“Historian badirudi gizonezkoek baino ez dutela garrantzia, emakumeen bizitzari ez baitzaio baliorik ematen”
Amaia Herrero Oiarzabalek (Vigo, 1973) Gorlizko hamasei emakumeren adierazpenez osaturiko liburua argitaratu berri du. Euren bizitzan igarotako hainbat oroitzapen biltzen ditu liburuak; haurtzaroa, jaunartzea, familia, eskola, nerabezaroa eta ezkontza, besteak beste. Ingeles Filologia ikasi du Herrerok, eta emakume eta gizonen berdintasunaren gaineko masterra egin du EHUn. Liburuaz ez ezik, bertan ageri diren zenbait gai interesgarriz egin dugu berba beragaz.
Nolakoa izan da idazteko prozesua?
Gorlizko Udalak proiektua eskatu zidan, emakumeek herriko historian izan duten ekarpena biltzeko. 2018ko azken hiruhilekoan elkartu nintzen haiekin; bilerak egiten genituen, eta haiek kontatzen zidaten nolakoa zen Gorliz orain dela 60 urte. “Baina zer esango dizut nik, ez dut ezer berezirik bizi”, esaten zidaten batzuek hasieran. Gerraostea eta diktadura bizi izan dute emakume hauek, eta hainbat momentutan bizirauteko erabili zituzten estrategiak bildu ditut liburuan, besteak beste. Ahaldunak sentitu dira, haien bizitzari balioa eman diotelako.
Zein izan da gehien hunkitu zaituen gaia?
Erlijioak txiki-txikitatik euren bizitzan izan duen garrantzia, agian. Doktrinatu egiten zituzten, eta oso rol zurrunak inposatzen zizkieten. Etxeaz eta umeez arduratu eta otoitz egin behar zuten kalera irten baino lehen, adibidez.
Etxekoandreak ziren emakume gehienak garai horretan...
Hala da. Gorlizen gizonezko asko marinelak ziren eta denbora luzez egon behar zuten etxetik kanpo, horrenbestez, emakumeek bakarrik atera behar izaten zuten familia aurrera. Guztiaz arduratzen ziren, seme-alabak hezteaz, etxea mantentzeaz...
Gaur egun pentsaezina den bizimodua...
Askotan galdetzen diot nire buruari ze punturaino ziren gai emakume hauek presio horrekin bizitzeko. Niri asko piztu dit arreta erlijioaren kontu honek, baina eurek normaltzat hartzen dute. Euren bizipenak kontatu dizkidaten neurrian, konparaketak egin ditut nik ere gaur egungo gizartearekin.
Pertsonen arteko harremanak asko aldatu dira?
Ezkongai-aldian, batez ere. Garai horretako harremanek ez zuten zerikusirik gaurkoekin. Oso formala zen erlazioa eta erabat kontrolatua, eskua besterik ez zioten ematen elkarri neska eta mutilek. Emakume askok ez zuten erlazio esturik euren mutil-lagunarekin elkarrekin bizitzera joaten ziren momentura arte. Ezin ziren kalera irten dantzatzera, eta birjintasuna atzeratu behar izaten zuten.
Uste duzu belaunaldi berriak kontu hauetaz jakitun izan behar direla?
Dudarik gabe. Uste dut gazteek kontziente izan behar dutela, haien amonak nola bizi ziren orain dela 60 bat urte jakin behar dute. Askok pentsatzen dute ez dutela borrokatu, bizitzea egokitu zitzaien egoerari erraz moldatu zirela. Eta hori ez da egia. Gaur egun daukagun kontzientzia feminista ere bazuten, eta haien eskubideengatik borrokatu eta aurrera egin zuten egoera zailetan. Historian badirudi gizonezkoek dutela garrantzia soilik, emakumeen bizitzari ez baitzaio baliorik ematen.
Sistemaren erruagatik ziren zapalduak, orduan?
Bai. Gizarteak aurrera egin du berdintasuna lortze aldera, hala ere, matxismoarekin emakumeek zituzten arazoek gaur egungo egunerokotasunean jarraitzen dute. Mugak ditugu oraindik, ezin dugu gauean edozein ordutan kalean egon lasaitasun osoz.
Albiste hau Hirukak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Vichamako (Peru) aztarnategian, arkeologoek 3.800 urte inguruko estatuatxo berezi bat aurkitu berri dute. Caral zibilizazioaren azken arokoa da, eta bi apo irudikatzen ditu.
Aztarnategi bereko hainbat hormairuditan gosetea, lehortea eta, finean, ingurumen krisiari lotutako... [+]
Londres, 1940ko irailaren 7a. Hegazkin alemaniarrek hiria bonbardatu zuten, Britainiar Uharteen eraso masiboa abiatuta. Edo, bestela esanda, blitz-a hasi zen.1941eko maiatzera arte luzatu zen eta, amaitu zenean, britainiar lehen ministro Winston Churchillek “su artean... [+]
Kosmetiko enpresak azalerako kremaz hornitzen zuen Dachauko kontzentrazio esparrua. Naziek presoekin esperimentuak egiteko erabili zuten krema mota bat, eta 80 eta 90 preso artean hil ziren horren ondorioz. Enpresak ikerketa “independente eta osatua” jarri du martxan.
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori,... [+]
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Arantzaren buruko loreek ez zuten arantzarik, Arantzaren bizitzak, ordea, asko. Emakume izatearekin batera, jaiotzetik batzuk. Besteak gaztetatik eransten joan zitzaizkion, komisarian torturak ezarriak, Burgosko prozesuan eta kartzelan, arantza horiek denak patriarkatuak... [+]
50 urte dira Francoren diktadura garaiko azken bost fusilamenduetatik. Jon Paredes, Txiki eta Angel Otaegi ETAko kideak, eta Sánchez Bravo, Humberto Baena eta Ramón García Sanz FRAPekoak. Txikiren abokatuetakoa izan zen Magda Oranich, mende erdia eta gero... [+]
Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu... [+]
Gatazka politiko bat egon da azken 60 urteetan Euskal Herrian, eta horrek izan du bere bertsio biolentoa, ETAk bideratu duena, zeinari Espainiako Estatuak errepresioz eta estatu-terrorismoz erantzun dion. Sei hamarkadetan, ordea, biolentzia horiek ez dira berdin ikusi izan... [+]
Europan eta munduan arrazakeria gora doa, eta Euskal Herria ez dago joera horretatik salbu. Egun, herritarrak eta jendarteak eskuin muturraren baloreak bere egiteko bide nagusietakoa da arrazakeria. Arazoaren larritasunari tamaina hartzen saiatu gara, eta aztertu ditugu zenbait... [+]
Duisburg (Germaniako Erromatar Inperio Santua), 1569. Gerard De Kremer (1512-1594) geografo, matematikari eta kartografo flandriarrak, Gerardus Mercator izen latinizatuaz ezagunak, proiekzio kartografiko berri bat diseinatu zuen. Proiekzio mota zilindrikoa zen, ekuatorearekiko... [+]
Bedale udalerrian (Yorkshire, Ingalaterra) altxor bikingo bat aurkitu zuten 2012an. Archaeometry aldizkarian argitaratu dutenez, berriki altxor horretako zilarrezko piezak aztertu dituzte. Zehazki, berunaren eta oligoelementuen isotopoak aztertuz, zilarraren jatorria zein den... [+]
Donostia arpilatua, bortxatua eta propio erreta Espainiako independentziaren alde 1813ko abuztuaren 31n.
1808an Napoleon enperadoreak Baionan bildu zituen elkarren aurka borrokatzen ari ziren Espainiako errege aita-seme borboiak, Carlos IV.a eta Fernando VII.a, biek nahi... [+]