“Historian badirudi gizonezkoek baino ez dutela garrantzia, emakumeen bizitzari ez baitzaio baliorik ematen”
Amaia Herrero Oiarzabalek (Vigo, 1973) Gorlizko hamasei emakumeren adierazpenez osaturiko liburua argitaratu berri du. Euren bizitzan igarotako hainbat oroitzapen biltzen ditu liburuak; haurtzaroa, jaunartzea, familia, eskola, nerabezaroa eta ezkontza, besteak beste. Ingeles Filologia ikasi du Herrerok, eta emakume eta gizonen berdintasunaren gaineko masterra egin du EHUn. Liburuaz ez ezik, bertan ageri diren zenbait gai interesgarriz egin dugu berba beragaz.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Nolakoa izan da idazteko prozesua?
Gorlizko Udalak proiektua eskatu zidan, emakumeek herriko historian izan duten ekarpena biltzeko. 2018ko azken hiruhilekoan elkartu nintzen haiekin; bilerak egiten genituen, eta haiek kontatzen zidaten nolakoa zen Gorliz orain dela 60 urte. “Baina zer esango dizut nik, ez dut ezer berezirik bizi”, esaten zidaten batzuek hasieran. Gerraostea eta diktadura bizi izan dute emakume hauek, eta hainbat momentutan bizirauteko erabili zituzten estrategiak bildu ditut liburuan, besteak beste. Ahaldunak sentitu dira, haien bizitzari balioa eman diotelako.
Zein izan da gehien hunkitu zaituen gaia?
Erlijioak txiki-txikitatik euren bizitzan izan duen garrantzia, agian. Doktrinatu egiten zituzten, eta oso rol zurrunak inposatzen zizkieten. Etxeaz eta umeez arduratu eta otoitz egin behar zuten kalera irten baino lehen, adibidez.
Etxekoandreak ziren emakume gehienak garai horretan...
Hala da. Gorlizen gizonezko asko marinelak ziren eta denbora luzez egon behar zuten etxetik kanpo, horrenbestez, emakumeek bakarrik atera behar izaten zuten familia aurrera. Guztiaz arduratzen ziren, seme-alabak hezteaz, etxea mantentzeaz...
Gaur egun pentsaezina den bizimodua...
Askotan galdetzen diot nire buruari ze punturaino ziren gai emakume hauek presio horrekin bizitzeko. Niri asko piztu dit arreta erlijioaren kontu honek, baina eurek normaltzat hartzen dute. Euren bizipenak kontatu dizkidaten neurrian, konparaketak egin ditut nik ere gaur egungo gizartearekin.
Pertsonen arteko harremanak asko aldatu dira?
Ezkongai-aldian, batez ere. Garai horretako harremanek ez zuten zerikusirik gaurkoekin. Oso formala zen erlazioa eta erabat kontrolatua, eskua besterik ez zioten ematen elkarri neska eta mutilek. Emakume askok ez zuten erlazio esturik euren mutil-lagunarekin elkarrekin bizitzera joaten ziren momentura arte. Ezin ziren kalera irten dantzatzera, eta birjintasuna atzeratu behar izaten zuten.
Uste duzu belaunaldi berriak kontu hauetaz jakitun izan behar direla?
Dudarik gabe. Uste dut gazteek kontziente izan behar dutela, haien amonak nola bizi ziren orain dela 60 bat urte jakin behar dute. Askok pentsatzen dute ez dutela borrokatu, bizitzea egokitu zitzaien egoerari erraz moldatu zirela. Eta hori ez da egia. Gaur egun daukagun kontzientzia feminista ere bazuten, eta haien eskubideengatik borrokatu eta aurrera egin zuten egoera zailetan. Historian badirudi gizonezkoek dutela garrantzia soilik, emakumeen bizitzari ez baitzaio baliorik ematen.
Sistemaren erruagatik ziren zapalduak, orduan?
Bai. Gizarteak aurrera egin du berdintasuna lortze aldera, hala ere, matxismoarekin emakumeek zituzten arazoek gaur egungo egunerokotasunean jarraitzen dute. Mugak ditugu oraindik, ezin dugu gauean edozein ordutan kalean egon lasaitasun osoz.
Albiste hau Hirukak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
Indo ibaiaren harana, duela 5.000 urte inguru. Mohenjo-Daro hiriak 35.000 biztanle inguru zituen eta, berriki PNAS aldizkarian argitaratutakoaren arabera, Giniren koefiziente oso baxua zuen, 0,22koa –koefiziente horrek gizarteen desberdintasun ekonomikoa neurtzen du,... [+]