Azken inkesta soziolinguistikoaren arabera, Euskal Herrian 714.136 lagun gara euskaraz mintzatzeko gai, eta beste 388.255 ‘elebidun hartzaile’. 1.102.391 pertsona euskarazko edukiak jasotzeko ‘ahalmen teknikoa’ dugunak, nolabait esateko.
Beste hizkuntza batzuei erreparatzen badiegu, katalanez mintzo edo uler dezaketenak 11 milioi pasa dira. 500 milioi frantsesez, eta gaztelaniaz ere beste horrenbeste. Betiko kopla, beraz: oso hizkuntza ‘txikia’ gurea, handiek inguratuta gainera... Ai! Destino petrala gu eta gure hizkuntza txiki honena!
Bai eta ez. Teknologia kontuetan behintzat, ematen du tamainak ez duela axola. Horixe ondoriozta liteke META-NET Europako bikaintasun sareak udazken honetan argitaratutako lanetatik. Europako 80 hizkuntzetatik 30 aztertu dituzte, teknologia alorretan duten egoera eta perspektiba ezagutzeko. Emaitza argia bezain latza da: 30 horien artean, ingelesa barne, bakar batek ere ez du euskarri teknologiko bikaina. Euskarri ona ingelesak baino ez du. Eta beste guztiek hortik behera: euskarak eta katalanak bezalaxe, frantsesak eta gaztelerak ere, maila ertain, baxu edo oso baxuko euskarri teknologikoa dute. Hizkuntza automatikoki prozesatzeko teknologiak ez dituzte behar bezala garatuta, eta horrek ondorio latzak izan ditzake epe ertainera. 30 hizkuntza horietatik 21 panorama digitaletik desagertzeko arriskuan daudela dio META-NETen lanak.
Bai ba. Adibiderik argiena euskarazko itzultzaile automatikoetan aurki dezakegu. Gaur-gaurkoz, merkatuan gutxienez ez dago bat ere erdipurdikoa izatera iristen den itzulpena egiteko gauza denik.
Baina itzultzaileena, argiena izan arren, ez da adibiderik kezkagarriena. Gure trepeten erabiltzaile interfazea sinplifikatze aldera, gero eta joera handiagoa dago hizkuntz naturalaren prozesamendua txertatzeko eguneroko gailuetan. Eta ez pentsa etorkizuneko gauza denik, gaur-gaurko kontua da. Teknofilo ingelesdunek, esaterako, eskuak erabili gabe maneia dezakete iPhonea Siri softwareari esker. “Aizu, zer jantziko dut bihar goizean?” galdetu telefonoari, eta hark sinpatiko-sinpatiko erantzungo du: “Hobe duzu euritakoa eta gabardina hartu, euria dakar eta”. Sistema bera erabil daiteke Mac ordenagailuari aginduak eman eta diktaketak egiteko. Beti ere ingelesez, hori bai. Gaztelaniaz ere badabil –baldar samar oraingoz, entzun dudanez–. Euskaraz ez.
Android telefonoetarako ere badira antzeko soluzioak. Aurreratuenetako bat, Sherpa, Euskal Herrian sortua da. Erandion. Gaztelaniaz funtzionatzen du. Ingelesez ere bai laster. Euskaraz ez.
Besteak beste, euskara automatikoki prozesatzeko tresna aurreratuak falta direlako gertatzen da hori. Ados, Appleren kasuan historikoa da euskararekiko interes falta, baina Sherpa garatu duen Anboto enpresak, eta beste askok ere, ez lukete aparteko eragozpenik izango euskara haren produktuetan txertatzeko, Aitorren hizkuntza zaharra prozesatzeko sistema aurreratu eta –zergatik ez– libreak eskuragarri izanez gero.
Gauzak horrela –eta barkatu atrebentzia– nik neuk arreta handia eskainiko nioke kontu horri HPSn banengo. Euskararen etorkizunerako garrantzitsua da horrelako teknologiak ondo garatzea. Kontua ez baita sakelako telefonoetara mugatzen. Dagoeneko badira merkatuan ahots bidez kontrolatzen diren gailuak: bideokontsolak, telebistak, kafe makinak, autoak... Pentsa zer eragin izan dezakeen euskaldun baten etxean halako gailu mordo bat egotea, eta haietako batek ere euskaraz ez jakitea...
Hizkuntz teknologia horiek garatzeko inbertsio handiak behar dira, eta euskararen normalizazioarekin benetako kezka duen administrazio batek ez luke zalantza handirik izan beharko esparru horretan inbertitzeko orduan.
Beste gauza batzuk –zorionez edo zoritxarrez– diru gutxi edo batere sosik gabe egin daitezke, eta hor hiztunoi ere badagokigu lan apur bat egitea. Interfazeen itzulpena da horietako bat. Izen ona, irekitasuna eta irudi cool-aren izenean, modan jarri da erabiltzaileei aukera ematea informatika produktuen interfazeak euskaratzeko. Aukera baliatu beharra dago, software libreko produktuetatik hasita, baina horietara mugatu gabe, horiek euskaratu eta gure erara jartzeko. Eta itzulpen biltegi erraldoi bat egiteko, horrelako aukera bat suertatzen den bakoitzean erraz euskaratu ahal izateko. Erabiltzen ditugun aplikazioak euskaraz egotea lortu behar dugu, kostua lanordu batzuk oparitzea bada ere.
Horren behar gorria dugu sakelakoetan, esaterako. Gero eta poltsiko gehiagotan sartzen ari dira telefono aurreratuak, eta horien artean bakar batek ere ez du euskarazko interfaze duinik. Telefonogile batzuek Androiden euskaraketa partzialak eskaintzen dituzte haien terminaletan baina, ikusi ahal izan dudanagatik behintzat, erabilgarri izatetik oso urrun daude: itzulpen nahasgarriak, laburdura ulertezinak... Zentzu horretan txalogarri bezain beharrezkoak iruditzen zaizkit Librezale edo Android Euskaraz bezalako ekimenak. Kasu gehienetan auzolanean euskaratzea baino ez zaigu geratzen... eta auzolan hori ondo koordinatzea, ahaleginak alferrik ez galtzeko.
Baina behin sistema euskaratuta dugula, aplikazioak ere behar ditugu: sare sozialetan sartzekoak, mezularitzakoak, GPSak, ofimatikakoak, multimedia jogailuak, jokoak...
Ai, jokoak! Aisialdi digitala ere goraka doa. Kultur industria indartsuenetakoa da gaur egun. Baina aizu, euskaldunok jende serioa gara! Euskaratzekotan (edo euskaraz sortzekotan), aplikazio serioak egingo ditugu noski. Lanerakoak, zerbaiterako balio dutenak. Joko didaktikoren bat edo beste, akaso, haur txikientzat edota euskara ikasten laguntzeko.
Bioshock, GTA, Final Fantasy, Halo edota WiiFit bera erdaldunen gauzak baitira. Denborapasan jardun eta erlaxatzeko kontuak. Eta euskara, euskaldunok bezalaxe, kontu serioa berriz. Transzendentalegia jolasean alferrik xahutzeko. Horretarako hobe dugu gure barruko erdalduna askatu, eta euskara ganorazko gauzetarako utzi, ezta?
Oraingoz hamabi gazte-taldek eman dute izena. Taldeen arteko bikoteak osatuko dituzte, eta haien arteko harreman informalak euskaratik eta euskaraz garatuko dituzte. Helburua da kontzientzia linguistikoa berpiztea. Euskal Herrian Euskarazek eta Gazte Euskaltzaleon Sareak abian... [+]
-Kax, kax, kax.
-Aurrera!
Maratila kirrikariari buelta eman eta barrura.
Hor zaude zure Donostiako Ibaetako EHUko bulegoan, eserita, lanean, aurrean mahaia bete irakurgai. Hor daude zure poltsatxo beltza lurrean, zure erlojua, ohiko legez, eskumuturrean beherantz buelta... [+]
Joxe Azurmendi (Zegama, Gipuzkoa, 1941-2025) idazle, filosofo eta saiakeragilea zendu da. Literatura eta pentsamenduaren arloan lan itzela egindakoa, intelektual gisa ez ezik, euskararen eta kulturgintzaren aldeko mugimenduetan engaiaturik eman zuen bizitza osoa. Besteak... [+]
Pasa den astean kontabilitatea egiteko software libreko programa instalatu nuen ordenagailuan. Ez dakit lurralde guztietan berdin izango den, baina Bizkaian jarduera ekonomiko bat garatzen dugunok Batuz atarian egin behar ditugu fakturak. Batuz ataria ondo dago, baina... [+]
Urtebete baino gehiago eman dute hausnarketa prozesuan Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin batera, eta agerraldi bateratua egin dute ateratako ondorioak plazaratzeko. Familiak eta erakunde publikoak ere interpelatu dituzte.
"Egungo baldintzetan" EEP Euskararen Erakunde Publikoak berritzeko hitzarmena sinatuko ez duela mehatxu eginda, Euskal Hirigunearen Elkargoak sei hilabete eman die erakunde publikoa osatzen duten partaideei Parisekin negoziatzen jarraitzeko. Astelehenean agerraldia egin... [+]
Kanbon egin duten urteko biltzar nagusian ontzat jo dute lizeo berriaren garapenari buruzko txostena. Donapaleuko ikastolaren ondoan egongo da, eta hasiera batean 180 ikasle hartu ahal izango ditu, Seaskako arduradunen arabera. Lizeo berriaz gain, urteko biltzarrean azken... [+]
Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]
Osakidetzak berak aitortzen duenez, “komunikazioa tresnarik garrantzitsuenetako bat da jarduera asistentzialean; beraz, zerbitzuaren kalitatea bermatzeko, ezinbestekoa da paziente eta erabiltzaileak erosoen eta seguruen sentitzen diren hizkuntza ofizialean jardutea”.
Aiaraldeko Hizkuntzen Mapa proiektuarekin bat egin dute Amurrioko Amaurre, Zaraobe, Aresketa Ikastola, Mendiko Eskola eta Zabaleko ikastetxeek. Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin elkarlanean udalerrian presente dauden hizkuntzak ikertu dituzte.
Zergatik eskaintzen dira Lanbide Heziketako hainbeste ziklo erdara hutsean EAEn? Zergatik jarraitu behar dituzte ikasketak gaztelaniaz ordura arte D ereduan euskaraz aritu diren ikasle andanak? Lanbide Heziketa euskalduntzeko behingoz plan estrategiko bat gauzatu dezala eskatu... [+]
Bai Euskarari ziurtagiria lortzeko interesa agertu duten herriko 42 elkarte eta establezimenduekin Euskararen Mapa osatu dute Urruñan. Euskara «biziago» egiteko pausoak emateko prest liratekeen eragileak identifikatu ondoren, urratsak egiteko laguntza emango zaie,... [+]
Egungo kurduerazko idazle esanguratsuenetakoa da Mizgin Ronak. Zortzi liburu ditu idatzita, bost eleberri eta hiru olerki liburu. 16 urte zituenean ihesera jo zuen, eta urte eta erdiren ondoren haren jaioterrian atxilotu zuten, Diyarbakirren. 1992an, 18 urte besterik ez zituela,... [+]