"Bide baketsua emankorra izan da eta horrela jarraituko dugu".

1995eko apirilaren 02an

Dawa Thondup, Dalai Lamaren ordezkaria-ri elkarrizketa
"Bide baketsua emankorra izan da eta horrela jarraituko dugu".
Dawa Thondup, Tibeteko Dalai Lamaren ordezkaria Europan
Tibetarrek Txinaren errepresio bortitza jasaten dute. Iraultza sozialistaren ondoren behin-betiko Txinarekin harremana finkatzea baino Txinaren okupazio basatia ezagutu zuen Tibetek. Harrezkero, Thondupek dioskun legez, «errepresioa, kolonizazioa eta kultur galera» egunerokotasun bihurtu dira.
Koka iezaguzu, historia garaikidean, Tibetek gaur egun jasaten duen egoera.
1949an estatu independentea zen, baina Txinak Tibet bere lurralde gisa hartzen zuen. 1951n, Txina eta Tibeten arteko harremanak finkatzeko Beijingera bidalitako ordezkaritzari egindako presioa medio, «Tibeten askapen baketsua bideratzeko 17 puntuen akordioa» sinatu zen. Baina Tibeteko Gobernuaren onespena barik. Harrezkero, errepresio bortitza, gure kulturaren galera etengabea eta ekonomi kolo nizazioa jasan dugu. Behin eta berriro egin ditugu ahaleginak Txinako Gobernuarekin Tibeteko egoera konpondu guran baina alperrik.
Errepresioak milaka heriotza ekarri dizkizue, hala ere erresistentzia baketsuaren alde egin duzue.
1951tik gaurdaino batez ere modu baketsuan erresistitu izan dugu. Nik ezin dezaket esan tibetar guztiak biolentziaren aurka daudenik, Tibeten samin eta amorru izugarria baitago. Baina Dalai Lama da Tibeteko buruzagi nagusia eta bere pertsona oso sustraitua dago herritarrengan, biolentzia ezari buruzko bere iritzia oso indartsua da eta honek eragin handia du herritarrengan.
Baina samin horrek guztiak eztanda egin dezake noizbait.
Ezin da horrelakorik baztertu baina azken 36 urteotan bide baketsua jarraitu dugu, orain arte emankorra izan da eta modu horretan jarraitzeko arrazoi onak dauzkagu. Biolentzia defenditzen den mugimenduetan adimen oreka galtzen da eta honek ezegonkortasuna eta gustura ez egotea dakar. Horrez gain, biolentziak enfrentamendua dakar eta honek esentzia galtzea. Enfrentamendu barik, komunikazioa, elkarrizketa eta harreman onera iritsi daiteke.
Erabili behar du herri batek noizbait biolentzia?
Normalean ez. Indarkeriaren ordaina oso handia da. Oso logikoa eta emozionala da baina hori ez da arrazoi nahikoa, eta gainera gizateriaren aurkakoa da. Hobe da atsegina eta lasaia izatea. Horrez gain, emaitza ez da oso argia, biolentziak biolentzia gehiago dakar eta azkenean arazoaren ikuspegia galtzen da. Aurrera egiteko eta ikuspegi zehatz bat edukitzeko bihotza gorde beharra daukagu.
1992an Dalai Lamak bost puntuko erdibidea proposatu zion Txinari. Txinaren erantzunik ez baina tibetarren artean ikuspuntu desberdinak eragin ditu.
Dalai Lamak dagoeneko esan du puntu hauen ekimenak porrot egin duela eta, akaso, beste zerbait pentsatu beharko dela. Txinak lehengoari eusten dio, hots, Tibet Txina dela eta kitto. Beste jarrerak Tibeten independentzia defenditzen du. Dalai Lamak konponbidea negoziazio batetik etorri behar duela proposatzen du, alegia, ez dela independentzia izan behar baina bai autonomia, horrela Tibetek bere autogobernua izango luke.
Dalai Lamak, erlijio boterea eta botere politikoa biltzen ditu, ez dirudi hori oso demokratikoa denik.
1969ko martxoaren 10ean Dalai Lamak esan zuenez, independentzia eskuratzean herri tibetarrak nahi duengobernu mota aukeratu beharko du. 1992ko urtarrilean Dalai Lamak berretsi egin zuen etorkizuneko gobernuan berak ez zuela zereginik izango eta ez diela Dalai Lamaren ohizko zeregin politikoei helduko. Halaber, txinatarrak erretiratzean, eta konstituzioa egin bitartean, herriak aukeratutako behin-behineko gobernua eta lehendakaria izango direla jakinarazi zuen.
Txinak eraldakuntza handia ezagutu du, nabaritzen al dira aldaketak Tibeten?
Txinan ez dago kanpoan pentsatzen den besteko aldaketarik. Dena den, indar asko oraindik aldatzen ari dira. Tibeti dagokionez, guk kolonizazioa besterik ez dugu ezagutzen, ez dugu aldaketarik ikusten.
LETONA, Xabier
14-15

GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaTIBET
PertsonaiazTHONDUP1
EgileezLETONA1Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

EAJk Mundakako bere alkatea presionatzen zuen, udaleko idazkariaren gainetik aritzeko

Xabier Letona Biteri

Sionismoaren kontrako juduak jazartzen ari dira Alemanian

Gedar

PPk euskararen irakaskuntza presentziala ezabatu du Valentzian, EAEko hauteskunde kanpaina betean

El Salto | Raquel Andrés Durà

Pradales kolpez kolpe

Ahoztar Zelaieta

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude