«PPren eraginez, galizieraren legea ez da % 100 garatzen»

1993ko uztailaren 25an

A.Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendariari elkarrizketa
«PPren eraginez, galizieraren legea ez da % 100 garatzen»
Anton Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendaria
Hamar urte bete dira ekainean Galizieraren Legea gauzatu zenetik eta galizierak ez du oraindik araudi kontsentsuatua lortu. Batzuen ustez, balantza portugesaren aldera bideratu behar da; beste batzuek, aldiz, gazteleraren eraginari egokiago deritzote. Datorren uztailaren 25ean Dia da Patria Galegaren eguna denez, haraino abiatu gara Anton Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendariarekin hitz egiteko.
ARGIA. Instituto da Lingua Galegak bi arlo lantzen ditu: normalkuntza eta araudia. Normalkuntzari dagokionez, zein da gaur egun galegoak duen pisu kultural eta soziala?
A. SANTAMARINA. Oso kontuan izan behar dugu Galizian landa giroak duen pisua, eta galizieraren erabilera zonalde hauetan oso garrantzitsua da. Azkenengo erroldaren arabera, biztanleen % 90ek galiziera ulertzen dute eta erdia baino gehiagok galiziera erabiltzen du. Dena den, datu hauek nahiko erlatiboki aztertu behar ditugu, azken batean, gaur egun landa giroan bizi direnen batez besteko adina 60-70 urte bitartekoa baita, beraz, elebakarreko Galizia desagertzen ari da. Hau eskoletan galiziera irakatsiz orekatu daiteke. Duela 30 urte, jende gehiena ez zegoen alfabetatuta eta gaur egun, aldiz, % 100 alfabetatuta dago. Hirietan galiziera ikasten duen jendeak, normalean militantzia izaten du arrazoia, eta denok dakigu zein den abertzaletasunaren pisua Galizian.
A. Alfabetatuen portzentaia % 100 dela aipatu duzu.
A.S. Oso jende gutxi dago alfabetatu gabea. Kontuan hartu behar duzu galiziera hizkuntz erromanikoa dela, ezin da euskararekin konparatu. Elebitasun pasiboa dago, hau da, gaztelera hiztunak galiziera ulertzen du eta galiziera hiztunak gaztelera ulertzen du. Ez dago ume galegoak alfabetatzeko arazorik, gazteleraz alfabetatuta daudelako.
A. Dirudienez, desberdintasun handiak daude landa giro eta hiri giroko galiziera hiztunen artean, konzientzia mailari dagokionez batez ere.
A.S. Galiziera, orain arte behintzat, klase hizkuntza izan da, hau da, estigma bat izatera heldu da. Galizierari ezjakinaren, abarkadunaren hizkuntza irizten zion kontzeptua gainditu behar genuen, aurriritzi sozial hutsa baitzen. Azken urteotan, asko aurreratu dugu zentzu honetan, irrati eta telebista autonomikoak direla eta, unibertsitateak ere galiziera barneratu du, Galiziako eta galizieraren intelektualak izateak asko lagundu du, Administraziotik ateratzen diren paperen % 90 inguru galizieraz daude... Galizieraz hitz egitearen harrotasuna berreskuratzen ari gara.
A. Oinarrizko hezkuntzan galizieraren irakaskuntza beharrezkoa da baina beste ikasketa mailetan ez. Zergatik?
A.S. Oinarrizko hezkuntza eta hezkuntza ertainetan ere derrigorrezkoa da galizieraren irakaskuntza. Unibertsitateko irakasle askok galizieraz ematen dituzte klaseak eta Santiagoko unibertsitatean ikasgaien % 20 galizieraz izaten dira. Dena den, oso desberdina da hizkuntza menperatzea eta erabiltzea. Gazte gehienek ez dute hizkuntza erabiltzen, ez bada militantziagatik. Galizieraz ematen diren ikasgaiak irakasleen esku daude. Hau da, institutu eta eskola batzuetan badaude zenbait irakasle galizieraz irakasten dutenak, baina borondatezko jarrera da, ez dago araututa. Hala eta guztiz ere, kasu hauek kontrolatutakoak baino gehiago izan arren, ez dira % 50era heltzen. Bestetik, egia da Galizieraren Legea ez dela bere osotasunean aurrera eramaten.
A. PP, estatuko alderdi bat, Xuntan egoteak nola eragiten dio normalkuntza prozesuari?
A.S. PPren eraginez, Galizieraren Legea ez da % 100 garatzen, ez da behar bezala baliatzen. Aurreko mendeko berpizkunde kulturala eman zela denok onartutako gauza da. Hau da, Rosalia de Castro idazle nazionala da. Honekin batera, frankismoaren aurkako mugimenduan alderdi politiko guztiek aldarrikatu zituzten Galiziaren hizkuntz eskubideak. Trantsizio garaian alderdi politikoek galiziera bereganatu zuten programa politikoetan. Baina urteak pasatu diren heinean, badirudi konpromezu hori ahultzen doala. Alderdi abertzaleen hizkuntz eskaerak handitzen direnean, estatuko alderdiek honen aurka egiteko ikusten dute euren burua. Eta galizieraren eskubide eskaerak, estatuko alderdien aldetik, asko murriztu dira. Estatuko alderdietako politikari gehienek galizieraren erabilera liturgikoa egiten dute: etxean gazteleraz hitz egin eta Legebiltzarrean galiziera erabiltzen dute.
A. Gaur egun galizierak badu araudi ofiziala, baina kritika asko jaso ditu reintegrazionista edo galego-portugesen aldetik. Esaten dutenez, araudi ofiziala gazteleraren arautegiaren menpe dago.
A.S. Bi jarrera daude: batzuen ustez galizierak badu berezko araudia, hau da, galiziera-portugesaren adar bat dela eta, honen ondorioz, desberdintasun handiak daude galiziera eta galiziera-portugesaren artean. Desberdintasun hauek ez dira gaindiezinak baina bai nabarmenak. Hauxe da jarrera ofiziala eta institutu honek defenditzen duena. Reintegrazionistek portugesa galizieraren araudi kultoa izatea aldarrikatzen dute. Ezin da esan zein den hobea, ezin dugu esan zein den egokiena. Nire ustez, zentzu honetan sentimenduen alorrera pasatu behar dugu, hau da, galiziar batentzat portugesa ikastea bigarren hizkuntza bat ikastea bezala izango litzateke, beraz, gaztelera ikastea bezain zaila. Bigarren arrazoia fonemak dira. Adibidez, portugesaren j-k gure x-k dira, zergatik idatzi behar dugu j-z, x bezala ahoskatzen baditugu?
Myriam Gartzia
16-17

GaiezHizkuntzaGalegoa
PertsonaiazSANTAMARIN1
EgileezGARTZIA3Hizkuntza

Irakurrienak

Matomo erabiliz

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude