Tamainak ez du axola
Azken inkesta soziolinguistikoaren arabera, Euskal Herrian 714.136 lagun gara euskaraz mintzatzeko gai, eta beste 388.255 ‘elebidun hartzaile’. 1.102.391 pertsona euskarazko edukiak jasotzeko ‘ahalmen teknikoa’ dugunak, nolabait esateko.
Beste hizkuntza batzuei erreparatzen badiegu, katalanez mintzo edo uler dezaketenak 11 milioi pasa dira. 500 milioi frantsesez, eta gaztelaniaz ere beste horrenbeste. Betiko kopla, beraz: oso hizkuntza ‘txikia’ gurea, handiek inguratuta gainera... Ai! Destino petrala gu eta gure hizkuntza txiki honena!
Bai eta ez. Teknologia kontuetan behintzat, ematen du tamainak ez duela axola. Horixe ondoriozta liteke META-NET Europako bikaintasun sareak udazken honetan argitaratutako lanetatik. Europako 80 hizkuntzetatik 30 aztertu dituzte, teknologia alorretan duten egoera eta perspektiba ezagutzeko. Emaitza argia bezain latza da: 30 horien artean, ingelesa barne, bakar batek ere ez du euskarri teknologiko bikaina. Euskarri ona ingelesak baino ez du. Eta beste guztiek hortik behera: euskarak eta katalanak bezalaxe, frantsesak eta gaztelerak ere, maila ertain, baxu edo oso baxuko euskarri teknologikoa dute. Hizkuntza automatikoki prozesatzeko teknologiak ez dituzte behar bezala garatuta, eta horrek ondorio latzak izan ditzake epe ertainera. 30 hizkuntza horietatik 21 panorama digitaletik desagertzeko arriskuan daudela dio META-NETen lanak.
Baina hain larria al da hizkuntzaren automatizazio ezaren kontu hori?
Bai ba. Adibiderik argiena euskarazko itzultzaile automatikoetan aurki dezakegu. Gaur-gaurkoz, merkatuan gutxienez ez dago bat ere erdipurdikoa izatera iristen den itzulpena egiteko gauza denik.
Baina itzultzaileena, argiena izan arren, ez da adibiderik kezkagarriena. Gure trepeten erabiltzaile interfazea sinplifikatze aldera, gero eta joera handiagoa dago hizkuntz naturalaren prozesamendua txertatzeko eguneroko gailuetan. Eta ez pentsa etorkizuneko gauza denik, gaur-gaurko kontua da. Teknofilo ingelesdunek, esaterako, eskuak erabili gabe maneia dezakete iPhonea Siri softwareari esker. “Aizu, zer jantziko dut bihar goizean?” galdetu telefonoari, eta hark sinpatiko-sinpatiko erantzungo du: “Hobe duzu euritakoa eta gabardina hartu, euria dakar eta”. Sistema bera erabil daiteke Mac ordenagailuari aginduak eman eta diktaketak egiteko. Beti ere ingelesez, hori bai. Gaztelaniaz ere badabil –baldar samar oraingoz, entzun dudanez–. Euskaraz ez.
Android telefonoetarako ere badira antzeko soluzioak. Aurreratuenetako bat, Sherpa, Euskal Herrian sortua da. Erandion. Gaztelaniaz funtzionatzen du. Ingelesez ere bai laster. Euskaraz ez.
Besteak beste, euskara automatikoki prozesatzeko tresna aurreratuak falta direlako gertatzen da hori. Ados, Appleren kasuan historikoa da euskararekiko interes falta, baina Sherpa garatu duen Anboto enpresak, eta beste askok ere, ez lukete aparteko eragozpenik izango euskara haren produktuetan txertatzeko, Aitorren hizkuntza zaharra prozesatzeko sistema aurreratu eta –zergatik ez– libreak eskuragarri izanez gero.
Gauzak horrela –eta barkatu atrebentzia– nik neuk arreta handia eskainiko nioke kontu horri HPSn banengo. Euskararen etorkizunerako garrantzitsua da horrelako teknologiak ondo garatzea. Kontua ez baita sakelako telefonoetara mugatzen. Dagoeneko badira merkatuan ahots bidez kontrolatzen diren gailuak: bideokontsolak, telebistak, kafe makinak, autoak... Pentsa zer eragin izan dezakeen euskaldun baten etxean halako gailu mordo bat egotea, eta haietako batek ere euskaraz ez jakitea...
Sakelakoetan behar gorria
Hizkuntz teknologia horiek garatzeko inbertsio handiak behar dira, eta euskararen normalizazioarekin benetako kezka duen administrazio batek ez luke zalantza handirik izan beharko esparru horretan inbertitzeko orduan.
Beste gauza batzuk –zorionez edo zoritxarrez– diru gutxi edo batere sosik gabe egin daitezke, eta hor hiztunoi ere badagokigu lan apur bat egitea. Interfazeen itzulpena da horietako bat. Izen ona, irekitasuna eta irudi cool-aren izenean, modan jarri da erabiltzaileei aukera ematea informatika produktuen interfazeak euskaratzeko. Aukera baliatu beharra dago, software libreko produktuetatik hasita, baina horietara mugatu gabe, horiek euskaratu eta gure erara jartzeko. Eta itzulpen biltegi erraldoi bat egiteko, horrelako aukera bat suertatzen den bakoitzean erraz euskaratu ahal izateko. Erabiltzen ditugun aplikazioak euskaraz egotea lortu behar dugu, kostua lanordu batzuk oparitzea bada ere.
Horren behar gorria dugu sakelakoetan, esaterako. Gero eta poltsiko gehiagotan sartzen ari dira telefono aurreratuak, eta horien artean bakar batek ere ez du euskarazko interfaze duinik. Telefonogile batzuek Androiden euskaraketa partzialak eskaintzen dituzte haien terminaletan baina, ikusi ahal izan dudanagatik behintzat, erabilgarri izatetik oso urrun daude: itzulpen nahasgarriak, laburdura ulertezinak... Zentzu horretan txalogarri bezain beharrezkoak iruditzen zaizkit Librezale edo Android Euskaraz bezalako ekimenak. Kasu gehienetan auzolanean euskaratzea baino ez zaigu geratzen... eta auzolan hori ondo koordinatzea, ahaleginak alferrik ez galtzeko.
Baina behin sistema euskaratuta dugula, aplikazioak ere behar ditugu: sare sozialetan sartzekoak, mezularitzakoak, GPSak, ofimatikakoak, multimedia jogailuak, jokoak...
Ai, jokoak! Aisialdi digitala ere goraka doa. Kultur industria indartsuenetakoa da gaur egun. Baina aizu, euskaldunok jende serioa gara! Euskaratzekotan (edo euskaraz sortzekotan), aplikazio serioak egingo ditugu noski. Lanerakoak, zerbaiterako balio dutenak. Joko didaktikoren bat edo beste, akaso, haur txikientzat edota euskara ikasten laguntzeko.
Bioshock, GTA, Final Fantasy, Halo edota WiiFit bera erdaldunen gauzak baitira. Denborapasan jardun eta erlaxatzeko kontuak. Eta euskara, euskaldunok bezalaxe, kontu serioa berriz. Transzendentalegia jolasean alferrik xahutzeko. Horretarako hobe dugu gure barruko erdalduna askatu, eta euskara ganorazko gauzetarako utzi, ezta?
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Biarritzeko euskara teknikari Eneko Gorriren hitzaldia 2019ko Topaldian.
Hitzaldiaren sinopsia
Urteetako galtzearen ondotik, azken datu soziolinguistikoen arabera badirudi hiztun kopuru absolutua egonkortzen hasia dela Ipar Euskal Herriko hiru lurraldeetan. Zenbaki ofizialek 2011 eta 2016 artean 100 hiztun irabazi ditugula agerian ematen badute, ez dute islatzen jendartean sakonki aldatzen ari den prozesu bat: gaitasunen eraldaketa, familia transmisioaren etenaldia, erabileraren... [+]
#EzWeCant traola baliatuko dute kanpainari zabalkundea emateko. Alderdi politikoekin harremanetan jarri da Aiaraldeko Euskalgintza Kontseilua, konpromiso zehatzak hartzeko gonbita luzatzeko. Horrez gain, sinadura bilketa abiatu dute Change.org plataforman.
Baigorrin hartu gaitu Paxkal Indok, etxean, eta hitz egin dugu haren bizitzan garrantzia duten hainbat gairi buruz: musikaz, euskararen hainbat ertzez, Seaska ikastolez. Halako batean, argazkilaritza ere gustuko duela aipatu, eta gehitu du: “Gauza asko egin ditut, eta eginen oraindik”. Harentzat ez omen baitago ametsik, “ondoko egunetako proiektuak bakarrik”.
Aurten badakit zer eskatu Olentzerori, baina, martxoan egonda ere, uste dut berandu nabilela. Hauexek, nire eskaerak: aldaketaren aldeko alderdien partetik, erabakiak hartzeko ausardia handiagoa eta paktatzeko milikeria gutiago. Bai, asmatu duzue, eskuin unionistari kopiatu dizkiodan gauzak dira. Hirugarren eskaera bat ere ebatsi diot: Olentzero maitea, gure aldeko think tank bat nahi nuke.
Patxi López lehendakari zuen EAEko Gobernuak irrati-lizentziak esleitzeko lehiaketa abiatu ostean, bertan behera utzi zuen. Irregulartasun zantzuak ziren tarteko. Zazpi urte geroago, Iñigo Urkulluren Gobernuak gaiari heldu dio: hamazazpi lizentzia esleitu ditu behin betiko. Gaztelania hutsezko proiektuak nagusitu dira, eta Bilbo Hiria irratia, euskara hutsean ari den irratia, lizentziarik gabe geratu da. Euskara hutsezko bi proiektuk zuten lizentzia lortzeko aukera eta Naiz... [+]
Bi ertzainek egindako hizkuntz eskubideen urraketa batez informatzeagatik, hedabide honetako Lander Arbelaitz kazetariaren aurkako salaketa jarri dute eta asteazken honetan auzi horrekin lotuta lehen aldiz joan behar izan du Arbelaitzek deklaratzera. “Informatzen jarraituko dugu, kazetaritza ez da delitua” idatzita zeukan pankartarekin elkarretaratzea egin dute ARGIAko lankideek Donostiako Egia auzoan dagoen epaitegiaren aurrean.
Donostiako Udaleko EH Bilduko zinegotzi Amaia Almirall Lopez de Luzuriagak mozio bat aurkeztu du eta ostiralean bozkatuko dute alderdiek. Joan den maiatzean Ertzaintzako bi agentek herritar baten hizkuntz eskubideak urratu izana eta ARGIAren aurkako salaketa aipatzen ditu eta "bere herritarrak babesteko eta Donostian euskaraz egitea errealitate bihurtzea helburu" izateko eskatuko dio Donostiako Udalari Udalbatzak.
Bi urtetik behin gertatu bezala, badator berriz ere Korrika gurera. Herri euskaldun batean amesten dugun gazteoi ezinbesteko zaigu ekimen hau gure buruan kokatzea, bi urterik behin bada ere, zentroan kokatzea. Ez zen nolanahiko apustua izan bere garaian ez. 1980an, aurreko urteetan taberna bateko mahai inguruan ernaltzen hasitako ideiari hasiera eman zitzaion; eta horrela, herri honen euskalduntzearen alde inoiz egindako ekimen handienetariko bat martxan jarri zen. Euskal Herriaren eraikuntzan... [+]
ARGIAko lantaldeak Donostiako epaitegiaren aurrean elkarretaratzea egin du asteazken goizean.
Azken egun hauetan, milaka ikusten dira Korrikaren aldeko antolatzen diren ekitaldiak, iragarkiak, albisteak eta bakoitzaren herrira heltzeko irrikak. Aurten ikus izan dezakegu bereziki, Korrikaren ibilbideak nola islatzen duen euskarak hamarkada gutxi horietan egindako bidea.
.jpg)
