Aro digitalean, gero eta adibide gehiago ditugu teknologiak giza intimitatean nola eragiten duen ikusteko, eta fenomeno kezkagarriak sortzen ari dira. Azkena: onartu gabeko pornografia sintetikoa. Termino hori adimen artifizialaren bidez irudiak edo bideoak manipulatzeari dagokio. Material pornografikoa sortzeko. Ohiko pornografian ez bezala –parte hartzen dutenek beren borondatez onartzen dute edukia ekoiztea eta banatzea–, honakoan pertsonak beren baimenik gabe eta haiek berri izan gabe dira inplikatuak.

Praktika horrek kezka etiko eta legal handiak sortzen ditu, ez baitira aipatzen pertsonentzat eta gizarte osoarentzat eragiten dituen ondorio psikologikoak. Adimen artifiziala erabiltzen duten tresnen bidez irudiak, bideoak edo audio-fitxategiak manipulatzeari “deepfake” esaten zaio. Orain arte uste genuen AAren erabilera horrek albisteen egiazkotasunari bakarrik eragiten ziola. Hala ere, kasuen %96an teknologia hori erabiltzen da pornografia mota hori sortzeko, eta gehienak emakumeak dira, indarkeria mota berri horren biktimak (kasuen %99tan). Orain arte fenomenoak eragin gutxi izan du gizartean, nahiz eta emakume ospetsuek praktika hori salatu duten.

Espainiako Estatuan, Almendralejoko (Badajoz) nesken kasua dela eta, 2023an hasi ginen fenomeno berri horretaz jabetzen. Herri horretan hamar salaketa baino gehiago aurkeztu ziren, eta mediatiko bihurtu zen, eta nolabait biktimak babestu zituen. Hala ere, kasu bakan gehienak komunikabideetara salto egiten ez duten eta askotan salatzen ez diren kasuak dira. Kasu horretan, konturatzen hasi gara tresna hori adingabeen eskuetan eror daitekeela, eta biktimak ere adingabeak dira. Horrek agerian uzten du arazo bat, baina ez gara erabat jabetzen: eskura ditugun tresna digital asko erraz daude adingabeen eskuetan.

Inork ez du kontrolatzen nork erabiltzen dituen aplikazioak edo nork sortzen dituen erabiltzaile-kontuak plataforma digitaletan. Nahiz eta maiz erabilera termino batzuek adierazten duten gutxieneko adina izan behar dela erabili ahal izateko, gero inork ez du gainbegiratzen hori betetzen denik. Lehenengo erantzukizuna adingabe horien familiek edo legezko tutoreek dute. Bestalde, adimen artifizialeko plataformak jabetzen dira beren produktuei egin diezaieketen delitu-erabileretako bat dela onartu gabeko pornografia sintetikoa sortzea, eta funtsezko eginkizuna betetzen dutela onartu gabeko pornografia sintetikoa sortzeko eta ugaritzeko.

Gainera, kontuan izan behar dugu irudiak beren zerbitzarietan ordezten direla, ez dela AA helburu horiekin erabiltzen dutenen telefonoan egiten, eta, beraz, enpresa horien erantzukizuna argia da. Enpresa horiek jarduten duten leku gehienetan dagoen lege-hutsunea da arazoa. Enpresek ezin dute jakin erabiltzaileak benetan adingabeak diren ala ez, eta, gainera, kasu horietan zaila da eta jurisprudentzia falta da haur-pornografia den ala ez ulertzeko; izan ere, teknikoki, biktimei ez zaie sexu-irainik egin horrelako edukia sortzeko, ez baitute parte hartu. Baina parte hartu ez izanak ez ditu aldatzen biktimentzat dituen ondorioak: lotsatuta dauden emakumeak, burua makurtzen dutenak, zerbaiten erantzule balira bezala.

Europar Batasunak onartu gabeko pornografia sintetikoa sartu du adimen artifizialaren lege berrian, eta ondo jasota geratzen da adingabeak direnean. Hala ere, legeak interpretazio-tarte zabala uzten du emakume helduen kasuan. AAren erabilerak eta, zehazki, pornografia sintetikoaren ekoizpenak planteatzen dituen erronkak ez dira emakumeen arazoa, gizarte osoaren arazoa baizik. Teknologia digitalen erabilera egokian hezteak berebiziko garrantzia du. Funtsezkoa da familiak eta gainerako hezkuntza-eragileak sentsibilizatzea, teknologia hori erabiltzen lagun dezaten, erabilera txar batzuk saihesteko. Gai hori eta beste asko gure “Sexualitate digitalak” online prestakuntzaren edukien parte dira.

Emaize Sexologia Zentroa