigorra ezarri dio. Horrez gain, 40 urteko gizonak adin txikiko bakoitzari 3.000 eta... [+]


Frankismoko dokumentu klasifikatuak argitaratuko dituen legea onartu du Espainiako Gobernuak

Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.


Espainiako Auzitegi Gorenak Loiolako kuartelari babes berezia ematen zion epaia bertan behera utzi du

2022an EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen kuartela Hirigintza Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian sartzea, Voxek jarritako helegite bat onartuta. Gorenak baliogabetu egin du epai hori, eta bidea ireki dio Donostiako Udalari eremu horretan 1.500-1.700 etxebizitza... [+]


Galizieraz egiteagatik eraso egin diote espainiar batzuek turismo-gida bati Galizian

Inguratu, iraindu eta besotik heldu eta bultzatu ere egin zutela salatu du Galiziako gida gazteak. Valladolidekoak dira sei pertsona galegofoboak.


Legazpiko Udala eta Sidenor kalte ordainak ordaintzera zigortu dituzte langile bat amiantoaren eraginpean jartzeagatik

Langileak amiantoak eragiten duen minbizi mota bat dauka eta 376.305 euroko kalte ordaina eman beharko diote, EAEko Auzitegi Gorenak zigorra berretsi baitu. 


Zabaltzen ari den morofobiaren azken adibidea, Gasteizen

Gasteizko hainbat auzotan ezarri dituzten “Moros fuera de España” kartel eta pegatinak ikertzen ari da Ertzaintza. Irun, Hernani, Barakaldo… Ez dira kasu isolatuak, eta “etorkinen kontura jarraitzaileak irabazi nahi dituen ideologia” ikusten du... [+]


Donostiako auzitegi batek ebatzi du zaharren egoitzako langile denek ez dutela euskarazko B2 maila eduki beharrik

Euskarazko B2 maila dutela ez ziurtatzeagatik Eibarko Egogain zaharren egoitzako lan eskaintza publikotik kanpo utzi zituzten bi langileen alde ebatzi du Donostiako Lehen Auzialdiko 3. Epaitegiak, CCOOk jakinarazi duenez. 2024ko urrian, Gonzalo Pérez Sanz epaileak... [+]


Jesus Maria Gomez Ezkerro preso iruindarra aske geratu da zigor osoa beteta

Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da. 


Eguneraketa berriak daude