2023ko otsailean irakurri nuen berria prentsan, eta triste geratu nintzen, ezustean harrapatu eta zer pentsatua eman baitzidan. Azpeitiko Jostaldi Kirolak Erdikaleko denda itxi egingo zuten, 48 urteko ibilbidearen ondoren.
Denboran atzera bidaiatu arazi zidan horrek. Makina bat aldiz bertan izandakoa bainintzen amamarekin, kiroletako zein kaleko arropa erostera. Amamarekin Azpeitira joan, Jostaldin erosketa egin, Xiriakoneko kafetegian zerbait hartu elkarrekin tertulia goxoan, eta munduko mutil zoriontsuena bueltatzen nintzen… Pena handia eman zidan, ondorioz, aipatu berriak, eta malkoren bat ere isuri arazi zidan, hainbesteko oroitzapen ederren eta nostalgiaren erdian…
Hain justu hilabete lehenago, 2023ko urtarrilaren hasieran, egon nintzen aspaldiko partez Jostaldi dendan. Eta kasualitate polita izan zen kalean, justu dendaren parean, jada jubilatuta zegoen bertako jabearekin topo egitea. Urte asko generamatzan elkar ikusi gabe, baina betiko irribarrearekin kasu egin zidan. Prentsako iritzi-artikuluen bidez izan zuela nire berri esan zidan, eta asko hunkitu ninduen esaldi bat oparitu zidan: “Urte asko egin ditut dendan lanean, baina oso pertsona gutxi ikusi ditut zu amamarekin sartzen zinenean bezain pozik”. Une polita izan zen. Amama 2017 amaieran joan zitzaigula aipatu nion, eta jarraian jolasean eta korrika zebiltzan bi seme-alabak aurkeztu nizkion. “Bizitzak aurrera jarraitzen du. Eta bi hauekin ez zera aspertuko, ez!”, aipatu zidan. Besarkada bat emanaz elkar agurtu ginen.
Gero eta garai, egoera, zailagoak dira egungoak denda txikientzat. Ez da nire iritzi bat, datuek oso argi (eta gordin) erakusten duten errealitate bat baizik: azken hamarkadan, txikizkako saltokien herena, hirutik bat, galdu da. 2018-2021 artean, Gipuzkoan bakarrik, denda txikien kopurua 817 txikiagotu zen. 2013-2023 artean, EAEn 5.658 denda txiki galdu ziren. Gero eta komertzio txiki gehiago ari dira pertsiana jaisten. Eta irekitzen diren berriak askoz gutxiago dira. Gure kaleetan erraz antzeman daiteke hori. Globalizazio ekonomiko ankerraren albo-kalteetako (beste) bat: gero eta denda txiki gutxiago; gero eta merkataritza zentro gehiago eta handiagoak. Getarian bertan, adibidez, gu txikiak ginenean, askoz aukera gehiago zeuden: tela dendak, drogeriak, mertzeriak, elektro-tresna dendak, zapatariak, burdindegiak, jostailu-dendak, kirol dendak, aseguru-etxeak… Bai, horiek denak Getarian bertan, kanpora mugitu beharrik gabe. Baina, eta gaur egun?
Txikizkako denden jaitsiera hori azaltzen duten hainbat faktore azaltzen dituzte adituek: Internet bidezko plataformak eta erosketak; merkataritza zentro handien zabalkundea eta gure aisialdi ereduaren aldaketa; errelebo eta ordezkapenik eza negozioarekin jarraitzeko; alokairu, argindar edota lehengaien garestitzea.
Gero eta garai, egoera, zailagoak dira egungoak denda txikientzat. Ez da nire iritzi bat, datuek oso argi (eta gordin) erakusten duten errealitate bat baizik: azken hamarkadan, txikizkako saltokien herena, hirutik bat, galdu da
Izan ere, gaur egun, lehen irudikatu ere ezin genitzakeen erraztasun handiak ematen ditu Internetek, eta horrek asko (gehiegi) aldatu ditu gure ohiturak, sarri gu geu ere konturatu gabe. Gero eta jende gehiagok, gero eta gehiago erosten du(gu) Internetetik. Oso erraza da, erakargarria. Amazon bezalako “munstroak”, marka bakoitzaren webguneak, beherapen handiak etengabeko promozio aldietan, bidalketa erraztasuna edota doakotasuna. Sofatik altxa gabe, aukera abaniko ezin zabalagoa, klik soil batekin, dena prest!
Denok erosi izan dugu sarri horrela. Guztiok erori izan gara sare horretara. Eta ez dut esaten hori gaizki dagoenik. Baina gure ekintzen jabe eta horien ondorioen kontziente izan beharko genukeela iruditzen zait.
Gero eta indibidualistagoa, bakartuagoa eta hotzagoa da egungo gure gizarte eredua. Non aurrez aurreko harremana mugikorren pantailetako hatz mugimenduek ordezkatu duten. American way of life edota McDonaldizazioak erabat baldintzatua eta homogeneizatua. Ados.
Hemengo administrazio publikoen eta agintarien jarrera (eta hipokrisia) ere kritikatu ditzakegu. Aho txikiz komertzio txikien aldeko hitz politak esan eta, era berean, erabaki handiz merkataritza zentro handiak sustatu edota bultzatzeagatik. Ados, baita ere.
Azken urteotan pairatu dugun bizimoduaren garestitzea (eta eros ahalmenaren galera) eta horrek eragiten dituen zailtasunak eta prezioak begiratu beharrak ere pisu handia du. Noski baietz.
Baina horiek denak egiak izan arren, beti ezin ditugu arduradunak kanpoan bilatu. Gure esku ere bai baitago gure kontsumo eta erosketa eredua, neurri batean, bederen, erabakitzea. Non eta nola erosi erabakitzea. Gure ardura ere bada. Denda txikiak ez baitira bakarrik ixten. Herritarrok bizkar ematen diegunean itxi behar izaten baitute askok.
Nolako kale, auzo edota herriak nahi ditugu? Hori da galdera gakoa. Eta herritar guztion esku dago hori. Kale biziak izateko, jendez beteak, kale seguruak… dendak behar-beharrezkoak baitira. Eta hori posible izateko, guk gure herriko, auzoko, kaleko dendetan erosketak egitea da bidea.
Zoritxarrez, gaur egun oso gauza gutxi (nik neuk nahiko nituzkeenak baino askoz gutxiago behintzat) daude gure esku. Hau da, ordea, apur horietako bat. Bada ondo pentsatu, eta gure pentsamenduak praktikara eramaten saia gaitezen.
Aipatu dendak agian tamainaz txikiak izango direlako, baina asko handiak direlako harremanean, kalitatean, gertutasunean, konfiantzan, zintzotasunean, esfortzuan, duintasunean, salmentan zeharreko eta ondorengo zerbitzuetan... Txikitasunean handi diren horiek ez ditzagun utzi handitasunean txiki bilakatzen.
Aitor Irigoien Odriozola
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]
Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu
Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]
Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.
Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]
"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.
Kezka, ezinegona eta... [+]
Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.
Miope bezain itsu,... [+]
Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.
Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]
Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.
Aurten,... [+]
Zenbat min jasan dezake bihotz batek?
Zenbat aztarna sentitu dezake azkenengo bihotz-taupadara arte?
Jaiotzen garenetik, min desberdinak sentitzen ditugu. Desilusioak eta arazoak, gero eta helduago garenean, orduan eta jasanezinagoak bihurtzen dira.
Jolasa bukatzea... [+]