Dudarik gabe, gizakia Ilargiraino iristea garrantzitsua izan zen... gizakiontzat besterik ez bada ere. 1969ko uztailaren 22a ahaztuko zuenik gutxi izango zen... Mendebalean behinik behin. Izan ere, baliteke sobietarrentzat hain une gogoangarria ez izatea, beraiek bidalitako trastea lehenago iritsi zela-eta, baina, pertsonarik ez zihoanez berean, Estatu Batuak eta SESBk elkarren artean jokatzen ari ziren partida hartako tanto hura Estatu Batuentzat izan zen. Horrelakoxeak ziren Gerra Hotzaren gorabeherak... ankerragoak ez zirenean, bistan da.

1971ko otsailean, Lurrak duen satelite gertukoenari hirugarren bisitaldia egitekotan ziren iparramerikarrak (lehenago ere joateko asmoa izan zuten, baina "Apolo XIII".ak kale egin zien). Oraingoan hutsegiterik ez zuten nahi, eta Mendebaleko komunikabideetan ez zen berri horri itzal egin ziezaiokeen beste gertakizunik. Egon zitezkeen vietnamdarrak, laostarrak, kanputxearrak, ugandarrak, hegoafrikarrak edo batek daki nongoak bereak eta bost jasaten, zeuden bezala bestalde, aipatu hedabide horiei gehiegi hunkitu gabe. Zer ziren betiko kontu horiek, bada, "Apolo XIV".aren balentriaren aldean?
Z. ARGIA ere ohartu zen horretaz, eta bere 415. zenbakiko lehen orrialdean, planeta arteko bidaia haien "Mitoa" salatzeaz gain, "Zapalketa, askatasunaren izenean" Juan Elustondok eginiko gogoeta plazaratu zuen. Elustondok honela aitortzen zuen, aldez aurretik, Ilargira joate hura: "Izugarrizko ekintza izan ez denik ezin genezake uka". Baina hortik aurrera, zalantzak zituen: "Baina... zertarako illargira joan, binbitartean hemen lurrean goseak hiltzen ari baldin bada jendea? Zer da gizarte hau? Erotu egin al gara?". Hara egilearen kezkak! Haatik, ez zezala inork pentsa bereak bakarrik zirenik: "Galderaok -ohartarazten zuen- ez ditugu behartsu garenok bakarrik egiten, iparramerikar askok eta askok ere bai. Izan ere Ipar Ameriketan ari da aldakuntza ederrik gertatzen. Eta hau da batipat aztertu nahi gendukeana. Bestetan Iparramerikakoz mintzatzen garenean batez ere Indotxinako arazoa eta Arabe-Israel arazoak gaitzat ditugula jarduten gara. Ipar Amerikaren barneko azterketa bat, osoa ez izan arren, egin nahi genduke".

Egileak zioenez, estatubatuarrek ez zuten asmatu eta ezta asmatzeko bidean jarri ere, beren gizartea jasotzean. Eta gezurretan ez zebilela erakusteko, zenbait adibide eskaintzen zituen. "Gizon ospetsu" bati entzundakoa, lehena: "Zinez zoragarria da bihotza gizon bati aldatzea, baina zertan gelditzen da zoragarritasun hori Ipar Amerikan behar dan aina sendagille ez baldin badago!". Honaino, "gizon ospetsu" horren kexua. Jarraian zetorrena, berriz, Juan Elustondorena baino ez zen.
"Ez, herriaren beharrei erantzuteko ez dago Ipar Amerikan nahiko sendagille. Hori bakarrik ez da ordea. Udaletxeak batez ere, herri haundietako udaletxeak zorrak egiten ari dira. John Lindsay, New York-eko alkateak, udaletxeko langileak gutxitu egin ditu 300 milloi dolarren zorra sortu dala ikusita. Eta hiri hau bakarrik ez da honela dagoena; beste askorik ere ba da. Ikastetxe nagusiak edo Unibertsidadeak ere koska berean daude. Denak diru faltan eta zorretan bizi dira. Are gehiago oraindik, 24 milloi pertsona (zuriak %-ko 10 eta beltzak %-ko 31) behar gorrian bizi dira. Bizitzarako behar dan minimoa baino gutxiago irabazten dute, alegia. Hau ere harritzekoa da baina hala da".
Berak zekizkien "bekatuak" azaldu eta gero, gizarte iparramerikarra aztertzen zuen. Baikor, halere: "Esan diteke aldakuntza sakon xamarra ematen ari dela jende hanitz eta hanitz, zorionez. Gaur egun iparramerikar asko zalantzan bizi da. Desengañaturik bere Estaduarekin. Ezin onarturik bere zibilizazio hori. Beltzen borrokak asko eragin dio jendeari. Iparramerikarra lo zorroan zegoen zenbait zuzengabekeria ahaztu nahirik. Beltzen borroka ikubilkada bat izan da. Baina bere onetatik atera duana Vietnamgo gertaerak izan dira. Ez beza pentsa inork ordea jendea gehienik asaldatu duena bonbardeoak izan diranik, lurrean soldaduak egin dituzten txikizioak baizik, eta batez ere Song My hirian gertatutakoak. Berandu baina poliki poliki ohartzen ari dira, Ipar Amerikaren berezitasun berezi bat zapalketa izan dela. Zapalketa askatasunaren izenean".
Agortu zaigu lekua! Ezin, bada, Elustondoren gogoeta osorik eskaini. Halere, nago baikorregia ez ote zen, estatubatuarren gizartearen aldaketaz mintzatzerakoan...