Hiru eguneko eztabaida asaldatuen ondoren eta Emmanuel Macronen hitzek bereziki ziztatu ostean, zeinak esan zuen txertorik jaso ez zutenak "arduragabeak" direla, eta jada ez direla herritarrak, diputatuek, urtarrilaren 6an, osteguna, 5:25ean, osasun-krisia maneiatzeko tresnak indartzen dituen lege-proiektua onartu zuten, aldeko 214 botorekin, kontrako 93rekin eta 27 abstentziorekin. Senatariek astelehenetik aurrera aztertuko dute testua, hiru egunez. La France Insoumise-ko diputatu François Ruffin senatariek aztertuko duten testuaren eta txertaketa-txartela ezartzearen aurka dago, eta beretzat presidentea da "arduragabea".

Nola erreakzionatu zuen Emmanuel Macronen hitzekin, Macronek esan zuenean txertoa hartu ez zutenak "haserretu" nahi zituela?

Oraingoz, txertoa ez hartzea erabakitzen duten pertsonak ez dira ilegalak. Nire aldetik, nire inguruko eta harantzagoko frantses guztien diputatu sentitzen naiz: ni maite izan ala ez, erretzen duten ala ez, txertatuta dauden ala ez. Nik ez dut sailkatzen. Macronek esan berri du ez dela frantziar guztien presidentea eta batzuk hiritartasun galera jasan dezaketela, berak bakarrik erabaki duena. Ez gaude osasun-sektorean, polizian gara; kito.

Baita ere esan zuen arduragabeak direnak jada ez direla herritarrak. Baina bera da lehen arduragabea. Zer egin zenuen ospitaleekin? Bere agintaldian 17.000 ohe itxi ziren, eta Covid urtean 5.700 ohe.

Azaroan, bosgarren olatua baino askoz lehenago, "Kaixo Véran" ekimena abiarazi genuen: larrialdi-zerbitzu bat ixten den bakoitzean, txio bat bidaltzen diogu Olivier Vérani [Osasun ministroa]. Nire inguruan, Senlis (Oise) zerbitzua itxi egin dute langile faltagatik. Saint-Calais, Mamers, Draguignan, Moissac... Hiri askotan larrialdiak erabat ixten dira, edo gauez, edo asteburuetan, edo bertan behera geratzen dira, edo pediatria-zerbitzua ixten dute. Ez da Covid-agatik! Macronen eta Véranen politikengatik da. Covid urtearen erdialdean, nazioak lehen lerroan zeuden zaintzaileei eskerrak eman behar zizkiela zioten, benetan miresgarriak zirela eta ospitalerako ondorio bat izango zutela. Baina ondorengo aurrekontuan, zaintzaileek 5.700 ohe murrizketa ikusi zituzten, mila milioi euroko aurrezpenak ospitaleetan eta zero suspertzaile postu gehigarrietan; suspertzaileek, berriz, 67 erreklamatu zituzten.

Horrek guztiak Covid-aren aurreko euste-horma jaistea dakar. Horrek esan nahi du zaila gerta dakigukeela egungo olatuari eustea, zeina bestalde, ez den tsunami bat ospitaleratzeei dagokienez. Batez ere, zaintzaileen artean krisia eragiten du. Horretan sinetsi zuten. Hainbeste agindu genizkien ondorioen zain zeuden. Baloratzen ditugu, heroi bezala tratatzen ditugu. Baina gaur egun, ospitalera itzuli dena diskurtso handiak dira, orekara itzultzeko planei buruzkoak, aurrekontu-defizitari buruzkoak eta abar. Ségur de la santé delakoa, ez zen norabide aldaketa bat izan, zaintzaileei emandako kontzesio bat baizik: soldatei buruzko zerbait eman genien, azken emaitzari buruz isil zitezen, hau da, beren lana egiteko esleitutako bitartekoez isil zitezen.

Zaintzaile guztiei bururatzen zaien hitza adorerik eza da. Beti tratu txarrak eta tratu txarrak jasoko dituztela esaten diete beren buruei. Sommeko Péronne ospitaleko erizainek esan zidaten, oherik ez zegoenez, 80 urtetik gorako sei pertsonari pasiluko ohatila batean pasarazi zietela gaua. Pertsonak zaintzeko eta ondo tratatzeko gaituta egonik tratu txarrak ematen dituztela sentitzeak urradura morala eragiten du, eta, horren ondorioz, langile hauek ospitalea uzten dute. Porrot espirituala da.

Gaur egun, Macronen txertoaren esku-jokoa da sinestaraztea ospitalearen krisia 1) Covidagatik eta 2) txertoa hartu ez dutenengatik. Ez! Bere eta Olivier Véranen politikagatik da. Promesak egiten dituzte berriro, baina nola lortuko dute jendeak sinestea?

Zer deritzozu txertoari buruzko lege-proiektuari?

Bi neurri nagusi ikusten ditut: lehenengoa da txertorik ez baduzu, ezin izango zarela leku batzuetara joan: jatetxeetara, kafeetara, zinemetara, eta abar (ezta proba negatibo bat izanik ere). Bigarrena da zerbitzariek, guardiek, atezainek, txertaketa-txartela ez ezik, nortasun-agiriak ere egiaztatzeko ahalmena izan dezaketela.

Covida ikusten dut datozen krisi ekologikoen lehen seinale gisa. Galdera da: nola erreakzionatuko dugu honen aurrean? Demokrazia kareletik botaz, erabat digitalean zentratuz, gure herrikide batzuk baztertuz? Edo irtenbiderik onenak kolektiboki bilatuz? Bi urtez, gizon batek, Emmanuel Macronek, dena erabakitzen du, berak bakarrik.

Agintariek erabakitzen badute QR kodeen Errepublikan sartzea, horrek esan nahi du bihar beste krisi ekologiko batzuetarako hori bera izango dugula. Estandar berri bat ezartzen ari da. Behin hortzetako orea tubotxotik aterata, ez da ostera barrura sartzen. Urteak daramatzagu larrialdi egoeran eta ez dugu inoiz atzera egin. Populazioak kontrolatzeko teknologia digitala erabiltzea erreflexu bihurtuko da.

Larrialdiaren gaia ere hor dago. Erabakiak beti gauetik goizera hartzen dira. Ministroen Kontseilua Eguberri eta Urteberri artean deitzen da. Batzar Nazionalak egun batean baliozkotu behar du testua. Krisi hau etengabeko larrialdi gisa bizi da, estrategia-terminoetan pentsatzeko ezintasunarekin. Eta larrialdi batean gauden unetik, konpondegi teknologikoan gaude. Nahiz eta ez dudan esaten teknologia ezin dela tresna bat izan.

Zer diozu txertoaz?

COVID-19aren aurkako tresna interesgarritzat jotzen dut. Txertoak hainbat forma larri prebenitzen ditu. Borrokan aritu nintzen nire barrutian zelai batean txertaketa-zentro bat jar zedin, jendeak Amiens edo Abbevillera joan beharrik izan ez zezan. Frantzian txerto dosiak ekoiztearen alde nago eta patenteak altxatzearen alde nago Hegoaldeko herrialdeen mesedetan.

Baina txertoak ez luke tresna bakarra izan behar. Gainera, ehunka akademikok sinatutako zutabe batek, British Medical Journal aldizkarian argitaratutakoak (mediku-komunitatean erreferentziazko aldizkaria da), dio ez dugula txertoaren alde soilik apustu egin behar. Hala ere, horixe egiten aritu gara urtebetez.

Ez nago ados txertorik hartu ez duten pertsonei xiringa eztarrian jartzearekin. Uste dut haiekin eztabaidatzen jarraitu behar dugula eta konbentzitu.

Azkenik, mundu guztiari txertoa jartzeak esan nahi du ez garela arrisku handieneko pertsonengana zuzentzen. Txertaketa ageriko onurarik ekartzen ez dienei ezarri zaie, komorbilitaterik gabeko 12-18 urteko gazteei, esaterako. Eta Frantzia azken postuan da mendebaldeko Europako herrialdeen artean, 80 urtetik gorakoen artean txertatutakoen %88rekin bakarrik, %100 direnean Espainian, Belgikan, Portugalen eta Danimarkan.

Zer egin behar da?

Txertaketari dagokionez, ez gara nahikoa "joaten ari" jendearengana. Nire eremuan, udaletxeetan aldi baterako txertaketa-zentroak ezartzea nahi nuen, herriz herri. Familiako medikuengana (geroztik haiekin harremanetan jarri dira) eta adinekoak bisitatzen dituzten zaintzaileengana jotzea eskatu nuen, herritarrekin txertoa eztabaidatu eta eskaini ahal izan dezaten. Aldiz, martxan den nazioak Doctolib aplikazioa erabili zuen. Baina 80 urterekin, nork darabil Doctolib?

Erabiltzen ez den bigarren tresna FFP2 maskarak dira. Maskara arruntek % 30era murrizten dute kutsadura-arriskua; FFP2k, %0,4ra. Baina leher eginda gaude. Gobernuak ez du sektore industrialik antolatu.

Frantziak 30 zentimo jarri ditu per capita aire-araztegietan. Alemanian 8 euro dira, hogeita hamar aldiz gehiago; Italian 12 euro, berrogei aldiz gehiago; Herbehereetan 21 euro, hirurogeita hamar aldiz gehiago. Proposatu genuen – eskuina eta zentristak ere alde zeuden – tokiko komunitateei laguntzea araztegiak erosteko. Baina Martxan den Errepublika aurka agertu zen.

Ez naiz hau guztia eskaintzen duen bakarra. British Medical Journal-eko zutabea sinatu dutenek ere FFP2 maskarak eta aireztapena iragaztea aipatzen dituzte. Hegoaldeko herrialdeetarako patenteak altxatzearen alde ere egin dute. Duela urte eta erdi, txertoa existitu baino lehen, Macronek munduko ondasun publikoa izango zela agindu zuen. Gaur, Munduko Merkataritza Erakundearen eta Osasunaren Mundu Erakundearen aurrean, ukatu egiten du patenteak kentzea, Indiak eta Hegoafrikak eskatu dutena.

Urtarrilaren 3an argitaratutako bideo batean diozunez, “Covid-en krisia zeharkatuko ditugun krisi ekologiko handien hasiera baino ez da, eta horrek nola maneiatu nahi duten esaten digu. Teknologiaren eta kontrol osoaren bidez kudeatu nahi dute: kontrol soziala, gure bizitzen gaineko kontrola eta teknologia digitalaren bitartez”. Gehiago azal dezakezu?

Cédric O, Digitaleko Estatu idazkariak esan zuen: "Krisi honek aukera ematen du eraldaketa are borondatezkoagoa egiteko". Teknologia digitala eta kontrol digitala gehiago erabiltzeko eraldaketa. Baina nork nahi du eraldaketa hori? Batzuetan zientzia-fikziozko film batean banengo bezala sentitzen naiz. Abenduaren erdialdean irratian entzun nuen hirugarren dosia jaso ez zuten 65 urtetik gorako pertsonak desaktibatu egingo zituztela. Bat-batean, milioika pertsona desaktibatu ditzakegu sozialki. Eta hori hasiera besterik ez da, uzten badiegu.

James Lovelock eragin handia duen zientzialariak esan zuen: "Krisi ekologikoaren aurrean, baliteke demokrazia alde batera utzi behar izatea aldi baterako”. George Steiner saiakeragileak esan zuen "agian beharrezko zela despotismo liberal baterantz eboluzionatzea" eta "agian krisi handiei aurre egiteko despotismo teknologiko bat bihurtuko dela". Demokrazia lotsagarri gerta dakiekeen oligarkia bat dugu, jendea lotsagarri zaiena. Teknologia digitalaren bidez, gaur osasunaren izenean eta bihar ekologiaren izenean, herri hau bezatu (domestikatu) ahal izateko aukera aurkitu dute.