Iruña-Veleiako sententzia


2020ko uztailaren 02an - 12:15
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Lau hilabete dira Iruña-Veleia auziaren inguruko epaiketa burutu zela eta berriki jakin dugu sententzia. Egunkari, irrati eta telebistetan era honetako titularrak irakurri edo entzun ditugu: “Epaiketa, sententzia, grafito faltsuak, zigor eskaera, isunak, kartzelara ez…”. Zer esanik ez, sententzia honek askoren gogoa asebeteko zuela eta beste batzuena zapuztu (nirea, horien artean).

Zoritxarrez, hitz hauek Iruña-Veleiarekin nahasita ikusi ditugu aspalditxotik, hamaika urtetik hona! Berez, Iruña-Veleia ez zen auzi judiziala, 1994tik zetorren indusketa arkeologiko soil bat beterik ez, euskal historiaurrearekin, euskararekin, latinarekin, kristautasunarekin … zerikusia zuena. Baina han agertutako grafito ezohiko batzuk faltsuak ote ziren zurrumurruak zabaldu ziren, zabaldu eta indartu, harik eta 2009an Arabako Foru Aldundiak indusketagunean lanean ari ziren Lurmen enpresa, zuzendari eta langile guztiak barne, kanporatu eta kereila jarri zuen.

Auzia argitzeko bi bide proposatu ziren, baina bat inposatu, epai-bidearena. hamaika urtez, Arabako Foru Aldundiak ahaleginak eta bi egin ditu bere postura inposatzen, faltsuketa bat egon zela frogatu nahian: EHUko katedradun batzuen txostenak, estatu mailako bi erakunde (IPCE eta ESCRBC), bi txosten grafologiko, Ertzaintzaren sei urteko lana eta 700 orrialdeko txosten poliziala, Eitbren eta hedabideen konplizitatea (salbuespen gutxi batzuekin), dirutza handiak, alderdi politikoen axolagabekeria eta Euskaltzaindia, Eusko Ikaskuntza, Jakiunde eta unibertsitateen isiltasunarekin kontatuz… Eta hala ere Aldundiak bultzaturiko epaiketak ez du lortu faltsutzailea nor izan den jakitea, ez du lortu faltsuketa noiz-non-nola burutu zen frogatzea. Ridikulu itzela!!! Porrot honen ondoren normala izango zen epaileak beste bide bat proposatzea auzia argitzeko. Bai zera!

"Faltsutzailea nor den jakin ez arren, grafitoak faltsuak omen dira. Epaiketa aurretik 476 ziren faltsuak, epaiketan bertan 291 eta sententziaren ondoren 36 dira. Eta gainontzekoak?"

Non eta noiz galderen inguruan zehaztasun batzuk egin nahi nituzke. Egia da grafito gehienak piezak garbitzerakoan agertu zirela eta hortik ondorioztatu dute han faltsutzen zirela. Egia jakiteko bi bertsioak entzun omen behar dira, eta Lurmen enpresako zuzendari ordea izan zen Idoia Filloy arkeologoak ematen duenaren laburpentxo bat ekarriko dut: “Grafito gehienak garbitzeko unean identifikatzen dira… Material arkeologikoa zikin edo oso zikin ateratzen da lurpetik, segun eta materialaren konposizioa nolakoa den… Zerbait berezia nabarituz gero garbiketa mekaniko bat egiten zaio in situ eta koordenatu egiten da… Estratu bereko piezak batera gordetzen dira, identifikatuta… Leku batean pieza asko agertzen direnean ez dira garbitzen leku horren indusketa bukatu arte… Piezak txikiak izaten dira…” (Ostrakabase.com; gaian sakondu nahi duenak zer ikasi ugari aurkituko du hemen). Eta baten batek ustezko faltsuketak di-da batean egin daitezkeela pentsatzen badu, har ditzala zeramika, hezur, adreilu eta beira puskak eta proba egin dezala, 400dik gora direla kontutan hartuz.

Goian aipatutako beste bidea, bigarrena, Lurmenek hasieratik proposatu eta Iruña-Veleia Argituk bere Manifestuan jasotakoa da eta honela dio: “1) Piezen lagin bat Arkeometrian adituak diren Europako laborategietan aztertzea. Gure ustez, hiru laborategi ezberdinetan egin beharko lirateke analisiak, kasu berezietako protokolo zorrotzak ezarriz. 2) Parteekin zerikusirik ez duten arkeologo entzutetsuek indusketa kontrolatuak egin ditzatela Lurmenek grafitoen agerlekutzat seinalaturiko lekuen inguruetan”.

Bide hau oztopatua, boikotatua eta isilarazia izan da hasieratik, nahiz eta euskal kulturan eta beste arlo batzuetan ezagunak diren 140 pertsonak babestu beren sinadurarekin. Aipatu behar da erakunde batek ere (bakarrak!) aldarrikatu duela epai bidea ez baizik eta bide zientifikoa hartu behar dela, nork eta Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak. Duela 10 urte froga bat ere egin nahi izan zen Ingalaterrako laborategi espezializatu batekin: grafito batzuen azterketa arkeometrikoa egin ahal zuten galdetu zitzaien eta baita aurrekontua eskatu ere. Baiezkoa erantzun zuten eta aurrekontua bidali zuten: 10.000 euro. Pertsona batzuk prest agertu ziren laborategiak eskatzen zituen 10.000 euroak biltzeko. Baina grafitoak Aldundiaren eskutan zeudenez, proposamena egitera joan zirenean… ezezko borobila, hainbat aitzaki merke jarrita. Gutxienez, zientzia aldetiko ikuspegi serio bat izango genuen.

Sententziaren beste puntu batera itzuliz, faltsutzailea nor den jakin ez arren, grafitoak faltsuak omen dira. Epaiketa aurretik 476 ziren faltsuak, epaiketan bertan 291 eta sententziaren ondoren 36 dira. Eta gainontzekoak? Jakin ez, linboren batean egongo dira. Zer gutxi jakin dugun hedabideetatik benetakoak diren-daitezkeenei buruz. Adibidez, sententziak zera dio, hitzez hitz, ustezko RIP jartzen duen grafitoari buruz (13.359 zenbakidun grafitoa): “… resultando que, al tratar dicha pieza, la restauradora Paloma López Sebastián pudo comprobar que en la misma no pone RIP a pesar de parecerlo a simple vista, y a diferencia de lo que han manifestado otros expertos, incluyendo los peritos calígrafos de la acusación particular” (142. o.). Edota Diputazioko zaharberritzaileek aurkitu zutenari buruz (2.371 zenbakiduna, usoa eta galburua). Berria egunkariak ere beste baten argazkia (12,799, galburua) zekarren ekainaren 11ko alean “ikerketek benetakotzat jo duten pieza bat” azalpenarekin.

Epai-bide hau antzua izan da. Proba egin dezagun laborategiekin (arkeometria, C14, isotopoak, termolumineszentzia, analisi fisiko eta kimikoak…); egin bitez indusketa kontrolatuak arkeologo inpartzialekin (oraindik indusketagunearen %90 induskatu gabe dago); lege kontuetan adituak direnek aztertu dezatela epaiketa honetan alde biek aukera berdina izan duten, eta ea Eliseori ‘omisio delitua’ eta ‘autoría mediata’ aplikatzea bidezkoa izan den; euskalariek, latin arruntaren aztertzaileek eta historiagileek ere badute lana… Norberak ere saiakera bat egin dezake handik eta hemendik informazioa bilduz eta norbere iritzia osatuz.

Eta… otoi, arren, mesedez eta faborez ez ditzatela grafitoak desegin!

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Teknologia
Isileko itzultzaileak

Pasa den astean kontabilitatea egiteko software libreko programa instalatu nuen ordenagailuan. Ez dakit lurralde guztietan berdin izango den, baina Bizkaian jarduera ekonomiko bat garatzen dugunok Batuz atarian egin behar ditugu fakturak. Batuz ataria ondo dago, baina... [+]


2025-07-02 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Kooperatibak

Kooperatiben mugimenduak euskal nortasunaren sakoneko afektu bat esnatzen du gehienetan. Kontzeptuarekiko gertutasun, harrotasun, lurraldetasun bat. Eta bizirik dabil, kooperatibek gaurkotasun handia irabazi dutelako, ez da iraganeko historiako ekimen euskaldun bat... [+]


2025-07-02 | June Fernández
Meloi saltzailea
Senar puteroak

Zezenketaren kontrakoa naiz, baina debekua heltzen den bitartean, jarraituko dut zezen-plazetan gozatzen”. Lagun baten iruzkin zinikoa gogorarazi dit Jose Luis Ábalos PSOEko ministro ohiaren azken polemikak. 

Izan ere, Koldo ustelkeria kasuaren testuinguruan... [+]


Ekaineko zurrunbilotik

Kooperatibismo bat komunitateari begira UEUko topaketek, komunitatea ahaldundu eta lurraldeetako beharrei erantzuteko tresna direla gogorarazi ziguten. Halaxe da, bai, baina ekaina ez da kooperatibetan idealizaziorako garai egokiena, ez behintzat kooperatibetako kudeaketa... [+]


Ezusteko bila

Madrilgo presidente Ayuso faxistak itsuskeria egin dio EAEko lehendakari Pradalesi, euskaraz aritu delarik, harrokeriaz, aldibereko itzulpen sistema erabiltzeari uko egin eta alde eginda. PPko senatari batek ere “txorradatzat” hartu du “hogei... [+]


2025-06-25 | Castillo Suárez
Alferrikako bidaia

Lehengoan batera elkarrizketatu gintuzten Gonzalo Hermo poeta galiziarra eta neu. Kontatzen nion niri ere gustatuko litzaidakeela esatea nire aurrekoak marinelak izan zirela, baina nire familian denak dira galdatzaileak. Gainera, eremu industrial batean bizi naiz, itsasotik... [+]


Oporrik ez elkartasunari

Prekaritateak prekaritate, Euskal Herriko ezkerreko militanteak, oro har, ez gara txarto bizi. Udako oporrak dira horren adibide, asko baikara atseden plan bikaina dugunok; ikastaldi aroko gure ekologismoari, ordea, keroseno kiratsa dario. Zein baino zein hegaldi garestiagoak... [+]


Ea hurrengorako ikasten duzun...

“Ea hurrengorako ikasten duzun…”. Horrela agurtzen zuen amak onkologoa, kariñoz eta lotsarik gabe, kontsultatik ateratzen ginen bakoitzean. Hamar bat kontsulta egingo genituen bospasei urteren bueltan, eta agurra beti bera izaten zen. Emakume atsegina... [+]


Israelek gerra hasi eta Mendebaldeak babestu

Wesley Clark AEBetako jeneralak azaldu zuen moduan, 2001eko plana zen bost urtetan zazpi herrialde hartzea: Afganistan, Irak, Somalia, Sudan, Libano, Siria eta Iran. Ez dira bost urte izan, baina denak, azkena Siria, erori dira, Iran izan ezik.

Iranek erasoak Sirian, Iraken... [+]


Teknologia
OSHW

2016. urtean Ping elkarteak urtero Nantesen antolatzen duen Summer Lab-ean izan nintzen. Gurean ere halakorik badugu, adibidez uztaileko lehen astean Tabakalerako Medialabean ematen dena.

Nanteseko Summer Lab-ean OSHW (Open Source Hardware / Kode Irekiko Hardwarea) inguruan,... [+]


2025-06-25 | June Fernández
Meloi saltzailea
Persepolis

Irango hiru gune nuklearrei eraso diete AEBek pasa den asteburuan. Donald Trump eta aiatolaren arteko pultsuan eta Netanyahuren rolean zentratu dira hedabideak albistea ematerakoan, ez ordea bertoko zein diasporako herritarren larritasunean: Teheranetik ihes egiteko bultzakada,... [+]


2025-06-25 | Alex Larragoiti
Solaria, haren engainuak, eta beharrezko laguntzaileak

Desinformazioak eta pentsamendu likidoak den-dena hartzen duten garaiak bizi ditugu; garai aproposak beren benetako izatearen disimuluaren arituentzat. Garai aproposak jendea engainatzeko eta Kodizia Jainkosa gurtzen jarraitzeko; jazartzen gaituen Solariaren garaia omen... [+]


Statkraft, Kutxabank eta Azpeitiko Udala

Ia oharkabean pasa da joan zen asteazkenean (2025eko ekainak 18) Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen iragarkia.

Izenburua: Azpeitiko 5. poligonoko 58. lurzatian aldi baterako estazio meteorologiko bat
interes publikokotzat deklaratzeko eskaera (GHI-049/25-J01)
. Hemen... [+]


Ugatza Azazetan: kontserbazioa edo txikizioa?

Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]


Eguneraketa berriak daude