Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko maiatzaren 03an
"GURE ARMADURA MEHEGIA DA ANTZERKI KRITIKOA EGITEKO"
- Lotsatien xarma du Karlosek. Lehen begiradan inor gutxik igarriko luke Maskarada antzerki taldeko zuzendaria dela. Leioa eta Getxon ere antzerki eskolak ematen ditu. Txapelik gabeko bilbotarra eta solaskide fina dugu, berehala antzematen zaio eskola frantsesera joandakoa dela. Zigarroa bakarrik hatz artean edukitzeko pizten duen gutxi horietakoa da, ia zupadarik eman gabe. Bere euskara beharko lukeen bezain ona ez dela esan digun arren, euskara hutsean mintzo gara. Gaiak purrustaka ateratzen dira: euskal antzerkiaren oztopo lasterketa, antolatzaileen desantolaketa, korrikalari izateko zein ezaugarri behar ote diren, lasterbide ezkutuen bilaketa helmuga topatzeko. Eskerrak bidean hornidura guneak aurkitu ditugun pausatu ahal izateko
Arte Ederrak Leioan ikasten ari zinela, erabat kasualitatez hasi zinen antzerki munduan.
Maskaradaren 20. urteurrena gertu dela, zein balantze egiten duzu? Zerbait erakutsi baduzue, profesional petoak eta zeharo eklektikoak zaretela izan da.
Antzerkia zikina eta inperfektoa da, inguratzen gaituen mundua bezala.
Talde frankok euskarazko bertsioa betegarri gisa egin ohi du diru laguntza eskuratzeko. Zuek aldiz, guztiz Alderantziz.
1994an berriz, "Ernesto izatearen garrantzia" lana gazteleraz ere taularatzen hasi zineten. Zergatik?
"kontxo, zelako maila duten hauek".
Maskaradan gainera, lehenik antzezlana euskaraz lantzen duzue eta gero gaztelerara egokitu.
Garai zailak bizi ditu antzerkiak, zuk berriki esan duzunez, telebistak komediaren tokia hartu du eta zinemak dramarena, non dago antzerkiaren lekua?
Lan baldintzak aipatu dituzula, Ricardo Bilbao Eusko Jaurlaritzako kultura zuzendariak adierazi du antzerki eskola ofiziala beharrezkoa dela, baina ez dutela epe jakinik jarriko, aurretik, kultura, industria eta hezkuntza sailek plan estrategikoa lotu beharko luketelako.
Hemengo kritikariak ere ez dira bereziki lagungarriak...
Antzerkian, nor da "erregea", publikoa ala aktorea?
Dario Fok dio publikoak buruan duen kamera erabiltzera bultzatu behar duela antzezle on batek, zoom baten gisan, plano orokor batetik motz batera mugi dezan.
Maskaradak egingo al du inoiz gure errealitatea salatzeko antzezlanik?
Heldutasuna eta tradizioa falta zaigu gure burua kritikatzeko.
Zerez zaudete eginak antzerki zuzendariak?
Bai, musika aldera eman nituen nire lehen urratsak, baina aldi berean oso poesia zalea nintzen. Hori zela eta, Kilikilariak nirekin harremanetan jarri ziren, beren obra baterako musika jo nezan. Horri lotua, estreinatu berri dugun "Ikaro" ikuskizunak lotura handia dauka nire hastapenekin. Pixkanaka aktore gisa hasi nintzen, esaldi laburrak lehenengo eta luzeagoak gero. Kilikilariak profesional bilakatu zenean, nire bizitzako erabakia hartu nuen, antzerkian buru-belarri murgildu. Ordutik hona, nire formakuntza autodidakta izan da, nire hutsuneak betetzeko ikastaro asko egindakoa naiz, Parisen Teatre du Soleil taldearekin lan egin nuen. Eskarmentua hartu banuen ere, antzerki arloan ez zegoen nik nahi nuen elementurik, esaterako, nola erabili koloreak, formak... Leioan Arte Ederrak ikus-entzunezko arloan amaitzen ari nintzela, bertako Antzerki Aretoko zuzendaria ere banintzen. Eta, egia esan, oso baliagarri izan zait teoria jakitea, gauza bakoitzak oholtza gainean zer garrantzi duen jakiteko
Maskaradaren 20. urteurrena gertu dela, zein balantze egiten duzu? Zerbait erakutsi baduzue, profesional petoak eta zeharo eklektikoak zaretela izan da.
Nahiko posmodernoak gara, ez dugu ildo jakin batetik jo. Gaia interesatzen zaigu, obra horren izpiritua gureganatzea, zorroztasun batekin sakondu. Adibidez, Antonio Skarmetaren "Nerudaren postaria" egin genuenean, Txilera joan nintzen Nerudaren etxera, girotu eta handik eszenografia ateratzeko: branka, kanpaia, eta abar. Txileko jendearekin ere desagertuen gaiaz aritu nintzen. Fikzioa den arren, antzerki dokumentala, oinarri erreala duena da.Beraz, ez dakit nondik joko duen hurrengo muntaian, agian Pedro Osinagaren kutsuko zerbait izango da, auskalo. n Maskaradan komedia hobetsi duzue, komertzialagoa delako akaso?Ez, arrazoi komertzialengatik baino trebeagoak garelako landu dugu komedia. Txiste errazak milaka daude eta tragediak beste hainbeste. Ez dut uste gainera, komedia tragedia baino errazagoa denik. Bizitzak biak ditu eta, antzerkia, bizitzaren ispilua da. "Nerudaren postaria"n biak sartzen ziren, hasieran komedia eta gero, tragedia
Antzerkia zikina eta inperfektoa da, inguratzen gaituen mundua bezala.
Hori egia borobila da, begiak irekitzea baino ez dago. Obra plastiko bat, margo bat, hor dago betiko. Antzerkia berriz, beti aldatzen ari da; iragankorra den arren, lantalde baten dinamika sortzea zirraragarria da.
Talde frankok euskarazko bertsioa betegarri gisa egin ohi du diru laguntza eskuratzeko. Zuek aldiz, guztiz Alderantziz.
Jaio ginenean euskaraz egiten zen antzerkia amateurra zen, Zuberoako pastoralak eta talde txikiak herrietan. Gure asmoa euskarazko antzerkia duina bilakatzea zen, erdarazkoaren parean jarriz. Haur antzerkia eginez hasi ginen eta, hortik segitzerik bazegoen ere, esparrua zabaltzea nahi genuen. Hortaz, hasi eta bi urteren buruan, Dario Foren lan bati heldu genion egokitzapena egiteko. Baina orduan arazoa sortu zitzaigun, nori zuzendu? Euskaldunzaharrak, berriak, hikaren kontua herri batetik bestera hor egonda. Publikoaren gustukoa izatea helburu baikenuen. Testua ere errazegia edo zailegia gertatzeko duda genuen. Bestalde, komertzialtasun apur bat eduki behar zela garbi genuen, batik bat komedia arloa, publikoa ez uxatzeko. Modu honetan taldearen muina sortu genuen. Gure arteko harremana oso ona izan da beti, baita taldetik pasa direnekin ere. Lagun talde bat gara.
1994an berriz, "Ernesto izatearen garrantzia" lana gazteleraz ere taularatzen hasi zineten. Zergatik?
Euskarazko antzerkiak duen muga ez zaigu hainbeste axola. Azken batean, bizitzak hainbat labirinto du, bizi ahal zara euskararen labirintoan eta ongi, gainera. Prestigio kontuak eraginda hartu genuen erabakia, nahiz eta prestigioa oso erlatiboa den. Hain zuzen, hamalau urtez euskaraz bakarrik jardun ondoren, jendeak taldearen izena ezagutzen zuen, baina ez gure lanak. Nola kanpora ezer gutxi ateratzen ginen, bazirudien Maskaradakoak ia-ia abarkekin genbiltzala. Antolazaileak berezia izan behar zuen gu gonbidatzeko. Kontua da Madril edo Bartzelonara joanez gero kontuan hartzen zaituztela, bestela ez. Arrazoia beraz, gure maila ona zela erakustea zen bai euskaraz bai gazteleraz. "Ernesto" gazteleraz egin genuenean jendea esaten hasi zen
"kontxo, zelako maila duten hauek".
Nolabait, ikus gaitzaten buia bat azaleratzea izan da
Maskaradan gainera, lehenik antzezlana euskaraz lantzen duzue eta gero gaztelerara egokitu.
Bai, eta ez genuen uste hainbeste buruhauste emango zigunik gazteleraz moldatzeak, zelako lana! Doinuarekin bereziki. Esaterako "Ernesto izatearen garrantzian" ingeles aristokraten antzera hitz egin behar zuten aktoreak euskarazkoan ongi aritzen ziren, baina gazteleraz, "erreak" gehiegi ahoskatzen zituzten eta, ondorioz, obra gelditu genuen euskal doinu hori kentzeko
Garai zailak bizi ditu antzerkiak, zuk berriki esan duzunez, telebistak komediaren tokia hartu du eta zinemak dramarena, non dago antzerkiaren lekua?
Pastelaren zati handi bat kendu dio antzerkiari telebistak. Komedia zuri horien tokia hartu du, gaur egun etxean zapping egitea nahikoa zaio jendeari. Eta drama kutsua nahi badu, hor dago zinema. Egin kontu, New Yorkeko Broadway-en ere jendeak erreferentzia bat behar du antzerkira joateko, izen ezagunak, zinema edo telebistako aktoreak izan daitezela, edota gutxienez, obra ezaguna izatea. Hori ez badu, txarto doa. Jendeak, gero eta gehiago ikuskizun berezi modura ikusten du antzerkia. Bere tokia erdibidean dago, abangoardia eta komertzial arloen artean. Dena den, gu saiatzen gara obra bakoitzak jendearen ikusmina piztu dezan. Badakit zaila dela abangoardia antzerkia egitea, "Ikaro" bezalako lan bat taularatzeko jende asko mugiarazi behar duzulako. Dugun azpiegitura ere ez da batere aproposa gauzei taxuz heltzeko
Lan baldintzak aipatu dituzula, Ricardo Bilbao Eusko Jaurlaritzako kultura zuzendariak adierazi du antzerki eskola ofiziala beharrezkoa dela, baina ez dutela epe jakinik jarriko, aurretik, kultura, industria eta hezkuntza sailek plan estrategikoa lotu beharko luketelako.
Hamar urte daramate hori bera esaten. Gogoratzen naiz Kultura Sailan aritu zen Labaienek bota zuena: "Euskadi kulturarik gabe bizi daiteke baina ez euskararik gabe". Nola? Antzerkia eta euskara eskutik helduta doaz-eta! Duela gutxi arte karguan egon den Amaia Rodriguez ahalegindu zen zerbait egiten; orain berriz, geldirik dagoela dirudi. Tamalez, ez dugu harreman ona administrazioarekin. Era berean, ez da normala guk, 20 urteren buruan, antzezlan bakoitza leku ezberdin batean prestatu behar izatea, "Ikaro" Santurtzin, "Neruda" Zornotzan, "Ernesto" Basaurin... Santurtzin egin ziren jardunaldi batzuetan, estatu mailako zenbait aditu etorria zela, eztabaidak izan genituen agintariekin. Hemen egiten den antzerkia askoz gehiago mimatu beharko litzateke. Sormenaren emaitza ona da gurean, kanpoan begi onez ikusia eta lehiakorra, baina hemen ez hainbeste. Administrazioak ez du arte eszenikoen auzia adarretatik heltzen, antzerki eskola ofizialaren premia, sortzeko tokiak; denbora pasatzen ari da. Jendeak hemendik alde egiten du, hemen jai duelako. Murtzian ere eskola ofiziala duteeta
Hemengo kritikariak ere ez dira bereziki lagungarriak...
Batzuk behinik behin ez, jarrera txarra erakusten dute. Esate baterako, duela gutxi estreinatu den "Birus" lana ez dute batere lagundu; hobea edo txarragoa izan daiteke, baina faborez, errespetuz tratatu! Hemen asmatu, idatzi eta taularatua izan delako. Ur taldea hemen zegoenean ez zioten kasu piperrik egin, hori bai, Sari Nazionala eman dietenean, goresten hasi dira. "Nerudaren postaria" taularatu genuenean esan zuten "filma ikusi baduzu ez du merezi, ez baitu inolako ekarpenik egiten". Kanpoan berriz, kritika onak jaso zituen. Madrilgo bat hona etorri eta miretsi egiten dute, Osinaga edo Arturo Fernandez izanda ere. Zergatik?n Programatzaileek eragin handiagoa dute baina...Handiagoa ez nuke esango, programatzaileek kritikariei kasu egiten dietelako. Egia da hala ere, zartagina eskutik beraiek dutela kontratuak luzatzerakoan. Adibidez, Ander Lipus-en "8 Oliveti poetiko" antzezlan ausarta oharkabean pasatzen ari zen, harik eta norbaiti gustatu egin zaion arte eta orain gehiago programatzen hasiak dira
Antzerkian, nor da "erregea", publikoa ala aktorea?
Biak kutunki zaindu behar dira. Agian, publikoa gehiago daukat buruan entseguetan bere eserlekua hutsik egoten baita. Nolanahi ere, nik orokortasunari begiratzen diot, antzerkia arte ezberdinen nahasketa izanik, hau da, dramaturgia, musika, estetika, eszenografia, eszenaratzea... baina noski, aktorerik gabe ez dago ezer
Dario Fok dio publikoak buruan duen kamera erabiltzera bultzatu behar duela antzezle on batek, zoom baten gisan, plano orokor batetik motz batera mugi dezan.
Bai, jakina, hori da aktore on batek egiten duena. Taula gainean ere plano ezberdinak lantzen ditugu ikuslearen arreta mantentzeko. Lehenengo metroa ongi kontrolatu behar du, non pausatu begirada, begirada nola erakarri, eta abar
Maskaradak egingo al du inoiz gure errealitatea salatzeko antzezlanik?
Oso zaila da. Herri honetan kritika zorrotz bat egiteak ondorioak ekarriko lituzkeelako. Gizartea erdibitua dago, ez da erraza erdian egotea "Pepito Grillo"ren antzera; abertzaleak ez direnak kritikatuz gero, egurra, eta besteen aldean lerrokatuz gero, berdin. Behin baino gehiagotan planteatu dugu, baita zerbait idatzi ere. Baina suizidioa litzateke guretzat. "Els joglars"eko Albert Boadellak bere irudia lantzen jakin badu ere, ez dezagun ahaztu Katalunian dagoela
Heldutasuna eta tradizioa falta zaigu gure burua kritikatzeko.
Katalunian estatu mailan dagoen antzerkirik hoberena dute, antzerki kritikoa: "Els joglars", kale antzerkia "Els comediants", abangoardia "La fura dels baus" eta komedia "El Tricicle". Eta horiek iceberg-aren punta baino ez dira, antzerki eskola ofiziala, nazionala, milaka aktore eta zuzendari onak aukeran, alegia, Mario Gas, Flotats, Lluis Pasqual, Belbel, eta abar. Antzerkiko goi mailako ikasketak daude, gainera. Hemen aldiz, itsaso erdian gaude, norbaitek labankada bat eman eta ez duzu kontatzerik. Gure egoera apalegia da esperimentuak egin ahal izateko. Gure armadura mehegia da jasoko genituzkeen kolpeak jasateko
Zerez zaudete eginak antzerki zuzendariak?
Ba, denetik dago, ni, berez, lotsatia naiz. Baina badugu zerbait amankomunean: ikusmina eta jakinmina; oso ondo pasatzen dugu bizitza behatzen, begi zoliekin. Giza portaera, rolak, jendea ikustea ihauterietan, antzerki amateurra, jarrera bereziak, kalean entzuten diren ika-mikak, orain guregana datorren zerbitzariaren jarrera. Hori da gure iturri nagusia. Zuzendariak voyeurrak izaten gara, ateko zirrikitutik barrura begira; isilpean
Hamarrekoa
Hamarrekoa
AITA
AMA
AITOR MAZO
RAMON BAREA
ALFONSO SASTRE
HELENA PIMENTA
FERNANDO BERNUES
DARIO FO
JUAN CARLOS PEREZ
MIKEL MARTINEZ
"Ezkertiarra eta kultura zalea. Eragin handia izan du nigan"
AMA
"Okendo herrikoa, aberria eta euskal sena sentiarazi zizkidan"
AITOR MAZO
"Aktore naturala, gizon prestua eta atsegina. Txiste kontalaririk onena eta txarrena"
RAMON BAREA
"Aktore izugarri ona, eta zailena dena: aldakorra. Molderraza. eta puntako zuzendaria"
ALFONSO SASTRE
"Liburu handi bat da, kontatzen dituen anekdotekin ikasten duzu. Gurean dugun harribitxia"
HELENA PIMENTA
"Bere balioa kanpoan saritua izan ondoren onartu zaio. Klasikoak moldatzeko trebezia du"
FERNANDO BERNUES
"Gurekin jardun zuen aktore gisa. Jantzia dago antzerkiaren egoerarekin. Bere iritzia oso kontuan hartzen da Espainian"
DARIO FO
"Teatro kritikoaren idazlerik onena Brecht-en atzetik. Bere obra ezezagunak zorrotzagoak dira"
JUAN CARLOS PEREZ
"Musikan bide berriak zabaltzeko duen ausardia miresten dut. Bion elkarlanaren ondorio da 'Ikaro'"
MIKEL MARTINEZ
"Komediarako dohaia duen aktorea, bakarrizketei heltzeko kuraiarekin"
Tantoa
Tantoa
Iraupen lasterketa bat da antzerkia; jai dute oportunistek, antzerkiaren xarmak erakarrita hurbiltzen diren horiek. Eta Karlos Panerak egiaztatua du -ongi merezita- iraupen korrikalariaren maila euskal antzerkiaren lasterketan (norantz ordea?). Berari zor zaio talde "euskaldun" profesional baten sorrera. Baina lortu al du? Pilota hori oraindik teilatuan dago, beste anitz bezala; hain zuzen, Maskaradak, azkenean, bere burua konpainia elebiduntzat eman izanak gauza bat baino ez du adierazten: beren antzezlanen oihartzuna ez dutela hizkuntzaren arabera mugatuko. Beti ere, xede nagusiari muzin egin gabe: antzerki "euskaldun" profesionala. Maskaradaren curriculumean nornahik konta ditzakeen son handiko lanak daude, hain ezberdinak diren testuak oinarri hartuz. Hala nola, Gabriel Aresti, Marc Legasse, Oscar Wilde, eta abar; eta orain, "Ikaro" hau. Ahalegin esperimentala, gero, antzerki dramatikora gogo biziz itzularaziko dituena (guk nahiago ditugu beren saialdi "depouilees" horietan, ikuskizunaren "zero gradu"tik gertuago itsusikeria handietatik baino, non soinu efektuak isiltasun mota ezberdinetatik sortuak diren, eta mugimendu handiak, ia ezerezetik. Panerak denetara jokatzen daki, eta ongi egiten du, gainera)
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Xabier Letona Biteri
#2
Gorka Bereziartua
#4
Mikel Garcia Idiakez
#5
Danele Sarriugarte Mochales
Azkenak
2024-05-06
Nagore Zaldua Mendizabal
Arrosarioa, sexu-estrategia aurrerakoiaren adierazle
Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]
2024-05-06
Jakoba Errekondo
Intsusa lore edariak
Edanari emateko prest? Uda atari hau aproposa da gero berokoak etortzean ez lehortzeko edariak destilatzeko. Hezetasunari eustea garrantzitsua da gorputzari bere onenean atxikitzeko, eta etxean sortutako mamarekin bada zer esanik ez.
2024-05-06
Garazi Zabaleta
Erlauntzako airea arnastearen onurak
Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]
2024-05-05
Zigor Olabarria Oleaga
Pertson(alismo)en politika
Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez. Bost egun errepikaren errepikaz. Enpatxura arte eztabaidatu da “hausnarketa” egun batzuk hartzeak zenbat duen zintzotik eta zenbat jokaldi politikotik. Baina deus ez bere egiteko... [+]
Eguneraketa berriak daude