Pirinioetako “Andereñoen gerla”, laborarien disidentzia XIX. mendean
Izenburu horrekin ez naiz Seaskako irakaslegoaren protesta mugimendu batetaz mintzo baizik eta Ariège [Frantziako Estatuaren hegoaldean, Foix dauka hiri ezaguna] partean XIX. mendean izan zen laborarien oldartzeaz.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
“La guerre des Demoiselles” bezala ezagutua den gertakizun hortaz antropologo amerikar batek atera zuen liburu interesgarri bat 1996an (Peter Sahlins, Forest rites. The War of the Demoiselles in nineteenth century France, Harvard University Press). Ariègeko laborarien ihardokitzearen intxendia izan zen Estadoak 1827an indarrean ezarri zuen oihanen kodigo berria, zoinek ordu arte herritarrek zauzkaten hainbat eskubide mendratzen zituen. 1829 eta 1870 artean noiz-behinka tokiko laborariak oldartu zitzaizkieten oihan-zainer, jandarmer eta ikazkiner, guerilla moduko ekintzen bidez.
Oldartzearen berezitasunetarik bat zen erasoaren menturan gizonak aurpegia maskaturik, emaztez bezti eta beren gisako harmak eskuan ateratzen zirela. Gisa bereko oldartzeak izan ziren Ipar Euskal herrian XIX. mende hastapenean, oihanen legearen gainetik bainan baita ere tabako-landen zerga berrien aurka. Usaian entzuten diren irakurketa politiko (oldartzea Estado modernizatzailearen hedatzearen aurkako ihardokitze bezala) edo materialistaz gain (oldartzea tokiko jauntxo eta jabeen kontra laborari xumeek ereman mugimendua), Sahlinsek azpimarratzen du lehia sinboliko bat ere bazela jokoan Andereñoen gerla hortan.
Denik ere, lehendabizik ihauteri eta toberetako “hizkuntza sinbolikoak” zuten laborariek desbideratzen beren ekintzen bidez: hierarkiak itzulipurdikatuz, auzi satirikoa zinezko auzi herrikoi bihurtuz, maskak erabiliz. Bainan Sahlins urrunago badoa erranez maiatzeko erritoak –1829ko maiatzean hasi zen gataska– berrirakurketa batean oinarritzen zela. Oihanaren gainean zaukaten dretxoen sinbolo bat zen urtero maiatzaren lehenean mozten eta landatzen ziren “mais” zuhaitzak, izan ziten ezkontzekoak ziren nesken etx’aintzinean, emankortasunaren menturan, edo ohoratu nahi zen norbeiti, edo, alderantziz, desohoratu nahi zen norbeiti. Maiatza hautatuz, izadiaren indarraren arraberritzearen sinboloak berriz erabili zituzten aldarrikatzen politiko garaikide baten kondu. 1829an sinbolo horien erranahia bizi-bizirik zelakotz.
Gisa hartako oldartze ainitz izan zen Pirineo guzietan, bai oihanen legea, zerga berriak edo armada legeak zirela estakuru. Ikus [Agosti] Chaho nola sartu zen oihanen auzian Atharratzeko kontseilu orokor zelarik. Jean-François Soulet historialariak dio jarrera horiek disidentziak zirela, eta ez baitezpada estadoaren kontrako erresistentzia ideki, antolatu eta ideologikoki oinarrituak. Huna beraz gaizki ezaguna den Pirineotako historiaren xokoño bat, anakronismorik egin gabe berrirakurri behar litaikena.
Elkarretaratzea eta asanblada antolatu dituzte azken berriak zeintzuk diren jakinarazteko. Horrez gain, irailaren 9an Baionako auzitegi aitzinean mobilizatuko dira, Marieneko lurraren defentsan aritutako hiru ekintzaile auzipetuko dituztelako.
Irailaren 2an hasi da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte. ARGIA... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
HoBBea proiektua hiru elkarte hauek elkarlanean egina da: Biharko Lurraren Elkartea (BLE), Biolur eta Hazialdeko. Nekazari-okinaren figura indartu nahi dute HoBBea proiektuaren bidez, eta lurraldeko ogi ekologikoa kontsumitzearen balioak eta onurak ezagutarazi nahi dituzte... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Laborantza herrikoia eta jasangarria bultzatzen duen azokak 20. urteurrena beteko du. Azaroaren 7tik 9ra antolatu duten erakusketa eta merkatuan parte hartzera dei egin du.
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Mandio eta kanpandorreetan hontz zuriaren ulu mikatza gero eta gutxiagotan entzuten dugu. Zer dela eta? Urbanismo basatiaren eta laborantza intentsiboaren ondorioz, bere habitata suntsitu dugu. Baina gaueko hegazti harrapari bitxia funtsezkoa zaigu, soroak osasuntsu mantentzen... [+]
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Maiatzaren 10ean Zestoako iraeta auzoan kokatuta dagoen amillubi proiektuan elkartu ziren elikadura burujabetzaren aldeko herritarrak eta laborariak. Udaberriko Festaren bigarren edizio honetan, goizean bi mahai-inguru antolatu zituzten eta entzulez bete zen amilibia baserri... [+]